De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 1

Betty,
Schetsen uit het leven der zinneloozen te Gheel,
door
Dr. J. Al. Peeters,
Geneesheer-Opziener der Kolonie.

V.
Het verhaal van den vreemdeling.

Toen de vreemdeling, in het studievertrek van den doktor gekomen, op diens verzoek, zich nedergezet had, bleef hij eenige oogenblikken sprakeloos, blijkbaar door de ontroering overmeesterd.

De man moest, naar houding en gebaren te oordeelen, tot de hoogere standen der maatschappij behooren. Hij kon rond de vijftig jaren tellen, was sterk gebouwd, droeg den blos der gezondheid op de wangen, en had fijne lippen en een verheven voorhoofd, die van scherpzinnigheid en helderheid van verstand getuigen. De diepe rimpels, tusschen de wenkbrauwen gegroefd, en de dikwijls onbeweeglijke, starende oogen gaven aan het gelaat eene weemoedige uitdrukking.

‘Heer doktor,’ zoo sprak hij eindelijk, met onvaste stem: ‘vergeef mij; ik ben niet voornemens u lang op te houden.’

‘Vraag niet om verschooning, mijnheer,’ zoo antwoordde de geneesheer: ‘ik begrijp uwe ontsteltenis. Gij zijt niet gewoon aan de tooneelen, die in de krankzinnigengestichten plaats grijpen.’

‘Heer doktor, mag ik u verzoeken mij eenige inlichtingen te geven omtrent de vrouw, die ik zoo even gezien heb?’ vroeg de vreemdeling.

‘Zij is eene krankzinnige vrouw, hier sedert jaren voor rekening der Godshuizen van Brussel geplaatst,’ zegde de doktor, terwijl hij een register opensloeg.

Het gelaat van den onbekende scheen op te helderen.

‘Zij is echter te Brussel niet geboren,’ vervolgde de doktor, ‘maar van Hollandschen oorsprong. Haar naam is...’

‘Emma Mastenberg,’ onderbrak de vreemde heer, den man der kunst met nieuwsgierigheid en angst gadeslaande.

‘Juist,’ was het antwoord: ‘Emma Mastenberg,’ echtgenote de Mornil.’

‘Arme Emma! arme vrouw! ongelukkige nicht!’ herhaalde de vreemdeling, die verbleekte en zijn gelaat in zijne twee handen verborg.

De doktor zag hem met verwondering aan, en scheen nadere ophelderingen te verwachten.

‘Heer doktor,’ hernam de bezoeker, met vastere stem; ‘ik ben Pieter Jans, een naastbestaande van mevrouw de Mornil. Gij zult nog beter begrijpen waarom haar ongeluk mij zoo grievend treft, wanneer ik u zal gezegd hebben, dat Emma eens de uitverkorene was van mijn hart, en dat nog heden, na eene scheiding van dertig jaren, haar naam in mijne herinneringen de eerste plaats bekleedt. Maar ik wil u de gansche geschiedenis van haar vroeger leven, en de mijne meteen, verhalen. Wees slechts zoo goed mij iets te zeggen omtrent hare ziekte, haar verblijf te Gheel, hare levenswijze. Gij zegdet dat zij hier voor rekening der stad Brussel geplaatst is?’

‘Ja,’ antwoordde de geneesheer: ‘zij is, als behoeftige zinnelooze, ten laste gevallen der openbare liefdadigheid.’

‘En geen der naastbestaanden heeft zich eenige opoffering getroost, om haar lot te verzachten?’ vroeg de heer Jans.

‘Ik wist zelfs niet dat zij nog naastbestaanden had,’ was het antwoord.

‘Het is dus reeds twintig jaren,’ vervolgde de doktor, ‘dat mevrouw de Mornil te Gheel verblijft. Het weinige dat ik omtrent haar vernam, toen zij naar hier gebracht werd, hare manieren, deden mij vermoeden, dat zij niet altijd onder de lagere klassen was gerekend geweest, en zetteden mij aan haar met bijzondere zorgen te omringen. Na eenige dagen in de Infirmerie de teekenen harer ziekte waargenomen te hebben, gelukte ik er in een huis te vinden, dat bijzonder geschikt was om haar te ontvangen: het huis van pachter Dielens, in de Winkelomheide. De zieke was er recht op hare plaats: van het eerste oogenblik had zij de pasgeborene dochter van den pachter lief, zij verzorgde het meisje als haar eigen kind en noemde het met den naam van Betty, den naam van den lieveling, dien de dood haar ontrukt had. Ofschoon de som voor het onderhoud en de inwoning der waanzinnige vrouw betaald, slechts tot eenige centiemen daags beliep, werd de zieke door pachter Dielens en zijne gade behandeld als iemand tot den verhevensten stand behoorende, en mevrouw de Mornil vond, gelijk eene koninginne, liefde en eerbied in de nederige woning van den Kempischen landbouwer.

