De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 2

[p. 105]

[Nummer 14]

Onze gravures.

De ramp te Stokholm, na een concert van Christina Nilson.

de ramp te stokholm, na een concert van christina nilson.

De beroemde Zweedsche zangeres Christina Nilson, die nachtegaal van het Noorden, zooals Patti de filomeel van het Zuiden is, bevindt zich thans weer in haar vaderland, na gansch de beschaafde wereld te hebben bezocht in verschillende kunstreizen, die alle echte zegetochten voor haar waren. Ook België mocht de befaamde kunstenares toejuichen en wij zullen nooit vergeten op welke magistrale wijze wij haar de Margaretha uit Gounod's Faust te Antwerpen zagen vertolken. Bij eene krachtige, kristalheldere en diepingrijpende stem bezit Christina Nilson dat verheven en toch natuurlijk dramatisch gevoel, dat het spel der groote tooneelkunstenaars kenmerkt en als een magneet de menigte naar hen trekt. Maar hoe groot ook de bijval zij, die de gevierde zangeres overal mocht inoogsten, toch evenaarde hij in verre na de eerbetuigingen niet, welke haar in de hoofdstad van haar vaderland te beurt vielen. De geestdrift, die Christina Nilson te Stokholm, waar zij verscheidene concertos gaf, algemeen opwekte, zou tot het ongelooflijke behooren, zoo niet de allertreurigste afloop van eenen dier huldeblijken dezes ontzaglijkheid maar al te duidelijk had gemaakt.

De zangeres, gevoelig als zij was voor de buitengewone eer haar aangedaan, was er op bedacht geweest aan het Zweedsche volk een bewijs van erkentelijkheid te geven en had beloofd, dat zij den 23 September des avonds op het balkon van 't Grand-Hôtel eenige liederen voor de menigte zingen zou, gelijk zij dat ook elders

[p. 106]

gedaan had. Bliksemsnel verbreidde zich dat gerucht door de stad en een ieder had er den mond vol van.

Reeds te zeven ure 's avonds van den volgenden dag begon de groote volksoploop naar het Grand-Hôtel en een ieder dacht er slechts aan, om, moest het zijn, zelfs met geweld een plaatsje te veroveren, zoo dicht mogelijk bij het balkon.

De stroom werd met het oogenblik geweldiger en nam dra zulk eene verhouding aan, dat men tegen negen uur voor het Grand-Hôtel, op de Karel-XII-markt en in de aangrenzende straten groot gevaar liep, in 't gedrang het leven te verliezen. De zaak werd nog verergerd door de politie te paard, welke de opeengehoopte massa wilde terugdringen, doch telkens als op een muur van graniet stuitte. Intusschen had Christina Nilson langs achter het hôtel bereikt en verscheen onder de daverende toejuichingen der geestdriftige, onoverzienbare menigte op het balkon. Nauwelijks waren de laatste klanken dier juichkreten weggestorven of de vermaarde zangeres zong met hare wonderschoone stem een paar bekende Zweedsche volksliederen. Stil, plechtig stil was het in den omtrek; alleen de welluidende tonen der volle, betooverende stem ruischten in zachte golvingen door het luchtruim en de menigte stond daar opgetogen van bewondering met kennelijk gevoel van nationalen trots te luisteren.

Daverend handgeklap en duizendvoud herhaalde juichkreten waren de uitingen, waarin de bewondering en opgetogenheid der menigte zich lucht gaven, toen de gevierde zangeres zich vermoeid terugtrok, om ter ruste te gaan.

Ook de voor het hôtel saamgepakte volksmenigte begon zich toen te verstrooien, doch het grootste gedeelte bewoog zich in de richting der Karel-XII-markt. Terzelfder tijd kwam een dichte volksdrom van dien kant toegestroomd, om Christina Nilson te gaan hooren, niet wetende dat het reeds te laat was.

Op den hoek van de markt voor een huis, dat in aanbouw was, lagen hoopen puin en bouwmaterialen opgestapeld en juist daar stieten de beide menschenmassa's, wier voorste gelederen door de middelste en achterste met kracht werden voortgestuwd, in niet te stuiten vaart op elkander.

Eene vrouw struikelde over een der puinhoopen, eene andere over haar, en aangezien de volgende gelederen telkens weer door achterkomende werden voortgedrongen, lagen in een oogwenk meer dan vijftig personen vertrapt en verwond, kermend en schreeuwend, op den grond neder. Van beide kanten drongen de volksdrommen nog steeds met geweldigen aandrang vooruit; er bestond geene mogelijkheid ze aanstonds tot stilstaan te brengen en een akelig, somber klaaggeschrei galmde over de markt.

