De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 1

[p. 355]

[Nummer 45]

Trouw tot in het graf,
Verhaal door
Willem Suetens.

I.

begga, aan het strand.

Het weer is overheerlijk geen enkel donker wolkje aan den gezichteinder doet de bewoners van het lieve en nijverige Baarseldijk dien dag voor eenige regenvlaag of onweersbui vreezen, ofschoon men in het dorp, zoo schilderachtig als aangenaam aan den zeeoever gelegen, wel eenigszins aan storm en wind gewoon is.

De Lente is dit jaar buitengewoon onstuimig geweest; juist daarom blikt thans elkeen, zoo visscher, ambachtsman als landbouwer, dubbel vergenoegd naar omhoog, elken dag dat de hemel helder, de zee rustig is.

Nogtans is het strand, gewoonlijk vol gewoel en leven bij schoon weder, nu stil en eenzaam en in het oeverzand liggen de schuiten als verlaten.

Zoo ver het oog over de velden dwalen kan, is geen arbeidend akkerman te ontwaren; het weidende vee ligt of dartelt vrij en zonder bewaker in het mollige gras.

Over gansch het dorp ligt iets zwijgends, iets plechtigs; want het is Zondag en de geloovigen zijn ter misse vergaderd in het kleine kerkje.

Aangrijpend, indrukwekkend is de stilte, welke daar heerscht.

Ieder dorpeling heeft toch die plaats zoo lief.

[p. 356]

Zoo wel kind als knaap, man als ouderling, heeft hier de eene of andere herinnering, die hem dierbaar, die hem heilig is.

Toevlucht in heil of ramp, dankt soms de landman er met verlicht gemoed voor den zegen zijner velden, wijl naast hem, met tranend oog, door droefheid overstelpt, de man der zee gedenkt, hoe nog vóór weinige dagen, een zoon, een vader, een broeder, gelukkig en in volle levenskracht, aan zijne zijde bad, en thans, o arme visschers, in den onmetelijken schoot der golven, eene sombere en laatste rustplaats gevonden heeft.

In elk geval, in wel of wee, knielt men hier neer en steeds keert men in zijnen huiskring terug, tevredener met zijn lot, getroost in zijn lijden.

De hoogmis is geëindigd.

Oud en jong verdringt zich in het kleine kerkportaal en wordt langzaam en zachtjes aan het voorplein opgestuwd.

Een deel der mannen trekt nu welgezind de naburige herbergen binnen, om bij het drinken van eenige pintjes ouden bruinen, met het een of ander spel zich te verlustigen.

Oudjes, vrouwen, gelieven en kinderen, wandelen slenterend het dorp in of huiswaarts.

Eenigen verwijlen nog op het voorplein, doch langzamerhand wordt hun getal kleiner en hebben de meesten zich geschaard rond eenige kramers, die elken Zondag opzettelijk van de stad komen om hunne verschillende waren aan de dorpelingen te verhandelen.

Hier heerscht eene ongedwongene vreugd; men roept, men biedt elkaar gekochte lekkernij, men schertst, men lacht, men jubelt!

Op het kerkhof is alles stil, treurig en eenzaam. Bij een der weinige houten kruiskens, welke zich daar boven het groene grastapijt verheffen, knielt een frisch blozend meisje; nevens haar, met gebogen hoofd, de handen saamgevouwen, staat een jongeling, schoon van gelaat en rijzig van gestalte.

Aan het kruisken hangt een krans versche bloemen, tolk van liefde en erkentenis, wellicht door 's meisjes hand gevlochten.

Het joelend gegons bij de kramen schijnt hen niet te storen.

Intusschen is de oude dorpspastoor, leunend op zijnen stok, het kerkje uitgetreden.

Als verrast door iets ongewoons, blijft hij plots staan, laat zijne oogen twijfelend langs de kramen ronddwalen, als hoopte hij daar te vinden wat hij zoekt.

Eensklaps valt zijn blik langs het kruisken.

Stil en ongemerkt treedt hij toe, ontdekt zich het hoofd en aanschouwt op eenigen afstand het biddend paar.

Nog eenige stonden duurt die plechtige stilte voort.

Het meisje richt zich op, neemt de hand des jongelings, wijl deze zachtjes lispelt: ‘Gaan wij, Begga?’

‘Wel ja, Tone,’ is het antwoord, ‘onze goede vriend mocht anders wachten.’

Haastig keerden zij zich om, en vlak voor hen stond de oude grijze priester.

Hartelijk drukten zij de hand, die hij hun glimlachend toestak.

‘Ha, mijne kinderen,’ dus begon hij, ‘nu hebt gij mij waarlijk verontrust: buiten gewoonte stond ik daar alleen. Doch het is waar, Begga, gij hebt het mij gezegd, heden was het de naamdag uwer onlangs gestorvene moeder.’

Zij zweeg en weende.

‘Begga,’ ging hij ontroerd voort, ‘waarlijk gij zijt een goed, braaf kind..... God zal u zegenen.’

Het meisje boog het hoofd, als wilde zij de tranen verbergen, die thans overvloedig hare oogen ontrolden.

‘Begga,’ troostte de jongeling na eenige oogenblikken stilzwijgen, ‘ik bid u, ween niet langer. Weldra zult gij in mijnen huiskring degene hervinden, welke gij zoo bitter betreurt.’

Nogmaals wendde zij hare blikken naar het kruisken, en met onderdrukte zielesmart zuchtte zij ‘Vóór weinigen tijd knielden wij hier nog te zamen; thans alleen, voor immer alleen....’

De brave dorpspastoor klopte Tone op den schouder; deze begreep den wenk, nam Begga's hand, keerde zich om en aldus dwong hij haar zachtjes hem te volgen.

Zwijgend droogde zij de tranen van hare blozende wangen, stapte voort en liet zich leiden als een kind.

Op eenigen afstand van de kramen, waar nog altijd dezelfde vroolijkheid heerschte, stonden eenige jongere boerinnekens en boeren, Begga's vriendinnen, Tone's vrienden. Over den lagen steenen muur heenkijkende, hadden zij met welgemeende deelneming het gebeurde gadegeslagen. Zoodra zij echter hunne komst bemerkten, snelden zij het drietal te gemoet en verwelkomden hen aan den ingang van het kerkhof.

Oprecht treffend waren de blijken van vriendschap, welke zij van die eenvoudige dorpskinderen ontvingen. In een oogwenk was Tone omringd van zijne bekenden, Begga evenzoo van hare gespelen. Als om prijs wilde iedereen om het eerst hun de hand drukken en hen geluk wenschen.

Van waar toch die ongewone, gulle vreugd?

Waarom schijnt Tone zoo verrast, verlegen?

En waarom komt zoo eensklaps een vluchtige blos, een stille, zachte glimlach op Begga's lieflijk wezen de laatste droeve tint verdrijven?

Raadt gij het niet?

En nogtans heel het dorp, oud en jong, groot en klein, weet het en reeds lang.

Vijf dagen nog en het zal feest zijn.

Zaterdag zal de eerbiedwaardige dienaar Gods een huwelijk inzegenen, en zullen Tone en Begga voor altoos vereenigd zijn.

Vandaar al die vreugde, vandaar al die deelneming, wijl iedereen hunne vereeniging met genoegen ziet en uit ganscher harte hun geluk en zegen toewenscht.

