De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 1

Betty,
Schetsen uit het leven der zinneloozen te Gheel,
door
Dr. J. Al. Peeters,
Geneesheer-Opziener der Kolonie.
(Vervolg.)

III.
Blijde dagen. - de prijsuitdeeling^(*)

Om te toonen welken prijs men hechtte aan de goede verzorging der krankzinnigen, en welk belang men stelde in de welvaart der Kolonie, was er op voorstel van den geneesheer-opziener, besloten de kostgevers tot eene openbare plechtigheid uit te noodigen: men wilde de verdienstelijksten onder hen beloonen en allen aanmoedigen.

De dag der prijsuitdeeling was daar. De anders zoo rustige gemeente bood een ongewoon voorkomen aan. In de straten ontmoette men burgers en landbouwers op hun beste gekleed, sommigen van hunne krankzinnigen vergezeld. Levendige praatjes werden er gehouden; onnoodig te zeggen, dat het feest van den dag het voorwerp was van al de gesprekken.

Eene groote menigte volks had op de Markt plaats genomen. De nationale vlag wapperde langs den gevel van het gemeentehuis, waar de overheden vergaderd waren: de heer Gouverneur der provincie, de burgemeester der gemeente, voorzitter van het bestendig komiteit van toezicht en bewaking der zinneloozen, de geneesheer-opziener, de geheimschrijver-ontvanger, de wijkgeneesheeren, enz.

Op het gestelde uur werd de stoet gevormd, en voorafgegaan door eene muziekmaatschappij, die keurige stukken uitvoerde, begaf men zich naar het lokaal der gemeenteschool, waar de prijsuitdeeling plaats zou grijpen. Een uitgelezen gezelschap, al de bijzondersten der gemeente, een aantal dames, eene menigte kostgevers waren hier tegenwoordig.

Na redevoeringen door den gouverneur en door den burgemeester uitgesproken, waarvan de eerste de belangrijkheid der Gheelsche inrichting deed uitschijnen, en de tweede eene schets gaf van de geschiedenis der kolonie, begon de eigenlijke prijsuitdeeling. Er werden aan de kostgevers diploma's van eerste, van tweede en van derde klas, en kleinere of grootere geldsommen uitgereikt.

Beurtelings werden de namen van de kostgevers der verschillige wijken opgeroepen en zij, die zich het meest onderscheiden hadden, met luide toejuichingen en handgeklap begroet.

Schrijnen ontving een diploma van tweede, en Karel Verbelen een van eerste klas, vergezeld van eene hartelijke lofspraak hem door den geneesheer-opziener toegestuurd. De jongeling was ook het voorwerp van eene luidruchtige en langdurige betooging.

Daarna gebood de geneesheer-opziener stilte met een teeken en verzocht pachter Dielens de hem bestemde belooning te komen ontvangen. Al de ambtenaars stonden recht toen de eerbiedwaardige grijsaard de trede beklom, en de heer Gouverneur stuurde hem deze woorden toe: ‘Mijnheer, de hooge kommissie van toezicht en bewaking der krankzinnigen te Gheel, gezien de buitengewone hoedanigheden door u als kostgever, als menschenvriend, aan den dag gelegd, heeft besloten u de hoogste onderscheiding, een eerediploma toe te kennen. Wij hebben het denkbeeld van eene geldelijke belooning verstooten, omdat de diensten door u bewezen onschatbaar zijn, omdat gij in onbekrompene omstandigheden verkeert, en nooit dan met de verhevenste bedoelingen de krankzinnigen verzorgd hebt. Maar ik beloof het aan deze vergadering, die zeker mijne gevoelens deelt: ik zal het Staatsbestuur met uw gedrag bekend maken, overtuigd dat nooit een hart, edeler dan het uwe, onder het eermetaal zal geklopt hebben.’

Pachter Dielens wilde de overheden bedanken, maar de woorden bleven hem in de keel steken, en al wat hij doen kon was bevend de handen te drukken, welke hem van alle kanten toegereikt werden.

De fanfaren deden intusschen hare lustigste tonen hooren; het handgeklap, het gejuich eindigde niet, en men denkt wel dat het de heidebewoners niet waren die zich het minst uitlieten.

