De Nieuwe Stem. Jaargang 19

[p. 130]

Ja en neen uit de redactie

Eerste bedrijf: Neen en ja als reactie.

Het begon in de huiskamer. In honderdduizenden huiskamers. Peter Lohr's gebed vóór de beeldbuis bracht brave huisvaders vóór de beeldbuis tot woede. Omdat hun afgod werd afgebroken? Nee, de beeldbuisaanbidders, die de afgoderij dienen, glimlachten alleen maar. Wie in woede ontstaken, waren juist zij van wie je zou verwachten dat ze zielstevreden zouden zijn over een sermoen tegen een afgodsbeeld. Ze waren echter gekwetst; hun Bijbel was beledigd, schreven ze in de krant, preekten ze van de kansels, belden ze naar de minister. Waren ze vergeten, dat de Bijbel zelf de aanbidding van het Gouden Kalf in bijbelse termen hekelt? Of.... voelden ze juist goed aan, dat wie in staat is de afgod beeldbuis stuk te slaan, straks ook het gouden kalf zou kunnen te lijf gaan? En moest dáárom hun vroegere afgod Mies Bouwman van haar voetstuk worden gesleurd en ervaren hoe snel het ‘Hosanna’ in een ‘Kruisigt haar’ kan verkeren?

Er kwam geen beeldbuisstorm. Er kwam een storm tegen beeldbuisstormers. Maar.... die storm brak stuk. Hij bleef steken in de kop thee in de huiskamer. Wie twijfelde of de Hollander nog wel zijn spreekwoordelijke nuchterheid bezit, kreeg ongelijk. Holland zei ja tegen de vrijheid van het woord, nee tegen de reactie. Zo was het toevallig in Holland óók nog eens een keer.

Tweede bedrijf: Neen en ja uit de reactie.

Maar het bleek niet helemáál toevallig. De Hollandse nuchterheid bleek zelfs tegen damesbladen-romantiek bestand.

Het spel begon in kerken en paleizen. Het ene spelletje na het andere. Een nee-ja-nee-ja spelletje. Een spelletje van wie komt er in mijn huisje - sommigen noemden dat oecumene. En dan natuurlijk: in Holland staat een Huis. Maar het leukste spelletje was wel, dat de Hesperiden een appeltje van Oranje wilden terugkapen.

Maar Holland speelde niet mee. Men herinnerde zich deze spelletjes nog van vierhonderd jaar geleden. Van Alva tot Omega. De Omega van Opus Dei. Onze Vox Populi en Opus Dei klinken niet samen in een Wilhelmus. Als wij van onze lessen vaderlandse geschiedenis iets hebben meegekregen, dan is het dat het eren van de koning van Hispanje in de voltooide tijd wordt gezongen. En dat niet alleen een

[p. 131]

Prince van Oranje maar ons hele volk vrij en onverveerd hoort te zijn.

Derde bedrijf: Neen tegen de reactie.

Het eindigde in de Tweede Kamer. Daar werd het een eenstemmig neen. Men kon het Oranje-appeltje krijgen - maar alleen geschild. En in Holland staat nog altijd een Huis.

Maar er kan nog een vierde en een vijfde bedrijf komen. En volgens de regels van het drama komt de ontknoping van de intrige pas in het vierde.

Daarom moeten we verdacht blijven op nieuwe spelletjes. Wie trokken er aan de touwtjes? Alleen maar een verre Opus Dei, daar ergens in Spanje? Of zitten de bazen van de poppenkast dichter bij huis? Wat willen de Carlisten in óns land? Met wie werken ze samen? Welke stromingen vertegenwoordigen zij in het Europa van vandaag, in de wereld van vandaag?

Een ding weten we zeker. Don Carlos, levend in een land, waar het vooruitzicht op een koningschap nog een aantrekkelijke carrière lijkt, wil terug naar de tijd vóór 1789. Dit zal wel een van de weinige punten zijn, waarin hij het met de Hollandse anti-revolutionairen eens is. Maar de Calvinisten à la Bilderdijk, da Costa en Groen van Prinsterer verlangden, in hun afwijzing van de Eeuw der Verlichting, terug naar de bloeitijd van de Protestantse Nederlanden van Republiek en Stadhouder. Hoe ver wil Don Carlos terug? Naar de tijd van Spaanse Successie-oorlogen? De deelname daaraan is de Nederlanden 250 jaar geleden niet best bekomen. Dan naar de tijd van Karel V? Dan moet hij eens wat Nederlandse geschiedenis leren, tegelijk met de Nederlandse taal. Een beëdigd tolkje, dat bovendien de geschiedenis van het Huis van Oranje op haar duimpje moet kennen, heeft hij bij de hand.

Of wil hij, net als Charles de Grote, terug naar de tijd van Karel de Grote?

Voorlopig heeft Nederland getoond niet terug te willen naar de donkere middeleeuwen - en toch ook maar liever buiten een, in Klein Europa als wensdroom levend, hersteld Heilig Rooms Rijk te willen bijven.

Maar het zou een veilig gevoel geven als het neen dat kabinet en kamer hebben doen klinken tegenover een Prinsgemaal met politieke ambities, zich zou uitstrekken tot politieke activiteiten, buiten medeweten van ons Parlement ontwikkeld door leden van het Koninklijk Huis. Hoe ver valt het Oranje-appeltje van de stam?

W.F.W.