En waarom ook zou men hen benijden? Heeft ooit iemand in nood of bij winterdag tevergeefs aan Tone's deur geklopt? Arm of rijk, allen zijn er even welkom. Ook zal niemand het hem ten kwade duiden, dat hij, der inspraak van zijn hart getrouw, eene arme, maar brave weeze tot bruid verkoos, hij, wellicht een der best ingezetenen van gansch het dorp.

Neen, neen, ieder dorpeling heeft hen lief en verheugt zich in hun heil.

Ook klinken hun van alle kanten de gelukwenschen tegen en verscheidene kleine geschenken worden reeds bij de kramers gekocht en Tone en Begga aangeboden.

Het jonge paar bedankte diep ontroerd voor de menigvuldige bewijzen van vriendschap, en verwijderde zich eindelijk met zijnen ouden vriend, onder belofte na eene korte wandeling tot aan de pastorij bij de vrienden terug te keeren.

Overal waar het drietal voorbijging, werd het begroet met even veel genoegen, met even veel hartelijkheid.

De kinderen in de dorpsstraat verlieten hunne spelen en verdrongen elkaar om ‘hunnen braven vader’, zooals gansch het dorp hem noemde, het eerst de hand te mogen drukken.

Wat scheen hij gelukkig, de zeventigjarige grijsaard, wanneer hij zich aldus omringd zag van die kleinen, in wiens hart hij dagelijks met zooveel zorg de eerste kiemen van deugd en eerlijkheid deed rijpen en gedijen. Voor elk hunner had hij, met soms eene kleine vermaning, telkens toch eenige zoete woorden en zeker altijd een wenk van aanmoediging, of een voorbeeld tot navolging.

Aldus wandelden zij eenigen tijd voort, doch keerden weldra op hunne stappen terug.

Genoeglijk pratend over dit en dat, hielden zij eindelijk stil bij de pastorij, het einde hunner wandeling.

Oprecht lief en gezellig lag daar de nederige woning van den geliefden dorpsherder, met haren ruimen, welverzorgden tuin. Het was inderdaad de schoonste hof van wel drie uren in de ronde.

Met recht waren de dorpelingen er niet weinig fier op, en wel wetende hoeveel de oude pastoor van bloemen hield, wedijverden zij als het ware om hem bij gelegenheid deze of gene schoone plant of bloem ten geschenke te brengen.

In dezen tuin lag dan ook gansch de rijkdom van den edelmoedigen menschenvriend bijeen vergaard; in zijne woning was alles zoo eenvoudig als het maar mogelijk zijn kon. Ook, hadde hij met die geliefde bloemen, boomen en planten zijne arme of ongelukkige dorpsgenooten slechts éenen enkelen dag kunnen ter hulp komen, welhaast zou van dat prachtvolle aanzicht, van den bloemrijken tuin, niets meer zijn overgebleven dan eene uitgestrekte grasplein.

Doch, God zij dank, dat ten minste kon hij niet met vrucht wegschenken en daarom ook bleef alles er bloeien met steeds toenemende kracht, met steeds nieuweren en prachtigeren luister.

Het drietal naderde thans de kleine tuindeur.

Hier namen Tone en Begga gewoonlijk afscheid van hunnen ouden vriend en gingen daarna terug het dorp in; doch rond den middag keerden zij telkens terug bij hem, om als elken Zondag, gezamentlijk bij Tone's moeder te gaan middagmalen.

Zoo ook deden zij thans, en eenige stonden later stapten zij met lichteren tred de woning voorbij en den aardeweg op.

Te midden in de dorpstraat stond eene groote in steen gebouwde afspanning.

Boven de wijde ingangpoort hing een zwaar uithangbord met het opschrift:

In de Ploeg, bij Baas Vermeeren, Herberg en afspanning.

Hier was het dat de vrienden zich elken Zondag voor- en namiddag kwamen vermaken, hetzij bij de kegelbaan, hetzij bij de doelen.

Hier was het dat Tone en Begga welgemoed binnentraden en met een luid en welgemeend: ‘Ha, daar zijn zij!’ door de aanwezigen ontvangen werden.

‘Tone, jongen, spoed u, kom bij ons,’ riep men aan de kegelbaan, ‘kom, wij wachten u.’

‘Neen, neen,’ riepen anderen, ‘pijl en boog liggen hier al eene halve uur gereed!.... Kom, kom, speel met ons, Tone, de mulder heeft drie rozen, gij moet er vier hebben.’

Tone bracht zijn meisje bij hare vriendinnen, ging vervolgens naar de doelen, speelde mee en had waarlijk het geluk eens vier rozen te schieten, tot groote vreugd der overige schutters, den mulder meegerekend.

Aan der meisjes luid en blij gelach was het klaar en duidelijk te zien, dat de aanstaande huwelijksdag het voorwerp hunner gesprekken was. Ongetwijfeld bepaalden zij reeds hoe zij voor het feest zouden getooid zijn en verheugden zich op voorhand om al het geluk en vermaak dat zij dien dag zouden smaken.

Aldus koutend, schertsend, spelend of het spel volgend, verliep de tijd bliksemsnel, en voor zij er aan dachten, was het bij twaalven. Het grootste deel der aanwezigen begaf zich in aller haast naar huis om aan het noenmaal niet te laat te komen, de anderen verwijlden nog slechts weinige stonden.

Tone en Begga haastten zich naar de pastorij en verzeld van den braven ouderling, wandelden zij naar Tone's woning, waar zijne moeder hen reeds geruimen tijd verwachtte.

II.

Het is namiddag.

De zon glanst nog even helder aan den onbewolkten hemel, en hare gloeiende stralen schitteren nog in volle kracht over dorp en velden.

Overal is het stikkend heet.

De oudjes doen genoeglijk hun gewoon middagslaapje; de jongeren houden zich onledig met het een of ander, doch over het algemeen volgen de meesten het voorbeeld der ouderen en ronken of sluimeren onder den invloed der heete zware lucht.

De weinigen die zich buiten wagen, ontvluchten zoo snel zij kunnen den blakerenden gloed, om in het naaste lommer, eenige stonden

[p. 357]

verkwikking te zoeken. Op straat, in huis, overal is het zoodanig loom en stil, als lag de gansche bevolking in diepen slaap gedompeld.

Bij uitzondering is het in de afspanning de Ploeg geheel anders gesteld op dit oogenblik. Daar is men druk aan het werk.

Hier vlechten de meisjes kransen van loof en bloemen; daar versieren de jongens met frisch groen de houten stijlen aan de doelen.

De rij hooge populieren, de linden bij de tafels, de ingangdeur, kortom alles zal men met loof en bloemen behangen.

Zonder veel geraas werkt men gestadig en met spoed voort, al parelt ook het zweet in groote droppels op ieders voorhoofd.

Waarom toch die feestbetooging?

Voor wie al die blijken van vriendschap of erkentelijkheid?

Waarom heeft men de groote ingangdeur gesloten, als wilde men de gewone bezoekers onverwachts en aangenaam verrassen?

Waarom? En voor wie?

Wend u tot de meisjes en fluisterend zal men u antwoorden: ‘Voor wie? Wel, voor Begga en Tone.’

Of, vraag aan de jongens: ‘Waarom?’ In aller haast zal men u vertellen, hoe de vrienden aanstaanden Zaterdag aan Tone een geschenk wilden brengen; maar hoe de meesten van gedacht veranderd zijn, en ten laatste hoe allen het eens zijn en besloten hebben, het hem dezen namiddag te geven.

Daarom wil men nu feest vieren.

Van tijd tot tijd staakten zij hun werk, beschouwden met zelfvoldoening hunnen arbeid, en met nog meer ijver begonnen zij op nieuw, om toch maar in tijds met alles gereed te zijn.