De politie stelde alles in het werk, om de beide voortdringende volksmenigten in hunne geweldige vaart te stuiten, maar tevergeefs. Men sloeg het kelderraam eener aangrenzende woning in en liet zooveel personen als maar mogelijk was in den kelder neder. Het gelukte inderdaad, langs dien weg een groot aantal menschenlevens te redden, en menigeen die anders vertrapt ware, kwam er nu met eene lichte verwonding aan de puntige, achtergebleven glasscherven af. Ieder, die op den grond tuimelde, was reddeloos verloren en werd door de volgenden vertrapt of verstikt. Het was een hartverscheurend tooneel en de ijselijke jammerkreten roerden en vermurwden zelfs het versteendste hart. Eindelijk, na tallooze moeielijkheden, mocht het gelukken de orde in zooverre te herstellen, dat men den verongelukten, gelijk begrijpelijk is meestal vrouwen, hulp kon aanbrengen. De dooden en verwonden werden in den kelder van den nieuwen bouw in veiligheid gebracht en vandaar naar hunne woningen en de hospitalen vervoerd. Verschillende stierven reeds onder weg, en als men hen, die wellicht aan de gevolgen der bekomen verwondingen gestorven zijn, niet in rekening brengt, dan moet het aantal slachtoffers dezer verschrikkelijke ramp op achttien worden gesteld.

Troosteloos was Christina Nilson, toen zij vernam, tot welk een treurig ongeluk zij, schoon onvrijwillig, aanleiding had gegeven.

Elf der slachtoffers liet zij op hare kosten begraven, en behalve de groote sommen, welke zij reeds voor de nagelaten betrekkingen der ongelukkigen besteed heeft, is zij voornemens nog een liefdadigheidsconcert te hunnen voordeele te geven. Het is hier de plaats wel om onzen lezers eene daad te vertellen, waardoor het edele karakter der vermaarde zangeres in het helderste daglicht wordt gesteld.

Den 27^en September, dus eenige dagen na het vreeselijk onheil, bevond Christina zich in haar hôtel, toen eene Nederlandsche dienstbode bij haar werd aangediend, die twee kinderen aan de hand hield.

‘De moeder dezer kleinen,’ zeide de dienstbode, ‘mevrouw Emma Sanders, eene jonge weduwe, heeft, ten gevolge van uw concert, het leven verloren; de kinderen hebben geene bloedverwanten; niemand betaalt mij iets, en daarom breng ik de ongelukkige kleinen bij u en zoek een anderen dienst.’

Christina Nilson trok de kindertjes naar zich toe en zeide: ‘Ik kan er niet aan doen, dat uwe mama gestorven is; ge zijt toch niet kwaad op mij, niet waar?’ Daarna betaalde zij de dienstbode het haar verschuldigde loon uit, liet de eigendommen der kinderen in haar hôtel brengen en bracht de beide meisjes den volgenden dag op eene kostschool, terwijl zij de verplichting op zich nam om voor hunne opvoeding te zorgen. Christina Nilson voegde haren vrienden, die haar prezen, toe: ‘Ik heb den kinderen hunne moeder ontroofd en moet dus de doode vervangen.’

Edele woorden, die de kunstenares meer vereeren dan de helste schittering van haar prachtig talent.

De wijnoogst.

Overal, in het koele Noorden zoowel als in het weelderige Zuiden, wordt de wijngaard als een der edelste voortbrengselen der natuur aangekweekt en vereerd, en zelfs waar het klimaat den wijnbouw niet gedoogt, daar wordt toch de wijnstok in broeikasten en serres met des te grootere zorgvuldigheid gekoesterd. Men denke slechts aan den wijngaard in de orangerie van Hampton Court bij Londen, den grootsten der wereld, die aan zijne honderd voet lange twijgen jaarlijks van twee tot drie duizend trossen draagt.

Eerst in de gematigde luchtstreek, beneden den 50^en graad Noorderbreedte groeit de wijnstok in den kouden grond, en hoewel hij zich daar nog maar in eene schrale en armzalige gedaante vertoont, zet hij het landschap toch een romantische bevalligheid bij, zooals men in Duitschland, Noord-Frankrijk en Hongarië waarneemt. Hier wordt de druif nog tegen palen van twee tot vijf voet hoogte of tegen traliewerk opgeleid en zoodoende kort gehouden.