‘Maar het zou te lang zijn, u met al de bijzonderheden van het twintigjarig verblijf uwer ongelukkige naastbestaande te Gheel bekend te maken; wat in de laatste maanden voorgevallen is, zal u een denkbeeld geven van de liefderijke verzorging, welke zij steeds genoten heeft. Mevrouw werd door de typhuskoorts aangevallen. Noch de pachter, noch zijne dochter Betty, wilden zich van hunne bestedeling scheiden, zouden haar, kost wat kost, oppassen. De vader heeft het met den dood betaald, en de dochter met eene gevaarlijke ziekte, gevolgd van eene algemeene verzwakking, waarvan ik niet weet welk het einde zal wezen. Betty, zich in de onmogelijkheid bevindende mevrouw langer te bezorgen, heeft haar vandaag naar de Infirmerie gebracht, en op het oogenblik der scheiding is zij in bezwijming gevallen. Maar ik hoef er niets bij te voegen, vermits gij de onverwachte getuige geweest zijt van dit roerend tooneel.’

‘Dan is mijne nicht niet zoo ongelukkig geweest, als ik gevreesd heb?’

‘Zij is zoo gelukkig geweest, als zij het in haren toestand zijn kon. De liefde van eene edelmoedige familie heeft haar lot verzacht.’

‘Ik wil die brave lieden beloonen; ik wil iets doen voor Emma, voor mevrouw de Mornil. Ik ben genoeg gevorderd in jaren,’ voegde de vreemdeling er met eenen bitteren glimlach bij, ‘om mij als haren beschermer te durven aanstellen, zonder het gepraat der wereld te moeten schroomen. O! waarom heb ik niet vroeger de gedachte opgevat van naar Europa weder te keeren! Maar ik vergeet dat het mijne beurt is u mijne geschiedenis te verhalen, voor zooveel die met het leven van mevrouw de Mornil in verband staat. Ik vraag u op voorhand verschooning, indien ik, in mijne herinneringen verdiept, bijzonderheden mocht aanhalen, welke voor mij hoofdgebeurtenissen zijn.

‘Ik zegde u reeds, heer doktor, dat mevrouw de Mornil mijne nicht is; mijne moeder was haars vaders zuster. Mijnheer Mastenberg was een groot eigenaar en bekleedde eene aanzienlijke plaats in de maatschapij; mijn vader, integendeel, had nooit een groot vermogen gehad, en wat mijne moeder hem als bruidschat had medegebracht, was. van in de eerste jaren van hun huwelijk, zoek geraakt. Mijn vader had zich ter goeder trouw laten bedriegen. Zijne onvoorzichtigheid, of liever zijne onbehendig-

[p. 325]

heid, had nooit genade gevonden in de oogen van Mr. Mastenberg, die zelf zeer behendig was, en uit alle vruchten sap wist te persen; ook waren de betrekkingen tusschen de beide familiën altijd alles behalve gul geweest. Het deed den invloedhebbenden rijkaard pijn, eenen man van zoo weinig aanzien als mijn vader zwager te moeten noemen. Mijn vader verdiende zeker die minachting niet. Hij had met kloeken moed de slagen der fortuin verduurd, en van de schipbreuk gered wat gered kon worden. Om in de behoeften van het gezin te voorzien, om aan de grooter gewordene kinderen eene deftige opvoeding, eene gevoeglijke geleerdheid te geven, had hij geene moeite gespaard, geen arbeid ontzien. Hij had het zoo ver gebracht, dat het hem mogelijk was mij de lessen te laten volgen van het hooger handelsinstituut. De uitslag mijner studiën beantwoordde aan de verwachtingen, aan de opofteringən mijner ouders; ik verliet de school met een diploma van eersten graad. Eene schoone toekomst stond voor mij open.