Zoo naderde langzaam het uur, waarop Tone en Begga in de Ploeg zouden komen.

De groote ingangpoort was weder geopend en vandaar kon de dorpsjeugd in de diepte van den wijden hof, de feestbereidselen zien.

Het sloeg op de dorpskerk vier ure.

De linden beveiligden nu volkomen de aanwezigen voor de reeds gematigde zonnehitte, en tevens kwam een stille koele wind nu en dan groen en bloemenkransen zachtjes verlevendigen en wiegen.

Terwijl de menigte nog elken oogenblik aangroeide en vroolijk schertsend, in blijde stemming, dooreen wemelde, kuierden Tone, zijne moeder en Begga, langzaam langs het strand, onbewust van hetgeen hun voorbereid was.

Hand aan hand daalden zij den weg af langs de duinen, naderden eindelijk de breede dorpsstraat en de afspanning de Ploeg.

‘Zie ginds,’ riep Begga op eens, ‘de vlag van St.-Sebastiaan is uitgestoken.’

‘Is het dan schieting vandaag?’ vroeg Tone's moeder.

‘Neen, ik weet van niets,’ was het antwoord; ‘doch, kom, wij zullen zien, laat ons een weinig vlugger stappen.’

Niet zoohaast had degene die bij de deur op uitkijk geplaatst was, het drietal bemerkt, of de blijde kreet ging van mond tot mond:

‘Daar zijn ze!.... daar zijn ze!’

Het gewoel en gewemel vermeerderde nu nog meer; de oudjes, vrouwen en kinderen, klommen in haast op tafels en stoelen, om de geliefden des te beter te zien binnentreden.

Ieders hart klopte sneller en alles werd weder stil wijl ieders oog in blijde afwachting op de hofdeur gericht was.

Begga, Tone en zijne moeder waren hoogst verwonderd toen zij de groote ingangpoort aldus versierd vonden. Nog meer klom hunne verbazing, wanneer zij de opene plaats overgestapt waren en den ingang van den hof naderden.

Juist wilden zij vragen, wat er te doen was, toen op eens, bij hunne intrede, een oorverdoovende kreet opsteeg: ‘Hoera! hoera!’

Tot hunne nog grootere verbazing waren zij in een oogwenk omringd van vrienden en bekenden.

Willen of niet, de schutters namen Tone vast, staken hem tot driemaal in de hoogte, en droegen hem op hunne schouders voort, wijl het van alle kanten klonk: ‘Heil, heil, het jonge paar!’

‘Leve Tone!’ juichten de knapen.

‘Leve Begga!’ jubelden de meisjes, wijl ze haar en Tone's moeder omringden.

Dat was waarlijk een schoone aanblik. Overal zwaaide men met hoeden en zakdoeken, wijl de klank der kanonnen zich mengde met de geestdriftige kreten der brave dorpelingen, en de vroolijke tonen van het: ‘Waar kan men beter zijn,’ dat door eenige muzikanten aangeheven, weldra door al de aanwezigen meegezongen werd.

Tegen den muur der afspanning had men eene groene looverhut gemaakt, die gansch met bloemen behangen was.

Hier werd het geliefde drietal weer vereenigd; hier boden de vrienden het minnend paar, dat binnen weinige dagen in den echt zou verbonden wezen, een kostbaar koffijservies, als blijk van oprechte vriendschap.

‘Zij hoopten,’ zegde de hoofdman met ontroerde stem, ‘dat zij nog vele jaren mochten gelukkig zijn, en de Hemel hunne liefde met vele lieve kinderen zoude zegenen.’

En wederom klonken ten allen kant de blijde kreten: ‘Leve Tone!.... leve Begga!’

Beiden dankten met tranen in de oogen, voor zooveel vriendschap... Zij zouden dien schoonen dag nooit vergeten.... En heel het dorp mocht op hunne dankbaarheid rekenen.... En zij zouden altoos en in alle geval, iedereen, zonder uitzondering, ter hulp komen, waar zij het maar konden.

Al wie plaats vond, zette zich, en menige malsche teug werd op hunne gezondheid gedronken.

Van het gemeentebestuur had men de toelating verkregen om te dansen, en alras zou men het bal beginnen.

Feesten zonder dansen, dat kon niet zijn. Het duurde dan ook niet lang of de lieve boerinnekens keerden hijgend, blozend, van den dans terug.

De oudjes zagen dat alles met genoegen aan, pratende met elkaar over hunnen jongen tijd en lieten zich soms wel eens bewegen om ook nog ‘een beentje uit te steken,’ zooals zij lachend zegden.

Tot ieders ongenoegen vervloog de tijd veel te snel; want, nu allen zich zoo wel vermaakten, waren de uren ongemerkt als op vleugelen heengevloden.

Nog slechts eenige stonden zouden de heuvelen aan het strand, de hooge boomen en de kerktoren, de laatste gulden stralen mogen weerkaatsen, die de ondergaande zon als vaarwel aan de aarde schonk.

Te midden van een prachtvollen vurigen gloed zonk ze langzaam weg.

De avond daalde neer.

Het feest zou eindigen, de laatste dans ging gespeeld worden; immers, morgen was het Maandag en moesten allen vroeg en braaf werken.

De speellui werden nu te midden van de plaats gezet; tafels en stoelen waren in een oogwenk uit de baan geruimd, en alras sprongen- oud en jong, groot en klein, hand aan hand rond, in eenen enkelen wijden kring.

Zij dansten zoo lang tot hun de adem ontbrak. Onder blij gelach, vergenoegd om het vermaak dat zij genoten hadden, trokken allen met hunne naastbestaanden of gezellen naar huis en langzamerhand werd het in de Ploeg opnieuw stil en eenzaam.

Sedert de dood harer ouders woonde Begga bij hare tante. Door velen werd zij tot daar vergezeld: vervolgens keerden Tone, zijne moeder en eenige buren elk naar zijne eigene woning terug, onder weg over niets anders pratende dan over het genoegelijke feest en bijzonder over het schoone geschenk, dat morgen reeds in Tone's nieuwen huisraad pronken zou.

III.

Plechtige stilte heeschte nog over gansch de natuur.

Het is morgen.

Een lichte grijze nevel hangt zwevend over wei en velden.

Alles in het dorp sluimert, alles rust nog.

Tusschen de boschrijke hemeltjes, die den oostelijken gezichteinder geheel en gansch bezoomen, daagt weldra eene twijfelachtige schemering; het wordt vervolgens meer en meer helder en eindelijk in onnavolgbare pracht verschijnt, ontrijst aan de kim, de koningin des dags.

Hoe onuitsprekelijk schoon zijn toch de eerste stralen, die de zon aan de aarde schenkt. Alles herleeft, herademt alras, badend in dien helderen rooskleurigen gloed, die trouw elken morgen hare verschijning aankondigt en verzelt.

Als met kwistige hand gestrooid op heuvel, veld en wei, weerkaatsen millioenen dauwdroppelen het beeld der zon, stralend, schitterend, als zoovele peerlen van het edelst en zuiverst diamant.

Gansch het vogelenheir zendt zijnen morgengroet ten hooge in luide blijde galmen; op het voorhof kraait de haan; in de stallen loeit en woelt het vee, met een woord, al wat leeft en gevoelt, gansch de natuur, vereend in dankbare verrukking, looft en begroet op dien plechtigen stond den Schepper van het onbegrijpelijke heelal.

