De Nieuwe Stem. Jaargang 20

[p. 511]

Ex libris

Een broek voor een octopus^*)

Als iets zeer moeilijk gaat, dan zegt men in Spanje dat het zo lastig is als een broek maken voor een octopus.

Of Bert Schierbeek iets met deze titel in verband met het boek dat er achter komt bedoelde? Ik geloof het niet. En toch... Schierbeek heeft deze Spaanse uitdrukking gehoord toen arbeiders bezig waren de waterput in de tuin van zijn huisje op Formentera te graven. Hij vond het een mooie uitdrukking, voor hem was ze als een bundeling van krachten, gevoelens en ideeën, die nog onuitgesproken in hem aanwezig waren. Zo zegt hij zelf in de inleiding. Een titel dus, omdat een titel deze bundeling wil zijn. Een titel die inderdaad al aanstonds een wegwijzer is, een wegwijzer in vele richtingen in dit geval. En aan elk van de acht armen van deze poliep knoopte Schierbeek een hoofdstuk vast. De acht hoofdstukken samen vormen een pleidooi voor de rol van de creatieve mens in de moderne tijd. De grote vraag die Schierbeek zich stelt is hoe de mens zijn vrije tijd, die steeds maar toeneemt, zal gebruiken. Wij maken de bevalling mee van deze nieuwe tijd; aan ons is het ‘de buurman van morgen te maken. Een renaissance van vormen en ideeën, waardoorheen we optrekken naar de volgende mogelijkheden.’

Schierbeek's nieuwe boek is weer eens te meer een werk dat we niet kunnen lezen zonder herhaald een bepaald angstgevoel in ons binnenste te voelen woelen. Meermaals ervaren we de schok van een kortsluiting, daar waar de schrijver onze eigen gedachtenwereld raakt.

Schierbeek stelt vast dat de wereld gebukt loopt onder overvloed, een massa gegevens die de mens nog niet overziet.

De enige mogelijkheid in dit geval is te beginnen met

*) LRP, Uitgeverij de Bezige Bij, 1965

[p. 512]

ordening, gestalte geven, vorm aan de gelatineachtige poliep die zich in de menselijke geest beweegt. ‘Mardoek overwon de machten van de chaos’, zo begint het laatste hoofdstuk in deze ‘broek voor een octopus’. De goden riepen hem uit tot hun koning. Dit alles is een droom, de droom der mensheid, het god-willen-zijn van de eerste mens der schepping, de macht over de chaos, de bevrijding van de verwarring, het volkomen leeg zijn van alle vraagtekens, het antwoord op alles, het leven, het heelal.

Schierbeek verkent in de acht hoofdstukken van dit boek het creatieve proces dat het gevolg is van deze droom der mensen. Mens zijn betekent Maker zijn. En hoe verhoudt de Maker zich tegenover zijn werk? Dat is de inhoud van dit boek, een inspiratie die op gang geschoten is door de klap van het gezegde: dit is moeilijker dan een broek voor een octopus.

Marc Andries