‘De houding der familie Mastenberg, ten onzen opzichte, was sedert eenigen tijd teenemaal veranderd. Mijne neven, de jonge heeren Mastenberg, verzochten mij van tijd tot tijd op hunne jacht- en plezierpartijen; ik werd in het huis van mijnen oom met beleefdheid, ja met vriendschap ontvangen, en mijnheer Mastenberg vernederde zich zoover dat hij, na mijn laatst examen, mijne ouders in hunne woning geluk ging wenschen.

‘Ik had nu de gelegenheid met mijne nicht Emma kennis te maken, en den eersten keer reeds, dat ik mij in hare tegenwoordigheid bevond, deed een nog onbekend gevoel mij den boezem jagen. Welhaast beminde ik Emma uit al de krachten mijner ziel, gelijk men slechts eenmaal bemint in zijn leven. En zou zij mij ooit beminnen? Zou ik ooit aan mijnheer Mastenberg hare hand durven vragen? De jonge, onervarene maagd zou misschien zeggen: wat doet het, dat gij niet rijk zijt? Ik bemin u, gij bemint mij, maak mij gelukkig, ik zal alles doen om u gelukkig te maken! Wat zou mijnheer Mastenberg zeggen, hij, voor wien het geld alles is? Zou hij de vraag van den armen jongeling niet met verachting afslaan?

‘En dan, na elkander eenige te ras vervlogene dagen bemind te hebben, na teedere woorden, na plechtige eeden en zoete droomen, zou het uur komen, op welk men aan het geluk der liefde vaarwel zou moeten zeggen. De arme jongeling zou van verwaandheid, Emma van lichtzinnigheid beschuldigd worden.

‘En men zou ergens een jongeling opzoeken, die de eenige onontbeerlijke hoedanigheid: rijk zijn, zou bezitten. En wanneer Emma, bleek en bevend, naar het altaar zou gesleept worden, dan zou men haar zeggen: vrees niet, gij zijt rijk, gij zult gelukkig zijn!

‘Zulke sombere gedachten dreven mij dikwijls door den geest. Maar een blik van Emma was genoeg om mij gerust te stellen. Zij beminde mij, zij zegde, zij schreef het mij. Wat edel hart! Wat liefderijk gemoed! Welke onschuldige ziel!

‘Pieter, zoo luidde een van hare brieven, wat voel ik mij gelukkig! Vroeger was ik somtijds droefgeestig en weende zonder te weten waarom. Sinds ik u bemin, heerscht een stil genoegen in mijn hart. Dikwijls, gelijk de vogels in het groen, zing ik den Heer een jubelend danklied. Ik zal voor u en met u leven. Ik zal in uwe armen sterven, en in het ander leven met u vereenigd zijn. Pieter, kunt gij gelooven dat God, die onze zielen voor elkander schiep, hen in de eeuwigheid zal gescheiden laten?

‘En op eenen anderen keer schreef zij mij: Ik zal nooit blozen om mijne liefde; zij maakt mij fier en gelukkig. Wat vreest gij? Waarom stoort gij een geluk, dat gij met mij niet deelt? Pieter, ik bemin u; ik zal u eeuwig beminnen. Mijne liefde zal niet verwelken, gelijk de bloemen, die gij mij gegeven hebt.’

De vreemdeling verhaalde niet meer; hij zag starend voor zich uit, en volgde den loop zijner gedachten, alsof hij niet meer scheen te weten dat hij een toehoorder had.

‘Hoe gelukkig was ik in dien tijd!’ vervolgde hij, na eene poos. ‘Dagelijks zag ik Emma, dagelijks onderhield ik mij met haar. Hare ouders toonden zich niet misnoegd over mijne menigvuldige bezoeken in hun huis, en hare broeders maakten soms zinspelingen, klaarblijkend bestemd om mij aan te moedigen en hoop te geven. Mijne nederige studiekamer was een aangenaam verblijf; alles sprak er mij van Emma. Ik bewaarde er haar afbeeldsel, eene vlecht van hare zwarte haren en de bladzijden, waar zij haar hart in uitstortte.