De landman nuttigt in haast zijn eenvoudig ontbijt en eenigen tijd later ziet men langs alle paden in het veld, zoo mannen als vrouwen zich ten arbeid spoeden, om in het zweet huns aanschijns aan land of zee het noodige brood voor hun gezin te gaan ontwoekeren.

Aan het strand vooral is alles weldra in volle beweging en aan het werk.

Eenige visscherssloepen worden ter vangst gereed gemaakt en zullen binnen weinige stonden uitvaren.

Oprecht bevallig en tevens schilderachtig is de aanblik, dien men thans aan den oever geniet.

Verbeeld u: rechts, links, overal gelend zand, daar achter breede groenende duinen door de morgenzon beschenen, vlak voor u een drietal schuiten gereed om uit te zeilen; hier en daar op het zand kleine groepjes: pratende vrouwen, werkende mannen, spelende kinders, en bij dat alles het eigenaardige lied der bootsgezellen, die middelerwijl het anker lichten om nog eens welgemoed en zonder kommer den wijden plas te doorkruisen.

Een hartelijk en welgemeend: ‘Tot weerziens!... goede vangst!... goede reis!...’ wordt hun toegeroepen, dat even hartelijk en innig dankbaar met een: ‘God geve het! tot weerziens!’ beantwoord wordt.

Met eenigszins kloppend hart volgt men van het strand, zwijgend, starend, elk zeilend vaartuig na, dat voor velen verwanten of vrienden over den verraderlijken kolk met zich voert, tot het eindelijk achter de zandbank omzwaait en aan hun gezicht onttrokken wordt.

Eene enkele sloep ligt nog aan haar anker. Ongemeen sterk en toch zwierig is haar bouwtrant; alles aan boord getuigt van orde en zorg.

De bemanning is deels op dek, deels aan wal. Alle werk is verricht, zij verbeiden slechts de komst des patroons om zee te kiezen.

De meesten der aanwezige visschers en dorpelingen zijn thans hier verzameld en praten of schertsen onder elkaar, luid en ongedwongen.

Bijna algemeen loopt het gesprek over het feest van verleden Zondag; met voorliefde herinnert men zich het genoegen van dien dag en stellig was men verzekerd zich aanstaanden Zaterdag nog tienmaal meer te vermaken.

Opmerkenswaardig is het hoe oprecht gansch het dorp het jonge paar genegen is, met hoeveel belangstelling en ongeduld iedereen als ware het voor zich zelf den gewenschten dag te gemoet ziet en hoe in alle huisgezinnen om zoo te zeggen van niets anders meer gesproken wordt dan van huwelijken en feesten.

Zoo was het ook hier.

Eens aan dit punt, kon vast geen ander gewillig ingang vinden.

Iedereen wilde om het best weten waar en hoe men het meest versieren zou; hoeveel

[p. 358-359]

personen er aan den disch genoodigd waren, hoeveel tonnen bier men in het dorp zou ten beste geven en wat al meer.

Terwijl deze en gene zich ingebeeld had, dat zijn gedacht het juiste was en ook voor niets ter wereld er wilde van afwijken, begon men al luider te razen, te tieren, te twisten, tot eindelijk onder algemeen gelach beslist werd dat men wachten zou tot Zaterdag om te zien wie van allen het dichtst bij de waarheid kwam.

Intusschen verliep de tijd snel en niemand aan het strand dacht er aan dat Tone zich vrij lang liet wachten.................

Op een honderdtal schreden achter de helling der duinen stond, min of meer verwijderd, een groepken huizen, te midden van een lief en aangenaam landschap.

Dat er meest visschers woonden, bleek duidelijk aan allerhande benoodigdheden, welke er achteloos hier en daar over den grond verspreid lagen.

Eenige vrouwen zijn gezeten aan den weg en houden zich bezig met het herstellen van oude vischnetten, anderen hebben op hunne wenken, het huiswerk gestaakt, en komen hen al spoedig vervoegen.

Men fluistert; aller gelaat schijnt tevreden;... men wijst recht uit en allen staren daarheen, alsof zij vol verlangen iemand van dien kant verwachten.

Merkt gij niet ginds door het loover dier lindeboomen die versch gekalkte muren?

Daarop is het dat aller blikken rusten.

Daar is de woning van Tone's moeder, daar ook is het dat het jonge paar wonen zal.

Het oude huis heeft sedert eenigen tijd een gansch nieuw en vroolijker uitzicht gekregen: een paar kamers zijn er nevens aangebouwd, alle muren zijn gewit, alle houtwerk is geschilderd, met een woord, de brave weduwe heeft niets verwaarloosd om hare toekomende schoondochter goed te ontvangen.

Op dit oogen blik zijn alle drie ijverig bezig met het schikken van den nieuwen huisraad. Wel twintigmaal wordt het een en ander van hier naar daar en weer terug verplaatst, onder gul gelach en blijde scherts.

‘Maar, Tone,’ zegt op eens moeder Anna, wijl zij een vluchtigen blik werpt op de groote huisklok, ‘zie eens, jongen lief, hoe laat het is?’

‘Wat, bij zeven uren,’ roept Tone in de grootste verbazing uit, ‘hoe toch die tijd henen spoedt.... Het is bijna ongelooflijk,’ ging hij voort, ‘en toch is het zoo.’

‘Ja zeker,’ lachte de moeder, ‘de uurtjes hebben soms vleugelen.’

Tone kuste de goede vrouw vaarwel; ook zijne verloofde stak hij de handen toe en vroeg half verlegen: ‘Begga, zult gij mij niet een eindje vergezellen?’

Der vrouwen blikken ontmoetten elkander.

‘Ja, ja, kind lief,’ klonk het antwoord, ‘ga maar mee tot aan het strand,’ en hartelijk omstrengelde zij beide hare lievelingen in eene enkele teedere omhelzing.

de storm.

Tone en Begga bleven nog een stond praten bij de vereenigde vrouwen, die hun voor de honderdste maal misschien, nog eens en ongeveinsd. ‘veel geluk en zegen’ toewenschten.

En zij wisten wel waarom zij dat deden. Tone had van zijne moeder verkregen, dat al hare huurders, ter gelegenheid van zijn huwelijk, gedurende de drie wintermaanden slechts halve huur zouden betalen.

Die arme brave vrouwen begrepen ten beste het gewicht dier weldaad en dankten het hart dat ze hun uit volle genegenheid gegund had.

Weldra vervolgden de jongelieden hunnen weg en beklommen de duinen.

Boven op den zeedijk gekomen, wierp Begga een blik over de wijde watervlakte en eensklaps greep haar eene bange siddering aan.

Tone voelde hare hand in de zijne beven.

‘Wat deert u, Begga?’ vroeg hij ontsteld.

Het meisje strekte hare hand over de golven, hare oogen vulden zich met tranen en snikkend zuchtte zij: ‘Daar!.... daar!....’

Zij zette zich neer op een blok hout, door de hooge tij op het strand geworpen, en bedekte het gelaat met beide handen.

Tone was tot in de ziel getroffen door dit enkele woord, welks nare toon zooveel smartelijke herinneringen in hem ontwaken deed.

Hij zweeg en eerbiedigde 's meisjes smart.

Hunne beide vaders waren op hetzelfde vaartuig, in denzelfden nacht verdronken.

Was het dat aandenken misschien dat haar zoo trof?

Tone verbrak na eenige stonden de plechtige stilte en sprak: ‘Begga, lieve, waarom zoo bitter weenen? Wist gij hoe mij dit smart?’