Toen pachter Dielens in den achtermiddag met Karel en met Schrijnen huiswaarts keerde, kwam al wat beenen had hen te gemoet. De goede lieden waren verheugd over de schitterende onderscheidingen door hunne vrienden behaald, en de pachter kon nauwelijks op al de gelukwenschingen antwoorden, die hem toegestuurd werden. Toch nam zijn gelaat somtijds eene ernstige uitdrukking aan. Noch Betty, noch mevrouw de Mornil bevonden zich tusschen de menigte, en Dielens kon het denkbeeld niet verdrijven, dat hem den ganschen dag vervolgd had: ‘het is zeker erg gesteld met onze mevrouw.’

Op eens herkende hij de schaterende stem van Herman. Hij keerde zich om en zag Lize staan, die hem weemoedig aanzag, terwijl de jonge knaap lachend rond het meisje dartelde.

‘Herman!’ riep de pachter op bestraffenden toon. ‘Lize,’ voegde hij er, met eenen gedwongen glimlach bij: ‘kom hier, lief kind.’

Bedrukt voor zich heen ziende, trad zij nader, door Herman op de hielen gevolgd.

‘En wat is er gaande,’ zegde de pachter met bevende stem; wel bemerkende dat het de plagerijen van Herman niet waren die bij Lize eene zoo hevige ontroering te weeg brachten.

Het meisje zweeg en begon luid te schreien.

‘Zij durft niet zeggen dat Mevrouw de Mornil erg ziek is, en dat Betty niets doet dan weenen,’ zegde Herman, terwijl hij zich, langzaam achteruittredend, verwijderde. Zijn blik bleef op den pachter gevestigd, als om te zien welken indruk zijne woorden maakten.

‘En Nero huilt alsof hij slagen kreeg,’ riep hij van verre.

‘Herman! Herman!’ snikte Lize. ‘Ik had u zoozeer gesmeekt pachter Dielens niet te bedroeven.’

‘Mijn angstig voorgevoel bedroog mij niet,’ zuchtte de pachter.

Hij zegde vaarwel aan zijne vrienden, en Lize met de hand nemende, richtte hij zich met haastige stappen naar zijne woning.

(*) In zijne hoofdtrekken is dit verhaal eene trouwe schets van een feest dat in de oogstmaand van het jaar 1858 te Gheel gehouden werd. Zie den Moniteur Belge van den 18den dier maand.

IV.
Droeve dagen. - de typhuskoorts.

Een geruimen tijd vervolgden de pachter en Lize, in dezelfde droefgeestige stemming, sprakeloos, hunnen weg.

‘Was mevrouw te bed?’ vroeg de pachter eindelijk.

‘Ja,’ was Lize's antwoord: ‘en zij had de koorts, zij was ijlhoofdig.’

Des pachter's hart klopte van den overhaasten gang en van angst. Hij was slechts eenige stappen meer van zijne woning verwijderd.

‘Lize,’ zegde hij, ‘gij zult nu wel alleen naar huis gaan. Het benieuwt mij te weten wat er omgaat.’

‘Mag ik niet medegaan, pachter, en Betty en mevrouw goeden avond wenschen?’

‘Mevrouw is ziek en Betty bedroefd, zoo gij zegt. Kom later, meisje.’

Lize sloeg de oogen neder en zuchtte.

De pachter had medelijden met het goedhertig kind. ‘Lize,’ zegde hij, ‘ik zal Betty voor u eenen goeden avond wenschen. Ga gerust voort; zij zal u even lief hebben al drukt gij haar vandaag de hand niet meer.’

Het meisje bleef onbeweegbaar staan en vaagde eenen traan van hare wangen.

‘Luister, Lize,’ hernam de pachter: ‘ik heb spijt u te moeten naar huis zenden. Maar het mag niet anders. Mevrouw kan van eene besmettelijke ziekte aangedaan zijn, en het is mij niet toegelaten u aan eenig gevaar bloot te stellen. Goeden avond, Lize. Bid voor mevrouw.’

‘En voor u, en voor Betty. Goeden avond, pachter,’ riep het meisje, terwijl zij zich naar huis spoedde.

Wat was het stil en doodsch op het erf van Dielens. Geen liedje van Betty klonk hem, als een welkomsgroet, tegen. Mevrouw was gewoon den achtermiddag in den hof door te brengen en, wanneer de pachter te huis kwam, vriendelijk op zijn goeden dag te antwoorden. Nu zag of hoorde hij haar niet, en hij gevoelde beter dan ooit, welke groote plaats zij bekleedde in zijn leven. Nero, in plaats van den pachter, gelijk op andere tijden, met blij geblaf en dartele sprongen te ontvangen, kwam hem nu met hangenden staart en trageren stap te gemoet, en likte hem stilzwijgend de handen.

Met toegenepen hart opende de pachter de deur.