‘Korten tijd nadat ik mijne studiën geëindigd had, werd mij in het buitenland eene winstgevende betrekking aangeboden. Mijne ouders hadden de noodige middelen met, om mij in staat te stellen voor eigene rekening handel te drijven; ik kon dan ook niet anders dan het voorstel, dat inderdaad schitterend was, aannemen. Ik vertrok, na duizend aarzelingen, en, niettegenstaande de aanmoedigingen van Emma, met den dood in het hart.

‘Wat mij verontrustte, was dat sedert eenigen tijd de familie Mastenberg eene nieuwe kennis gemaakt had. Een zekere heer de Mornil, tot den adel behoorende en een aanzienlijk vermogen bezittende, was de makker geworden van mijne neven, en welhaast de vriend van den huize. Hij was klein en vlug, altijd netjes gekleed, had gemaakte manieren, voerde een prachtig tweespan, en was bekend met hetgeen men le monde élégant of nog beter le demimonde noemt. Reeds vóór mijn vertrek was het gerucht verspreid geweest, dat de Mornil aanspraak maakte op de hand van Emma. Doch Emma had mij gezegd, dat ik mij om de Mornil niet hoefde ongerust te maken.

‘Nauwelijks op mijne bestemming gekomen, schreef ik haar: Gij zult de mijne zijn, niet waar, Emma? want ik bemin u en gij bemint mij. O! zweer dat gij de mijne zijn zult. Ik zou u dien eed niet vragen, indien ik zoo ver van u niet was, indien ik alle dagen in uwe oogen de bevestiging kon lezen van uwe vroegere woorden.

‘Gisteren heb ik de vertooning bijgewoond van het Opera: Lucia di Lammermoor. Lucia en Edgar beminnen elkander hartstochtelijk. Edgar is verplicht naar Frankrijk te vertrekken, en vooraleer de gelieven van elkander scheiden, breken zij een goudstuk door, en hangen er, tot teeken van getrouwheid, ieder eene helft van aan hunnen hals. O! nu ik zoover van u ben, beloof mij nog eens van de mijne te zijn, opdat ik, uwe woorden lezende, moge zeggen gelijk Edgar, de helft van het goudstuk op zijne borst voelende: wij zijn voor God vereenigd!

‘Mijn schrijven bleef onbeantwoord, maar ik ontving na eenige weken eenen brief van mijn’ oom Mastenberg, waarin hij mij meldde dat Emma verlangde de betrekkingen af te breken, welke tusschen haar en mij bestonden. “Behalve andere redenen, die deze verbreking rechtvaardigen,” zoo drukte Emma's vader zich uit, zal het voldoende zijn u te doen opmerken, dat een huwelijk tusschen zoo nauwe bloedverwanten niemands goedkeuring kan wegdragen.’

‘Emma had met haar vader den brief geteekend; hare hand had gebeefd, ik bemerkte het wel, maar zij had geteekend, en bijgevolg het verlangen van haar vader bekrachtigd. Ook aarzelde ik geenen stond: Emma wilde het. Ik maakte een klein pakje van de brieven der aangebedene maagd, ik voegde er haar afbeeldsel bij, na er eenen laatsten zoen op gedrukt te hebben. En toen ik mij alleen bevond in mijne kamer, zoo lang door Emma's liefde bezield, toen zag ik rondom mij: Wat nare eenzaamheid! Ik snikte luid.

‘Wat was ik ongelukkig. Ik had willen leven met de uitverkorene van mijn hart; ik had in mijne droomen kinderen gezien, schoon als zij, hunne zoenen tusschen mij en haar verdeelend. En nu was alles gedaan. Eenen stond dacht ik tot den dood mijnen toevlucht te nemen. Dood zijn is rusten; dood zijn is niet meer lijden. Doch het beeld mijner moeder kwam mij voor de oogen. Zij had mij geleerd, dat er een God, een toekomend leven is, en dat de mensch moedig moet zijn, bijzonder in het lijden. Ik bad en was een weinig getroost. Ik herinnerde mij de woorden, die Emma mij eens toestuurde: God zal niet gedoogen dat twee zielen, die Hij voor elkander schiep, in de andere wereld gescheiden wezen. Ja! ik zal haar wederzien, ginder, in het eeuwige vaderland!