Het meisje stond op, droogde de tranen weg en antwoordde: ‘Tone, beste vriend, ik heb het u nog gesmeekt, zult gij na vandaag nog in zee gaan?’

Hij zweeg en zag over de duinen heen naar zijne makkers, naar zijn schip.

‘Tone, bedenk toch eens wel,’ hernam zij, ‘uw vader, de mijne, zoovele vrienden en verwanten zijn hier vol hoop, lachend, gelukkig weggevaren, zonder dat wij hen wederzagen. Van enkelen heeft de branding ons slechts als eene gunst, de lijken teruggestuurd.’

Nog zweeg hij en immer staarde hij over de golven.

‘Gij, mannen, denkt aan niets,’ ging zij voort, ‘onbeschroomd trotseert gij den storm en denkt weinig dat eenige stonden later de golven wellicht met uwe lijken zullen spelen, wijl hier aan het strand eene arme vrouw, eene oude moeder met verpletterd harte, in onnoembare smart den Hemel uw behoud, uw leven afsmeekt.... Waarom zoudt gij nog voortdurend varen, Tone? Bestier zelf uwen handel in visch, blijf bij ons, wij zullen u danken voor uw genomen besluit.’

Blijkbaar was het dat in Tone's hart een geweldige strijd woelde.

Hij zou voor altijd vaarwel zeggen aan die lieve zee, aan die bruisende, dansende baren, aan dat zweepend golfgeklots, hij, die zoo fier en gelukkig zijn schip over de eindelooze watermassa voort deed glijden, trots wind en vlagen.

De opoffering was groot.

De belooning zou grooter zijn.

Tone sloot zijn meisje ‘zijn engel,’ in de armen en bezwoer haar bij al wat heilig was, dat het heden de laatste maal zou zijn, dat hij met de Begga zee zou kiezen.

Hij vloog vervolgens tot zijne makkers. Het anker werd gelicht.

Na eenige handdrukken aan de vrienden ging hij aan boord, en zachtjes schoof het vaartuig voort over de rollende golvende zee. Aan het strand gezeten oogde Begga droomerig de immer kleiner wordende sloep na tot zij geheel in de nevelen van den gezichteinder verzwond.

IV.

Nog steeds bleef het weder prachtig, overheerlijk. Rustig en door geen enkel buitengewoon geval gestoord, naderde langzaam de dag van blijde verwachting, de dag van vreugde.

Het is reeds Donderdag en vooravond.

De grootste hitte is nu wel voorbij, maar toch blijft het overal loom en warm.

Bij menigen boerenknaap of visschersknecht drijft dan ook het zweet in groote druppels langs het voorhoofd.

Maar hoe kan het anders?

Zie toch eens hoe ze werken, hoe ze zwoegen.

Het is waarlijk als om prijs.

Al wie slechts eenige oogenblikken missen kan, steekt vlug de handen uit de mouwen en helpt aan het planten der masteboomkens en versiert de staken, welke gansch het dorp door zullen geplaatst worden.

Aan de Ploeg vooral is op dit oogenblik veel drukte en beweging.

De leden der gilde zijn bezig met eene eerepoort te maken, wel zoo hoog als het dak der afspanning.

Nog nooit zal men in het dorp zoo iets gezien hebben.

Aan beide zijden staat een groote scheepsmast geplant, gansch met groen en loof omwonden, en waarop de vlag, door een opkomend koeltje bewogen, reeds liefelijk heen en weer fladdert.

‘Ha,’ zoo klonk het op eens, ‘ginds is Simon, de filosoof van het dorp, hij komt ook eens kijken en zijn gedacht uitbrengen. Als hij over ons werk tevreden is, zal er zeker niets aan ontbreken.’

‘Héla, Simon,’ riep van omhoog een visschersknaap, ‘zie eens, oudje, wat zegt gij van ons werk!... Schoon, hél... Dat hebt gij in ons dorp nog nooit gezien, is het niet?...’

‘Ik kom van het strand,’ zoo begon de

[p. 360]

bootsman, als had hij de vraag niet gehoord, ‘en gij zoudt wel doen, vrienden, als gij in aller haast de schuiten in de kom haaldet.... De lucht ginder achter benevelt, de zee is geroerd, binnen een uur zal het misschien op onze kusten stormen.’

Zichtbaar was het, dat een gedeelte der aanwezigen omhoog blikkend, de waarheid van dit gezegde betwijfelde, ofschoon het algemeen gekend was, dat Simon in dit vak zoo veel ondervinding en kennis had, dat zijne voorspellingen zelden onbewaarheid bleven.

De bootsgezellen zagen dan ook bedenkelijk strandwaarts en staakten weldra allen arbeid.

‘Is alle man binnen?’ vroegen haastig eenige dorpelingen.

‘Neen,’ antwoordde Simon, eenigszins ongerust, ‘nog twee sloepen worden verwacht, God geve dat het onweer hen niet verrasse!’

De wind stak op met toenemende kracht; eene donkergrauwe mistlaag overtoog weldra de bleekblauwe avondtint, de maan dook weg, het werd volkomen donker en alles deed alras den naderenden storm te gemoet zien.

Menigeen wierp een kommervollen blik op de versiering en dacht aan Tone, dacht aan Begga.

Nog schier onhoorbaar rommelde de donder in de verte, enkele droppelen vielen neer om weinige seconden later in een kletterenden stortregen over te gaan.

Aan den grooten houten strandpaal hing reeds ten baak het roode licht; de reddingsboot werd gereed gemaakt.

Een aantal lieden bevonden zich aan den oever.

Nu en dan boorde aan den gezichteinder een flauwe bliksem door de wolken en verlichtte een stond de rustelooze werking der golven.

Het onweer naderde met rasse schreden.

Enkele onverschrokkene maats bleven, en staarden met beklemd gemoed zoo ver hun oog over de akelig bulderende watermassa dragen kon.

De regen liep hen alras langs het lichaam, bliksemschichten zwierden trillend rond hen heen, wijl de vreeselijkste donderslagen den grond onder hunne voeten beven deden.

Toch bleven zij, toch deinsden zij geen duimbreed terug, noch voor den regen, dien de wind hun verwoed in het aangezicht sloeg, noch voor het gevaar, dat hen elken oogenblik hier wachtte.

Trouw bleven zij, die edele visscherszonen, trouw aan den plicht die de stem des harten hun gebood: ‘Brengt redding, biedt hulpe, waar gij kunt.’

Te vergeefs trotseerden zij wind en vlagen, te vergeefs overspanden zij, bij elke bliksemschicht, de kracht hunner oogen, geen zeil verscheen in de verte, geen schip kwam nabij.

En toch zwalpten ginder ver, heel ver misschien, vriend en magen.

Nog immer groeide de storm met steeds verdubbelende woede.

Op eens.... vuur, overal vuur, een slag, gekraak!.... De donder sterft weg!.... Het koenste hart heeft gebeefd;.... twee der bootsliê zijn ten gronde geworpen;.... de strandpaal met de roode haak, eenige schreden van hen, ligt verbrijzeld op den grond!....

Verschrikkelijke stond.

Gelukkiglijk was niemand door het hemelvuur getroffen geworden.

Daar hoegenaamd niets hun hier eenige beschutting bood en de storm steeds woedender werd, besloten zij eenigen tijd in de dichtstbijgelegene visschershut te gaan schuilen tot het weer een weinig zou bedaren. Zij zouden zoohaast mogelijk terugkeeren en alsdan een groot vuur aanleggen om de afwezigen van verre reeds te toonen dat men op het strand met verlangen op hen wachtte.