‘Vader,’ kermde Betty, hem met de hand vattende en in het ons bekende kamerken brengende.

‘Wees toch zoo bedroefd niet, Betty,’ zegde

[p. 285]

de pachter: ‘het zal zoo erg niet zijn als gij het u voorstelt.’

Terwijl hij, meet eene bevende stem, deze bemoedigende woorden uitsprak, hield hij de oogen op de zieke gevestigd. De uitslag van dit onderzoek moest niet bevredigend zijn, want de pachter verbleekte en schudde kommervol het hoofd.

En inderdaad men moest het ervaren oog van den geneesheer niet hebben, om te zien dat de toestand der ongelukkige vrouw hoogst ernstig was. De kleur der wangen was hoogrood; de oogleden, half toegeloken, lieten den roodgestreepten oogbol ontwaren; de neusgaten en de lippen waren droog en zwart. Van tijd tot tijd was het alsof de beweginglooze zieke tot het leven wederkeerde; zij bracht eenige onverstaanbare woorden uit, deed moeite om zich op hare legerstede op te rechten, en scheen met de bevende handen onzichtbare voorwerpen te willen vatten, terwijl de verwilderde oogen niets merkten van de personen die haar omringden.

Voor pachter Dielens was de beteekenis dier verschijnselen maar al te duidelijk. Hij wist dat in het naburige dorp Eynthout zich eenige gevallen van typhuskoorts vertoond hadden, en de beschrijving dier ziekte kwam overeen met wat hij in zijne woning waarnam.

‘Wat voor eene ziekte mag het zijn, waar mevrouw aan lijdt?’ vroeg Betty, ziende dat haar vader sprakeloos bleef.

‘Eene hevige koorts, iets zeer ernstigs,’ was het antwoord, met onzekere stem uitgebracht.

De pachter had den moed niet iets meer te zeggen; misschien hoopte hij nog zich te bedriegen.

‘Hebt gij dezen middag goed gegeten?’ vroeg hij.

Betty begreep dat die onverschillige vraag met een bepaald inzicht gedaan werd.

‘Ik heb mij den tijd niet gegeven om iets klaar te maken,’ antwoordde zij. ‘Gij waart nauwelijks heengegaan, toen mevrouw door de hevigste koorts overvallen werd.’

‘Dan moet gij aanstonds een beet eten en een glas bier drinken; ik zal bij de zieke blijven.’

Betty ging heen, maar aan de deur gekomen keerde zij zich om en zegde tot haar vader: ‘Vader, gij verbergt mij iets dat ik ook denk te weten. Onze mevrouw heeft de typhuskoorts.’

‘Waarlijk, meisje, gij hebt mijne gedachten geraden en gij zult dan ook niet verwonderd zijn, indien ik u den raad geef een weinig voedsel te nemen. Het wordt aan hen, die zieken oppassen van besmettelijke ziekten aangedaan, algemeen aanbevolen zich op tijd te versterken. Hebt gij den dokter doen verwittigen?’

‘Ik verwacht hem alle oogenblikken. Reeds op den middag deed ik hem de tijding brengen, dat het hier slechter gesteld is.’

‘Ik hoop dat ik mij omtrent den aard der ziekte van mevrouw zal bedrogen hebben. Maar moest zij inderdaad aan de typhuskoorts lijden, dan blijft er te zien hoe wij moeten handelen. De typhuskoorts is eene ziekte die veel oppas vraagt, en misschien zal de geneesheer eischen, dat mevrouw naar de Infirmerie^*) overgebracht worde.’

‘Dan zou de laatste wil onzer moeder niet geëerbiedigd worden; op haar sterf bed verzocht zij u immers mevrouw nooit te laten gaan.’

‘'t Is waar, meisje: wat moeder gewild heeft zal geschieden,’ zoo sprak de pachter. Hij bukte het hoofd en zuchtte diep.

(Wordt vervolgd.)

*) In drie verschillige gevallen worden de zinneloozen in de Infirmerie opgenomen: wanneer zij te Gheel aankomen, om den geneesheer gelegenheid te verschaffen den aard hunner breinverwarring en hunner neigingen te leeren kennen; wanneer zij van bijkomende ziekten aangedaan zijn en bijzondere zorgen behoeven en eindelijk, wanneer hun gedrag tijdelijk te wenschen laat of wanneer zij gevaar opleveren voor de openbare veiligheid en zedelijkheid. Gewoonlijk bevinden zich niet meer dan veertig zinneloozen, mannen en vrouwen samengesteld, in de Infirmerie.