‘Somtijds maakte de jaloerschheid zich van mij meester; ik zwoer dat Emma aan niemand zou toebehooren. Doch de kalmte keerde weder in mijn boezem; de pen opnemende, schreef ik de geschiedenis mijner liefde, en voelde mij nog gelukkig, terwijl ik aan haar dacht, die ik eens mijne Emma noemde.

‘Maar ik had nog niet vernomen dat het huwelijk van de Mornil met Emma gesloten was, en somtijds beeldde ik mij in, dat zij mij nog beminde. Dan daalde de hoop weder in mijnen boezem.

‘De bladzijden, aan de geschiedenis mijner liefde toegewijd, waren afgewerkt; ik besloot mijn handschrift in mijn vaderland te laten drukken. Letterkundigen bijval zocht ik niet; ik bekommerde mij geenszins om de lezers, wien mijn boekje zou in de hand vallen; niets verlangde ik, dan dat Emma het zou doorbladeren, en zich zou overtuigen, hoe getrouw mijn hart nog immer voor haar klopte.

Needrig boekje, schuchtre blâren,

Uit mijn vol gemoed gestroomd;

Droomen van de jonglingsjaren,

Door mijn minnend hart gedroomd.

Niet door eerzucht aangedreven

Zend ik u de wereld in;

'k Heb voor niemand u geschreven,

Dan voor haar die ik bemin.

Trouwloos heeft zij mij verstooten,

Wreed getrappeld op mijn hart,

En het heil, voorheen genoten,

Was een prikkel voor mijn smart.

Meen'gen traan hebt gij gedronken,

(Tuig het, boekje,) dag en nacht!

'k Heb in 't grievendst leed verzonken,

Steeds met liefde aan haar gedacht.

Ga nu, door mijn hart gedragen,

Zie dat gij haar wedervindt,

Niet geknakt van 's levens vlagen,

Maar gelukkig en bemind.

Vraag haar of zij iets wil hooren,

Van den tijd die henen vlood;

Maar vermijd haar heil te storen;

Waar mijn leed dan minder groot.

Zeg haar wat ik heb geleden,

Stem haar ziel tot medelij,

Vraag een plaats in haar gebeden,

En een' enklen traan voor mij.

‘Kwam mijn liefdeklacht tot Emma? Ik weet het niet, doch geen weergalm antwoordde op mijne stem, en welhaast droeg mijne geliefde den naam van de Mornil.

‘Toch kon ik haar niet vergeten; lang leed ik, wat moeite ik mij gaf om mijn hart in slaap te wiegen. Ik studeerde tot dat de opkomende zon het licht mijner lamp deed verbleeken; zij was daar. Ik vroeg de vergetelheid aan God; zij was daar. Ik zocht het gezelschap der vrouwen; ik ontmoette engelen; zij was daar. Ik dronk; het vluchtige vergift sloop in mijne aderen, mijne oogen zagen niets dan verduisterde beelden, mijne ooren hoorden slechts verwarde tonen, mijn geest verdwaalde; en ik zag haar, ik hoorde haar, ik dacht aan haar.

‘Bij het overlijden mijner moeder bezocht ik het vaderland, en had de gelegenheid mevrouw de Mornil te zien. Zij was bleek én mager en haar eertijds zoo doordringende blik had zijne helderheid verloren; ik vond alleen de schim van de schoone Emma Mastenberg weder. Men vertelde mij, dat haar echtgenoot zich aan alle buitensporigheden overleverde, en zijne vrouw zeer ongelukkig maakte. Arme Emma! En ik zou u zoo lief gehad hebben.

[p. 326]

‘Ik besloot mijn geboorteland niet meer weder te zien en vertrok naar Batavia, om er, in het bestuur van onze bezittingen, eene hooge plaats te bekleeden, Ik was dus een man van vermogen en aanzien, maar gelukkig mocht ik niet geheeten worden. Kon ik het zijn, nu ik wist dat Emma ongelukkig was?

de kwakzalver, naar a. müller-lingte.

‘Vier of vijf maanden geleden, werd ik uitgenoodigd mij ten spoedigste naar het militaire gasthuis van Batavia te begeven, waar mij iets belangrijks zou medegedeeld worden. De bestuurder bracht mij bij het bed van eenen gekwetsten onder-officier, die van Atchin overgebracht was, en waarschijnlijk slechts weinige dagen meer te leven had. De trekken van den lijder kwamen mij niet teenemaal onbekend voor, maar ik kon mij zijnen naam niet herinneren.