Veel vrijer vertoont de wijngaard zich reeds in Tirol, waar hij op de bergen, zich langs steenen zuilen en horizontaal latwerk slingerende, de beroemde wingerdpriëelen vormt. Maar om hem in zijne weelderigste gedaante te zien, moet men naar het heerlijke Italië gaan, naar de vruchtbare Lombardijsche vlakte, waar zijne ranken de moerbezieboomen met groene kransen omslingeren, of naar het zuidelijk gedeelte van het schiereiland, waar hij tot de toppen van olmen en populieren opklautert.

Hier vertoont de wijnbouw zich dan ook in zijne dichterlijkste gedaante; dichters verheerlijkten hem in hunne liederen en de kunst verlustigde zich in de dartele tafereelen van den blijden oogst. In de oudheid gaf die oogst aanleiding tot de Bacchanaliën van het Heidendom en thans nog wordt hij ieder jaar door luidruchtige volksfeesten, met zang en dans gevierd. Hier ook ontstond het zinrijk gebruik, de wijnranken minstens eenmaal in het jaar voor een paar dagen van hunne banden los te maken, opdat zij zich gemakkelijk over de aarde kunnen uitstrekken, waarnaar zij zich het heele jaar verlangend voorover neigen, en opdat ook de boom, van zijn kostbaren last ontheven, de armen behaaglijk uitstrekken en eens flink adem moge scheppen.

Hoe verschillend de wijnbouw ook in onderscheidene landen uitgeoefend wordt, overal toch wordt de tijd van den wijnoogst met bijzondere vreugde begroet, en neemt de zware arbeid van het plukken en inzamelen den vorm van een landelijk feest aan. Hoe het bij zoo'n oogstfeest in Italië toegaat, daarvan kan de schilderij van A. Schönn, waarnaar onze gravure vervaardigd is, ons eenigszins een denkbeeld geven.

Het is een prachtige herfstdag; geen wolkje vertoont zich aan den blauwen hemel; de Septemberzon werpt haar zachten gouden glans over de verkwikte aarde; met volle teugen ademt de stedeling de verfrisschende, zuivere lucht van het vrije veld in. De landlieden zijn over het veld verspreid; hun gelaat straalt van genoegen, want het zwaarste werk is gedaan en de arbeid der afgeloopen maanden rijk gezegend; zij hebben honderdvoudige vruchten geoogst. Op de groene heuvelen zitten de schoone dochters des lands en zingen van den morgen tot den avond; na zonsondergang wordt de gierst in schoven op den dorschvloer gelegd, en bij het getokkel der gitaar springen knapen en meisjes daarbij in het rond, zoolang de maan schijnt. Elders is men bezig de hennip te braken en kort men elkander den tijd met het vertellen van allerlei roover- en spookgeschiedenissen.

Het is de tijd van feesten en algemeene vroolijkheid; want de wijnoogst, la vendemmia, staat voor de deur. De druiven worden zorgvuldig afgeplukt en in manden verzameld: ‘Er is geene mand zoo slecht,’ zegt het Italiaansche spreekwoord, ‘die bij den wijnoogst niet gebruikt wordt.’ De mindere soorten worden met de hand afgebroken, de fijnere echter zorgvuldig met het mes afgesneden of met eene tangvormige schaar afgeknipt. Uit de manden worden zij vervolgens in houten, uit duigen samengestelde vaten zonder deksel geschud, om naar de wijnpers vervoerd te worden. Ezels en muildieren, elk met twee dier vaten of bigoncie behangen, dragen de druiven naar het pershuis of palmento. Hier wordt de heele voorraad uitgeschud in eene groote houten, uit duigen bestaande kuip, die van onderen wijder is dan van boven en tino genoemd wordt; daaronder staat een aarden vat, de zoogenaamde tinozza del tino, waarin het druivensap wordt opgevangen. In die kuip worden de druiven door de trappers of persers met de bloote voeten of met klompen en ruw leeren schoenen platgetreden en uitgeperst.

De persers staan met tweeën of drieën in ééne kuip en steunen bij het trappen op eene soort van kruk, die zij in de hand houden, of houden zich aan touwen, die boven hun hoofd gespannen zijn, of ook wel aan elkander vast. Dat is de oude, aartsvaderlijke manier van wijnpersen, zooals zij reeds voor duizenden jaren ten tijde van den profeet Jeremias gebruikelijk was. Niet overal nogtans gaat men nog op deze primitieve wijze te werk; in enkele meer beschaafde streken, zooals in Toscane, gebruikt men een houten stamper, terwijl op groote hoeven de druivenmolen wordt aangewend, waardoor de afgeriste druiven tusschen gegroefde houten of ijzeren cilinders geplet worden, zonder dat er door het beschadigen der stelen of het platdrukken der pitten onzuivere bestanddeelen in den most kunnen geraken.