Het orkaan nam nog gedurig toe.

Vuurslangen kronkelden menigvuldiger, sneller, door het luchtruim, wijl ontzettende donderslagen alom angst verspreidden.

Overal, in elke woning is het zoo akelig stil, nergens een lach, nergens een blijde kreet; men bidt geknield, met saamgevouwen handen, dat de goede God Tone en zijne arme makkers zou beschermen en genadig zijn.

In hoe menig gezin vloeiden de tranen onverpoosd.

Men wachtte hier een vader, ginds een echtgenoot, daar een broeder.

Begga wachtte haren verloofde.

Arm minnend hart, hoe onbeschrijfelijk groot moet uwt smart geweest zijn in dien langen bangen nacht.

Hoe traag verloopt de tijd voor hen, die vruchteloos wachten.

Het onweer was gedeeltelijk bedaard, de regen viel bij tusschenpoozen, nu en dan glom nog een lichtstraal door de lucht, en hoorde men in de verte het hotsend gedommel van den donder.

De zee stond nog altoos even hol.

Onze wakers waren reeds lang aan het strand weergekomen; zij hadden herhaalde malen beproefd een houtvuur te ontsteken, doch regen en wind hadden het hun telkens belet.

Alles bleef pikdonker, zij hadden niets gehoord, niets bemerkt en waren eindelijk met het gemoed vol onrust over het lot hunner makkers, naar hunne haardsteden teruggekeerd, om aldaar een paar uurtjes nog rust en verkwikking te zoeken voor de afmattende opoffering van dien verschrikkelijken nacht...................

Wat is dat?

Klimt ginds niet iemand de duinen op?

Inderdaad.... Eene vrouw!

Ongetwijfeld eene moeder, eene echtgenoote wie te recht de onrust, de vrees voor eenig onheil naar het strand lokt om te zien of niets haar eenig nieuws over een zoon, of den vader harer kleinen brengen kan.

Misschien is het wel eene geliefde....

Wie weet?.... Wellicht Begga?....

Zij was het.

Met hare tante was zij bij Tone's moeder toen het onweer losbrak en zij waren er gebleven.

Stom van smart en angst waren de uren slapeloos, traag, maar bovenal in pijnlijke onzekerheid voorbijgegaan. Vermoeidheid had eindelijk de beide oude vrouwen in slaap gesust. Begga alleen waakte nog.

Geduldig maar onnoembaar had zij dien nacht geleden. Het scheen haar toe, alsof gedurig boven het gehuil van den wind haar naam weemoedig, klagend langs het venster klonk en herklonk....

Toch had zij, als een engel, ter wille der moeder, gezalfd, getroost, al brak ook, met een glimlach op hare lippen, het hart haar van wee in den boezem.

Nu kon zij weenen, vrij weenen.

Het werd haar te eng in die kleine kamer, te eng voor het gewicht harer smart. Zij wilde in de vrije lucht, naar het strand.

Nu stond zij daar met het oog op de wijde woedende zee.

Alles was donker, geene enkele ster fonkelde aan den hemel. Wel trachtte zij met haar blik het nachtelijk zwart te doorboren; te vergeefs, alles bleef duister als in een graf.

Op eens verschrok zij; een paar schreden nevens haar lag een zwart voorwerp.

Zij naderde: het was een stuk hout dat gedeeltelijk in het zand vast zat.

Zij zette zich neer, legde het matte hoofd in de hand te rusten en liet hare gedachten vrijen loop.

Het was hier dezelfde plaats waar zij van hem afscheid had genomen. Hier had hij haar het laatste vaarwel toegezonden. Als vond zij er vermaak in haar hart aldus te folteren, zij herinnerde zich vrijwillig al zijne woorden, en onwillekeurig herdacht zij: ‘Begga lief, ik beloof u plechtig, heden is het de laatste maal dat ik zee zal kiezen.’

‘De laatste maal,’ stamelde zij.... ‘de laatste.... maal....’

Zij verborg een stond het gelaat in heide handen en weende.

‘O God, wees genadig,’ zoo snikte zij, ‘indien het zoo zijn moet, laat mij hem nog eenmaal zien!.... eenmaal slechts..., en dan....’

Op eens trof iets, een ongewoon gerucht haar oor. Klonk daar niet tusschen den wind door, het gekletter van een zeil.... Hoorde zij niet ginds uit de baren eene menschenstem?....

Zij luisterde, bevend van hoop en vrees.

Neen, arm kind, neen, het is niets dan ijdele inbeelding uwer geschokte zinnen.

Nog luisterde zij.

‘Ja, Ja,’ gilde zij, ‘eene mannenstem.... daar, in de richting der bank!’

Zij vloog op en zag met krachtsinspanning voor zich uit.

Het was nog te duister, hare oogen konden de plaats slecht bereiken.

Zij zag, schoon onduidelijk: eene sloep of schuit gestrand liggen.... De golven sloegen er wild over heen.... Een man hing in den mast en wuifde en riep naar het strand.

Begga's hart bonsde meer dan ooit.

Als deden deszelfs kloppingen haar zeer, zij drukte krampachtig de hand op den boezem en luisterde met ingehouden adem.

‘O God, 't is hij,’ zoo kreet zij, ‘ik herken die stem,.... 't is Tone!..... Niemand hier!.... wat doen, mijn God!.. wat doen!....’

Zij wierp een vluchtigen blik op de zee, over het strand, langs de duinen.

Zij merkte niemand.

De oogenblikken zijn kostbaar; wat zal zij beginnen?

IJlings vliegt zij naar de kom, maakt van eene schuit den kleinen boot los, springt er in, grijpt de roeispanen en met die ongekende kracht, welke de wanhoop alleen geven kan, slaat zij de eerste streken in de woestrollende baren en worstelt met ongelooflijke inspanning de branding door. Traag vorderde zij. Twintigmaal slagen de golven haar bootje terug, twintigmaal herkanst zij op nieuw.

Het was een strijd op leven en dood.

Zij zou hem redden of met hem sterven.

Zij vorderde langzaam, maar met ijzeren wil.

Hoeveel woorden van hoop, van liefde verloren zich in den wind, in de golven.

Begga zwoegde nog immer voort: weldra zou zij hem bereiken.

Grootsch en edelmoedig hart, dat God uwe hoop verwezenlijke!..........................

Intusschen begon het helder te worden.

Het onweer was nu wel bedaard, maar toch dreven nog gestadig zwarte wolken door de lucht, voortgezweept met ongewone kracht.

De zee bleef onstuimig.

Verschrikkelijk hooge waterbergen holden en bolden over elkaar heen en kwamen zich vervolgens, schuimend, kokend, op de duinen verbrijzelen.

Bij de eerste schemering snelden mannen, vrouwen en kinderen naar het strand.

Hun eerste blik was naar de bank, zoo gevaarlijk bij storm of wind.

In een oogwenk bemerkten zij de schuit met gescheurde, verhakkelde zeilen, den man aan het touwwerk vastgeklampt en het bootje met de vrouw, hopeloos worstelend met de zware tij.

Eenige stonden later was reeds de reddingsboot wel bemand in zee en stroomde gansch de bevolking naar den oever.

De meesten staarden somber, zwijgend voor zich uit.

De gedachten, die hun door het hoofd stormden, waren nagenoeg dezelfde.

Het is Tone's schuit die gestrand is; dat is stellig!