‘“Ik heb de eer met mijnheer Jans te spreken?”’ vroeg de soldaat.

‘Op mijn bevestigend antwoord, vervolgde hij: “Dan zijt gij nauw verwantschapt met de familie Mastenberg en zult gij misschien niet ongenegen zijn, aan die familie en aan mij eenen grooten dienst te bewijzen.”’

‘Het werd allengs klaarder in mijnen geest; ik bleef sprakeloos, in gepeinzen verzonken.

[p. 327]

de jonde beeldstormer, naar percy macquoid.

[p. 328]

‘“Ik ben de Mornil,”’ zoo hernam de gekwetste: ‘“de echtgenoot van Emma Mastenberg.”’

‘“En hoe komt het,”’ vroeg ik, ‘“dat gij door uwe vrouw, in den schoot uwer familie, niet verzorgd wordt?”’

‘“Ik heb mijne vrouw sedert lang verlaten; ik weet niet waar zij zich bevindt,”’ zoo luidde het antwoord.

‘“Gij hebt haar niet gelukkig gemaakt?”’

‘“Diep ongelukkig,”’ zuchtte de gekwetste.

‘“Vraag duizendmaal vergiffenis aan God,”’ zegde ik op strengen toon: ‘“gij hebt iemand doen lijden, die verdiende gelukkig te zijn.”’

‘De zieke bekende zijne schuld en scheen een diep leedwezen te gevoelen. Het was zelfs om zijne fout zooveel mogelijk te herstellen, dat hij mij had laten roepen. Hij dacht dat ik, als neef van zijne vrouw, mij harer wel zou willen aantrekken, indien zij nog leefde; hij wist daarbij hoe zeer ik haar bemind had, en drukte de hoop uit, dat dit eene reden meer zou zijn om haar droevig lot te verzachten.

‘Nooit zal het verhaal, dat hij mij deed, uit mijn geheugen gaan: Eenige dagen vóór haar huwelijk, had Emma hem verklaard dat zij haren neef Pieter Jans beminde, zij had hem gesmeekt van eene verbintenis af te zien, welke noch hem, noch haar geluk zou bijbrengen. Emma had niet dan gedwongen het jawoord uitgesproken; eens het huwelijk gesloten, was zij voor hem eene verkleefde gade geweest; hij had hare en zijne fortuin verspild, en eindelijk, niet lang nadat zij moeder geworden was van eene dochter, Betty genaamd, had hij haar te Brussel verlaten, om dienst te gaan nemen in het leger der Oost-Indische bezittingen.

‘Mijne keel was toegeprangd; hoeveel had Emma moeten lijden! Een traan rolde over de magere, verzengde wangen van den krijgsman.

‘“Op het punt van te sterven,”’ zoo eindigde hij: ‘“heb ik mij die ongelukkige vrouw en dit onnoozel kind herinnerd, en ik heb begrepen hoe zeer ik plichtig ben. Gij, mijnheer Jans, kunt mijne laatste oogenblikken verzachten. Beloof mij te vernemen, wat er van mijne vrouw en van mijn kind geworden is. Indien zij nog leven, zult gij de gelegenheid hebben een goed werk te doen. Zoohaast wij arm waren, heeft de familie Mastenberg ons den rug gekeerd. Wees meer menschlievend dan zij. Gij zijt een vermogend man. Ik bedank u op voorhand voor het goed dat gij stichten zult, en de Hemel zal er u voor beloonen.”’

‘Ik beloofde aan den wensch van de Mornil te voldoen. Eenige dagen later stierf hij met woorden van berouw op de lippen.

‘Ik vertrok naar Europa met den eersten stoomboot, die onze overzeesche bezittingen verliet, en hield mij in Holland niet op; ik had groote haast om te Brussel te zijn, waar ik hoopte inlichtingen in te winnen omtrent het lot van mevrouw de Mornil. Ik vernam in de Belgische hoofdstad dat Emma, door de grootste der rampen getroffen, zinneloos was geworden en sedert jaren te Gheel verbleef. Nu begrijpt gij, heer doktor, wat mij naar Gheel gebracht heeft.’