Te Rome wordt de wijnoogst gevierd door eene soort van volksfeest, dat op den Monte Testaccio gehouden wordt. In dien uit oude puinen opgestapelden heuvel zijn verscheidene grotten gegraven, waarin de wijn bewaard wordt, en aan deze natuurlijke kelders zijn talrijke herbergen verbonden, waar de vroolijke schaar van dansers en danseressen zich aan het druivensap kan te goed doen.

[p. 107]

De Italiaan laat een gedeelte zijner druiven hangen, ten einde ze aan den wijnstok tot rozijnen te laten verdrogen. In Duitschland daarentegen, waar het oogstfeest over het algemeen lang zoo luidruchtig niet gevierd wordt, dreigt bij vochtig weder het gevaar, dat de druiven gaan rotten en uitsijpelen. Maar ondanks de gunstiger omstandigheden, waaronder de Italiaansche wijnbouwer werkt, is toch de Duitsche wijn over het algemeen beter dan de Italiaansche, die zich - enkele uitzonderingen daargelaten - nauwelijks een jaar laat goed houden. Dat zal overigens wel voornamelijk hieraan liggen, dat de Duitschers zorgvuldiger te werk gaan dan de Italianen en zich met meer voorliefde op de kunst der wijnbereiding toeleggen, terwijl de Italianen zich om de veredeling van den wijnstok weinig bekommeren.

Hieraan is het ook toe te schrijven dat men in Duitschland zelfs met de ongunstige weersgesteldheid zijn voordeel weet te doen, zoodat de rottende druiven den eigenaar van den wijngaard geene bezorgdheid meer behoeven in te boezemen. Men weet thans namelijk uit die rottende, of zooals het tegenwoordig heet, edelfaule druiven de beste wijnen te bereiden. Heel oud is intusschen deze kunst nog niet.

Volgens sommigen zou zij van het jaar 1811 dagteekenen, toen de wijnkoopersfirma Mumm te Frankfort aan den Main het Johannisberger gewas kocht van den Franschen maarschalk Kellermann, hertog van Valmy, wien Napoleon deze wijnbergen ‘geschonken’ had. De oogst kon echter wegens den oorlog, volgens de toenmalige begrippen, niet op den behoorlijken tijd geschieden, en men oogstte rottende druiven, waaruit tot niet geringe verbazing der koopers zulk een voortreffelijke wijn geperst werd, dat de opbrengst daarvan den grond tot den rijkdom der firma gelegd heeft.

Doch eerst in 1822 moet men de zoogenaamde Edelfaule algemeen hebben leeren kennen; in dat jaar waren er zeer weinig druiven en viel het ‘ongunstige’ weer zoo plotseling in, dat al de druiven als bij tooverslag rot waren. Jacob Schlamp uit Nierstein verhaalt daaromtrent in zijn boekje: Die Weinjahre des 19^en Jahrhunderts het volgende:

‘Op den bedoelden noodlottigen herfstdag, op een Zondagmiddag, bevond ik mij te W., in de Hessische Palts, op eene zangrepetitie. Zonder dat iemand aan den oogst dacht, begonnen plotseling al de klokken van de aanzienlijke cantonnale hoofdplaats te luiden. Uit alle huizen ijlde men de straat op, daar men vreesde dat er een hevige brand was uitgebroken. Groote vergissing! Op de vragen van alle kanten, “waar de brand was,” luidde het verrassende antwoord: “De druiven in de wijnbergen zijn aan het rotten. Onmiddellijk naar buiten, en helpe, wie helpen kan!” Alle vaten en gereedschappen, die op het oogenblik voor de hand lagen, werden in beslag genomen en alles stroomde naar de wijnbergen om te redden wat te redden was. Van de weinige trossen, die aan de stokken hingen, waren verscheidene reeds uitgevloeid, andere wel is waar nog gevuld, doch met eene rotte schil omgeven, zoodat men ze niet plukken kon, zonder dat ze onmiddellijk uitvloeiden. Nergens was nog eene gave druif te vinden. Zulk een oogst had men nog nooit beleefd. Ook vernam men overal de klacht: Wat moet er van dien rotten boel worden?’ De overheden insgelijks werden met verwijtingen overladen, omdat zij de noodzakelijkheid van den oogst niet eerder ingezien hadden, zoodat men de druiven in gezonden toestand had kunnen binnenhalen. De buitengewoon gunstige uitkomst logenstrafte echter die bezorgdheid en verwijten op de meest doorslaande wijze. Niemand had ooit zulk een edelen wijn gedronken; ‘was er maar meer!’ zoo luidde de algemeene wensch.