Er is daar één man; wie is het? En waar zijn de anderen?

De vrouw in het bootje moet en zal ongetwijfeld Begga zijn.

En wie ook zou het anders wezen?

Weemoedig, pijnlijk, is de aanblik die thans het strand u biedt.

Groepjes jonge lieden en mannen, op wier hard, gebruind gelaat angst en onrust staan te lezen; snikkende vrouwen, hopelooze moeders, weenende zusters, omringd van vrienden en verwanten, die te vergeefs trachten troost te brengen en, helaas, zelf troost noodig hebben.

De reddingssloep vorderde vrij wel.

Begga was met haar bootje den geliefde nabij.

[p. 361]

De dorpelingen zagen den man uit het touwwerk omlaag komen.

Zij hopen reeds!...

Op eens stijgt een angstkreet ten hemel.

Wat was er gebeurd?

Een hevige golfslag had het kleine bootje tegen de schuit geslagen; het had gekanteld.... was verdwenen!....

De man was omlaag gesprongen en hing eenige stonden later met het meisje in den arm aan de gestrande schuit.

Men had uit den reddingsboot den angstkreet gehoord en het gebeurde bemerkt. Met ontzaggelijke inspanning roeide men voort. Men had Tone bemerkt.

‘Houd moed, Tone,’ riep men hem toe, ‘nog eenige oogenblikken zijn wij bij u.’

Stoutweg naderden zij trots het gevaar en grepen de beide drenkelingen.

Het was hoog tijd.

Beiden waren bewusteloos neergelegd en wat men op de terugreis ook deed, alles was vruchteloos, zij bleven zoo.

Toen zij de kom binnenvaarden, stroomde al wat aan het strand was daar te zamen.

De redders zaten stom, wat men hun ook toeriep. Dikke tranen, een vluchtig gebaar van wanhoop was hun eenig antwoord.

Zij stapten uit, namen Tone en Begga op, en legden in het oevergras twee gelieven.... twee lijken.

Zij hadden voor elkaar geleefd, zij waren voor elkaar gestorven.

Trouw in het leven, ook in den dood, trouw, wellicht tot in het graf.

Onbeschrijfbaar is dit oogenblik.

Het strand weergalmt van luide jammerklachten, aller oogen zijn gevuld met tranen, oude en nieuwe wonden zijn geopend, de teederste handen balden zich tot vuisten, wanhoop las men in aller blikken.

Daar vliegen op eens twee vrouwen, Tone's moeder, Begga's tante, gevolgd van den ouden grijzen dorpsherder de duinen op, de duinen af, dringen verwilderd door de menigte en storten als zinneloos, schreiend, huilend, eindelijk bewusteloos op de beiden neer.

Arme vrouwen! arme kinderen!

V.

Gewis was nooit zoo treurig een stoet de dorpsstraat doorgetrokken, als toen de beide lijken, op eene soort van draagbaar geplaatst, langs daar naar Tone's woning weiden gedragen, gevolgd van allen die hen eens zoo lief hadden en nu zoo diep bedroefd hun rampzalig einde betreurden.

Zij lagen daar nog, zooals zij elkaar in dien laatsten verschrikkelijk en stond vastgegrepen hadden, met de handen krampachtig ineen gesloten, en niemand van allen had er aan gedacht om te scheiden, wat alles, zelfs het noodlot, voor immer scheen verbonden te hebben.

Achterna sukkelden de beide vrouwen en hun oude vriend, waggelend en meer dood dan levend.

Zoo vorderde dit treurig gevaarte en naderde langzaam de afspanning de Ploeg.

Plotseling bleven de dragers als besluiteloos stilstaan.

Eene ijskoude siddering greep hen aan en tranen lekten op nieuw over hunne bruingebrande wangen.

Wat toch was het, dat hen dus trof?

Stond niet daar, vlak voor hen, het sprekendst bewijs van aller vriendschap, dat gisteren nog met zooveel blijde genegenheid, met zooveel heilwenschen voor hen opgetimmerd werd, en lag nu die zelfde eerepoort niet op den grond geworpen, verbrijzeld, vernietigd, even als zij voor wie ze zoo gulhartig bestemd was geweest.

Opgericht om hen plechtig, feestvierend te verwelkomen, in volle levenskracht, gelukkig, met den glimlach op de lippen, zou ze nu slechts dienen om hunne lijken te ontvangen?

In plaats dat hunne voeten, onachtzaam, de gestrooide bloemen en bladeren zouden vertrappen, te midden van onbeperkten geestdrift, omringd van blijgestemde vrienden en gespelen, makkers en gekenden, hondermaal herhaalde vreugdekreten, muziek en dans, lagen zij zelf nu geknakt, vertrapt, even als de bloemen, moesten zij nu langs dien zelfden weg gedragen worden, dwars over de puinen der vriendschapsblijken, ijskoud, zwijgend, te midden van tranen en algemeenen rouw.

Noodlot, noodlot, wat slaat gij soms onverbiddellijk wreed!

Die ruwe visschersmaats, met hun oprecht gevoelig hart, begrepen dit ten volle, en daarom was het dat zij onwillekeurig terugdeinsden onder den invloed van die bittere gewaarwordingen.

En toch moesten zij daar voorbij, er was geen andere weg.

Zij hadden de baar een stond neergezet en aanstonds boden zich twintig anderen aan om ze verder te dragen, doch voor niets ter wereld wilden zij hunnen dierbaren last afstaan.

Zij maakten zich gereed om verder te gaan, toen van den kant der kerk eenige visschers, blijkbaar vermoeid, kwamen toegeloopen.

Het waren Tone's gezellen en een paar mannen der andere vermiste schuit.

‘Tone!’ kreten zij reeds van ver: ‘Waar is Tone!’

Allen zwegen.

‘Tone!’ herhaalden zij, ‘is hij?....’

‘Daar,’ was toen het doffe antwoord.

Bij dien aanblik wierpen zij zich op den grond, kropen jammerend rond de baar, vielen als uitzinnig op het lijk en overlaadden die ijskoude handen met hunne kussen als wilden zij hem aldus in het leven terugroepen: ‘Tone! vriend! broeder!’ zoo klonk het tusschen de hartverscheurendste weeklachten.

Zij hadden drie uren te voet afgelegd zonder rusten, langs slechte, beslijkte wegen, door regen en wind, en hoe vermoeid zij ook waren, zij namen, zonder vragen, de dierbare geliefden op, hetgeen de dragers hun gereedelijk toestemden, en droegen hen, gevolgd van allen, tot in de woning, die zij in zulke zalige genoegelijke stemming verlaten hadden, en waar zij nu zoo jammerlijk moesten terugkeeren.

Hier verhaalden zij eindelijk hoe de ramp zich toegedragen had.

Zij waren door den storm overvallen geworden, en hadden met felle golf- en windslagen te kampen gehad; doch alles hield goed.

Het was duister geworden.

Op eens bemerkten zij, bij eene bliksemschicht, dat eene andere schuit hen dicht nabij kwam in vollen wind; eer zij van koers veranderen konden, kwamen zij in aanraking en werd hun roer in stukken geslagen en de achtersteven erg beschadigd.

Niets anders denkende of zij gingen oogenblikkelijk zinken, sprongen zij allen in den boot.

Tone alleen was gebleven, hij wilde de touw grijpen die hun van de andere schuit toegeworpen werd.

Zij ontsnapte.

Een golfslag sloeg hunnen boot weg; vruchteloos hadden zij getracht op nieuw te naderen.