De man der kunst had met de grootste aandacht het verhaal van den vreemdeling gevolgd, en van tijd tot tijd eenige woorden op het papier gebracht.

‘Gij hebt veel geleden, mijnheer,’ zegde hij, de pen nederleggende: ‘en het is misschien alleen aan uwe menigvuldige belangrijke bezigheden, waarin uw hart en uw geest eene afleiding vonden, dat gij het danken moogt in eenen zoo hevigen storm u recht gehouden te hebben. Uwe nicht, mevrouw de Mornil, verkeerde integendeel in de ongunstigste omstandigheden. Alles heeft samengewerkt om haren geest te doen schipbreuk lijden: eene ongelukkige liefde; een gedwongen huwelijk; het wangedrag van haren echtgenoot; de verlatenheid; de armoede, en ten slotte de dood van haar eenig kind. Het is ook niet te verwonderen, dat zij zich ingebeeld heeft het slachtoffer te zijn van eene samenzwering, van eene stelselmatige achtervolging, en dat uw naam in hare waanzinnige afdwalingen eene groote plaats bekleedt.’

‘En wat denkt gij over haren tegen woordigen toestand, heer doktor: is zij nog geneesbaar?’

‘Een gunstig antwoord geven is niet mogelijk,’ antwoordde de man der kunst. ‘Eene geestesstoring, die twintig jaren geduurd heeft, is over 't algemeen weinig vatbaar voor verbetering, veel minder voor genezing. Met den vorm van krankzinnigheid, waaraan mevrouw lijdt, is dit nog zekerder het geval.’

‘Zoo dat zij voor gansch haar leven veroordeeld is!’ zuchtte de heer Jans.

‘Wat ik nog te zeggen heb, is minder ontmoedigend,’ hernam de doktor. ‘Sedert mevrouw van de typhuskoorts hersteld is, schijnt de loop harer waanzinnige gedachten onderbroken te zijn, en is zij kalm en gerust gebleven. Heeft de ziekte misschien de werkzaamheid van haren geest uitgeput, en eenen sluier geworpen over het verleden? Ik heb nog voorbeelden gezien van dien aard. Mocht dit hier het geval zijn, dan zou mevrouw niet meer lijden gelijk vroeger, en zou er niets dan eene verzwakking der geestvermogens overblijven.’

‘Zij zou minder lijden; dit ware iets gewonnen,’ zegde de vreemdeling. ‘Wat mij aangaat, ik wil overvloedig het mijne bijdragen om haar lot te verzachten. Hoe moeten wij beginnen, heer doktor?’

‘De eerste, de dringendste maatregel, die dient genomen te worden,’ zoo luidde het antwoord, ‘is Betty naar hare woning overbrengen en mevrouw de Mornil weer niet haar vereenigen. Eene scheiding zou voor beiden, voor de lichamelijke gezondheid van het meisje, voor den verstandelijken toestand uwer nicht noodlottig zijn. Maar men kan mevrouw met Betty niet alleen laten, en bijgevolg moet er iemand gevonden worden, die zich wil gelasten met beiden te verzorgen. Alles ware in regel, zoo wij over eene gasthuisnon konden beschikken.

De heer Jans was met dit voorstel tevreden, en herhaalde dat men geene kosten sparen moest.’

Eenige uren later werd Betty met mevrouw de Mornil, en in gezelschap van eene kloosterzuster naar hare woning terruggevoerd. De ontsteltenissen, dien dag ondervonden, hadden het meisje zeer verzwakt, maar zij voelde zich gelukkig, omdat de zoo geduchte scheiding niet voltrokken was.

Mevrouw de Mornil was kalm en meer afgetrokken van gedachten, dan zij het sedert hare ziekte geweest was. Dacht zij aan het zonderlinge van haren uitstap naar de infirmerie, en aan hare ontmoeting met den heer Pieter Jans?

Zij verliet de zieke maagd geenen stond, en neuriede soms, met zachte stem, het liedje van vroeger dagen:

'k Zal op u waken,

O Engel dien de Heer mij zond!

'k Zal op u waken

Tot mijnen laatsten levensstond.

Het onderhoud van den doktor en van den vreemdeling duurde lang. Wat er buiten het hierboven gemelde verhandeld werd, zal uit het volgende en laatste hoofdstuk blijken.

(Slot volgt.)