Uit het bovenstaande kan men tevens zien, welk een gewicht er in Duitschland aan een goeden wijnoogst gehecht wordt; en geen wonder, duizenden vinden in den wijnbouw hun brood.

Wereldtentoonstelling van Antwerpen. - De verzameling opgevulde dieren der heeren F. en V. Claes.

Het opzetten van doode dieren is een vak, dat eigenlijk met den naam van wetenschappelijke nijverheid kan betiteld worden; immers, er hoeft heel wat kennis toe van het karakter en de levensverrichtingen der dieren om deze met eene bedriegelijke natuurlijkheid na hunnen dood als nog levende schepselen voor te stellen. Zoo zagen wij in de Italiaansche afdeeling een opgevulden, prachtigen jachthond, voor welke al de bezoekers, die nog niet van de zaak onderricht waren, vreesachtig ter zijde gingen, zoo buitengewoon natuurlijk lag het dier van op zijn stuk tapijt de menschen aan te staren. Ook in de Belgische afdeeling troffen wij eenige inzenders van opgevulde dieren aan, die allen groote vaardigheid in dit moeilijke vak aan den dag legden. Eene bijzondere melding verdiende echter de kas der heeren F. en V. Claes, waarvan wij in dit nummer eene afbeelding in chemiegraphie geven. Niet alleen getuigden meest al de opgevulde dieren dezer uitstalling van de uitgebreide natuurkundige kennissen hunner bereiders, maar er werden tusschen hen onderscheidene vreemdsoortige exemplaren gevonden, die het wezenlijk de moeite waard geweest was te bewaren. Onder dit laatste opzicht bewijst de kunst van dierenopvulling aan de wetenschap zeer gewichtige diensten, ofschoon zij over het algemeen toch altoos haar nut heeft, daar zij de zoölogische studiën grootelijks vergemakkelijkt.

De oorsprong van de dierenopvulling moet ongetwijfeld in het balsemen gezocht worden, dat van onheugelijke tijden bij alle volkeren in zwang was. Om de lijken met bewarende stoffen te vullen, waren de ouden genoodzaakt dezelve gansch te verminken; tegenwoordig echter geschiedt de balseming door eene eenvoudige inspuiting van het bederfwerend vocht langs de slagader, vanwaar het zich in het geheele lichaam verspreidt. De oude Grieken en Romeinen gebruikten slechts het gewone zout om de lichamen voor bederf te behoeden en Dion Cassius en Plutarchus verhalen dat Pharnacus het lichaam van Mithridate, in den pekel bewaard, naar Pompeus zond. Het acide pyroligneux, (hout-azijnachtig zuur) bezit zulke sterke bewarende hoedanigheden, dat het al de bederfbare lichamen, welke erin gedompeld worden, volkomen van alle verrotting bewaart. De ouden noemden het ‘cedrium’, en Plinius vermeldt dat de Egyptenaren het gebruikten om hunne dooden te balsemen. Hetzelfde vocht werd ook voor dit doel aangewend door de Peruvianen, ten tijde der aankomst van de Europeanen in Zuid-Amerika. Het tarzuur (acide phénique) bezit insgelijks eene bederfwerende kracht en wordt met den dubbelen chloor-kwik (bichlorure de mercure) veelvuldig voor de ader-inspuitingen gebezigd.

Lag bij de oude volkeren aan de inbalseming der menschenlijken waarschijnlijk de leer der zielsverhuizing ten grondslag, evenzeer mag men veilig aannemen dat de eerste opgevulde dieren in hun leven als godheden vereerd werden. De ouden kenden echter volstrekt de kunst niet om door het opzetten de gestorvene dieren nog eenige levendigheid bij te zetten. Het is slechts in de verledene eeuw dat ernstige vooruitgang gemaakt werd in dit vak, hetwelk thans met ware meesterschap uitgeoefend wordt, zooals de heeren Claes en andere inzenders ons op de Tentoonstelling duidelijk bewezen hebben.