De Begga met verbrijzeld roer, met volle zeilen vlak in den wind, slechts een man aan boord, vloog onverwijld voort, tot zij waarschijnlijk op de zandbank vast liep.

Alsdan waren zij met ongeloofelijke moeite in de sloep opgenomen, die hen overzeild had.

In eene kleine naburige haven waren zij binnen geraakt even als de andere vermiste sloep en hadden aanstonds te voet de terugreis begonnen, te recht beangst om het lot van hunnen jongen braven meester.

Als had de smart hen gevoelloos gemaakt, sprakeloos, starend met verglaasden blik, hadden de beide vrouwen die uitleggingen aanhoord.

Iedereen wilde troosten zooveel en zoo oprecht hij kon.

Geen woord, geen klank kwam hun over de lippen: zij staarden en zwegen.

Wie ook kon ten volle hun verlies beseffen? Wie kon hun, in al dien balsem, ooit een Tone of eene Begga terugschenken?

Buren en vrienden trokken af, enkelen bleven nog, gingen, keerden nog eens weer, tot eindelijk de avond plechtig neerviel en de laatste en dierbaarste vriend, de oude brave dorpsherder naar zijne woning terugkeerde en de ongelukkige verlatenen alleen liet met het gemoed vol wee, het hoofd duizelig van treurige denkbeelden en een pijnlijken langen nacht voor zich, met al zijne smartelijke herinneringen.

Alles in het dorp is nog als even na den storm: masteboomkens en versierde staken liggen nog verward dooreen, beslijkt, ontsierd. Als met een gevoel van eerbied, stappen de dorpelingen er zuchtend over heen, en de plunderzieke straatjeugd waagt het niet eene enkele bloem van de staken af te rukken.

Alles is ter neer geslagen, alles treurt thans. Stil en ongestoord vordert de nacht.

Het wordt morgen; ach, met hoeveel ongeduldig verlangen had men op dien dag getracht, wat al droomen aan geluk, vermaak en liefde hadden niet het gemoed gestreeld van al wie Tone en Begga liefhadden, hoe menigmaal had men niet de dagen en de uren afgeteld, die hen nog van al dat voorgespiegeld genoegen scheidden en, helaas, hoe onverwacht en onherstelbaar had één slag voor eeuwig al die heilwenschen verstrooid en weggetooverd, en hoe bitter traag, eenzaam en treurig ging nu die zoo lang gewenschte dag voorbij.

Eindelijk werd het avond.

Alles zweeg, alles rustte en sliep.

Twaalf lange tonen klonken en verloren zich ia de nachtelijke stilte.

In de groote nieuwe kamer, nevens het oude huis van moeder Anna, scheen men nog te waken.

Treed toe en werp een oogslag door de reten der vensterblinden: op de tafel staan een kruisbeeld en twee flikkerende kaarsen. Op den grond, twee nog opene lijkkisten; bij elke eene gebogene vrouw, snikkend het bleeke hoofd omknellend dat eens levend, haar zoo onuitsprekelijk dierbaar was. Alles in die kamer is nog als gereed om bruid en bruidegom te ontvangen: de kransen door de dorpsmeisjes geplaatst, hangen nog langs de wanden, boven de deuren, aan de bedstede.

Bittere teleurstelling!

Die kamer gebouwd met aller wensch van lange jaren, uitsluitend bestemd als heiligdom van huiselijk genoegen en liefde, die zelfde plaats ontving slechts twee ijskoude lijken; die bloemen, zinnebeelden van vreugd, geluk, genot, hingen daar nu als spotgeesten, frisch en jeugdig te midden van onheil en nameloos wee.

Ach, rust toch, arme vrouwen, rust en moge de slaap u voor eenige uren de grootheid der ramp doen vergeten...........................

En wederom is het Zondag.

Klagend galmt het klokje heinde en ver over het dorp en verkondigt den geloovigen eene treurige plechtigheid.

Nog nooit, zelfs niet met de kermis, is de toeloop zoo groot geweest.

Uit de naburige stad, uit alle omliggende dorpen en gehuchten zijn talrijke vrienden en bekenden toegekomen.

Gewis is het kerkje vandaag veel te klein om allen te bevatten.

Op het voorplein, in de dorpsstraat, verderop nog, bevindt zich eene menigte volk, wachtende op den lijkstoet.

Nergens hoort men gelach of scherts; aller gemoed is beklemd, aller wezen ernstig, rouw heerscht alom. Ten einde van de dorpsstraat nadert langzaam de treurige stoet.

Begga wordt gedragen door hare gespelen, Tone door zijne gezellen.

Achteraan komen vrienden en magen, met gebogen hoofd, weenend, sommigen snikkend.

Traag vorderde de stoet, elk oogenblik vergroot door al wie hem onderweg afwachtte, en geraakte ten laatste, niet zonder moeite, over het kerkhof, in de kerk.

De plechtigheid begon.

De oude grijze dorpspastoor deed den laatsten dienst voor zijne beide lievelingen; zijne stem

[p. 362]

beefde meer dan ooit en menige traan rolde hem in stilte over de wangen.

De mis is geëindigd, de menigte stroomt naar buiten op het kerkhof.

Allen scharen zich rond den breeden gapenden kuil; de beide kisten worden gebracht, de koorden te gelijk neergelaten, weder opgetrokken en twee brave edele kinderen rusten voor eeuwig naast elkaar.

Och, nu barst uit aller borst de lang gewachte zucht: ‘Het is gedaan!.... het is gedaan!....’

Luide snikken, hartverscheurende kreten vervulden de lucht.

Zij allen hadden Tone en Begga toch zoo lief; zij waren toch voor iedereen zoo goed, zoo braaf; en nu liggen ze daar, zoo ongelukkig, zoo rampzalig gestorven.

Ook de oude dorpsherder was daar; bevend bracht hij de handen voor de oogen, keerde zich snikkend om en sukkelde langzaam het kerkhof af gevolgd door het grootste deel der aanwezigen.

Ongeveer een uurtje later was alles weer als te voren: de kuil was gevuld en met den grafmaker was de laatste man van den doodenakker verdwenen................

De tijd die alles doet vergeten, had ook, zoo niet gansch genezen, dan toch ten minste de smart gelenigd van Tone's moeder, van Begga's tante.

Zij leefden nu te zamen, stil en gelaten in hun lot en ontvingen weinig bezoek, buiten dat van den braven dorpspastoor.

Dagelijks in het dorp herdenkt men, gezeten aan den haard, dien verschrikkelijken nacht en deszelfs droeve gevolgen.

In de gilde had men met aller goedkeuring beslist, dat men als dankbare herinnering een steenen kruis op Tone's en Begga's graf plaatsen zou.

Niet zoodra was dit geweten of iedereen wilde aan dit liefdewerk het zijne bijdragen. Alle dorpelingen, van de rijkste tot de armste, brachten vrijwillig en met dankbaar gemoed hunnen penning bij voor eenen gedenksteen aan die brave rampzalige geliefden, wier nadachtenis zij zoo innig, zoo heilig in hunne harten zouden bewaren.

Thans prijkt op het kerkhof, hoog boven den muur uit, een prachtig arduinen kruis.

Daaronder rusten Tone en Begga den eeuwigen slaap.

Op de groote voorplaat kan de voorbijganger het verhaal der droevige gebeurtenis lezen, waarbij hun oude grijze vriend nog heeft gevoegd:

Zij waren elkaar trouw in het leven,
Waren het ook in den dood
En bleven zulks tot in het graf.