De Nieuwe Stem. Jaargang 19

[p. 85]

Clem Schouwenaars
Het hok

- Het moet, heeft de aanvoerder gezegd, Wanda alleen kent de weg. Daarom loopt zij naar het hok langs het rotspad, de nacht. Langs de stilte. Wie zegt neen in de oorlog?

Die streek is de hare, geboortegrond. Eén vrouw en dertig partisanen. Maar zij kent de weg, zij alleen, Wanda.

Zij heeft geen angst, want zij weet de dertig angstiger dan zij. Slechts het stalen geribde ei in haar rechterhand hindert haar. Zij hoeft niets méér te doen dan het hok naderen, geruisloos en donker. En dan het ei kwijtraken. Eén worp in het hok, als een kei. Niets méér doen dan vier soldaten doodmaken. Misschien worden de partisanen helden door haar worp. Zij voelt de zachte druk van de veer in haar handpalm. Deze tocht, heel deze dwaze oorlog leeft in de veer, haar lot, dat van de dertig en de soldaten.

Iedere avond heeft zij de lamp zien branden in het hok. Het licht van haar tuig zal heviger zijn, zo hevig dat daarna alle ander licht wordt gedoofd. Tenzij in haar ogen. Of toch? Maar zij heeft geen angst. Zij vordert eenvoudig alsof zij een kinderspel met grote lieden speelde, langzaam. Of een spel zoals vroeger op het dorpsfeest. Toen speelde men het volkslied, alles geurde naar bier en taarten. Sinds vanmorgen pas weet zij wat dat betekende, toen zij de zestig haatogen zag.

- Zij moeten kapot, zei de aanvoerder. Hij wees in de richting van het hok.

- Leve.. fluisterde een kerel. De rest van zijn woorden kwam niet over het geruis van het struikgewas.

Zij vraagt zich ook niet af waarom de vier soldaten dood moeten. Waarschijnlijk hinderen zij de aanvoerder. Of moeten zij alleen sterven omdat het oorlog is? Zij heeft zich inderdaad afgevraagd waarom de partisanen niet een andere weg wilden kiezen waar geen hok staat. Maar, zie je, een oorlog zonder bloed is geen oorlog, en een partisaan die niemand van kant maakt dient zijn land niet.

[p. 86]

- Na de oorlog zal de staat vast drie koeien aan je vader schenken, beloofde de hoofdman, en jij krijgt een ereteken.

Een ereteken is een lintje met de landskleuren en daaraan een blinkende schijf, net een muntstuk. De oude Sandor bezit drie eretekens omdat zijn twee benen werden afgeschoten. Misschien zal zij nog trotser zijn dan de oude Sandor, als vader in de herberg zegt: Kijk, Wanda schonk mij drie koeien, want zij wierp vier soldaten dood.

Daarop houdt zij stil. Achter de Napoleonsrots staat het houten hok. De ouden zeggen dat vroeger een grenadier het hoofd van zijn veldheer uit de rotsen heeft gekapt toen hij weerkeerde uit Rusland. Maar de meester leerde dat de natuur aan de stenen had gevreten. En dat bovendien geen enkel grenadier er wat voor voelde het hoofd van Napoleon uit de stenen te houwen, na de Berezina.

Zij staat in de schaduw van het profiel, luistert. De bergen zwijgen en de wind. Zelfs haar hart hoort zij niet want zij heeft geen angst. Eenmaal achter de rots moet zij tot aan de berken lopen en nooit de veer lossen voor zij werpt. Het zal een geweldige slag geven. Het hok steekt vol munitie. Misschien horen zij het wel tot in het dorp en zal enkel Sandor weten wat het beduidt.

Daar in het duister betast zij met de vingers de diepe groeven, de runetekens van het ei dat begint te drukken als een andere, bevriende hand. Een rijkdom. In één slag vermorzel je er alles mee. Munitie, hout, soldaten. Een bal, zal zij denken terwijl zij werpt, sierlijk, niet te hard, maar juist. Door het vierkante raam waarachter de lamp brandt. Zij zal net doen alsof zij alleen de lamp moet treffen. Die hangt middenin het vertrek. Daarna terughollen naar de dertig. Zij kent de weg blindelings. Niemand kan haar achterhalen. Wie zou het? Allen zullen dood zijn na haar feilloze daad.

Bijna gelukkig schuift zij over het laatste eindje harde grond, naar de berken. Eindelijk verlost worden van de dringende veer. Zij strekt het bovenlichaam, de arm gaat trefzeker de hoogte in.

- Kalm aan, zegt de man.

Haar pols zit onbeweeglijk. Dan herkent zij de helm. Zij wil werpen want misschien is dit inbeelding of angst. Maar zij heeft geen angst. De man wringt haar pols tot

[p. 87]

het ei in zijn hand valt. Hij werpt het in de afgrond. Samen horen zij de diepe explosie, verenigd in het wachten, het onzekere. Zij glimlacht zelfs. Maar daarna rukt hij haar op.

Het hok staat ongedeerd in de nacht.

Wat denken de dertig? Wellicht zullen zij komen om haar te bevrijden, los te breken uit de greep om haar voorarm. Of is het niet nodig soms, niet eens meer nodig?

Vier geweren omringen haar. De lamp wiegt voor haar ogen. Een wit doodshoofd, zonder neusholte, zonder mond. Een wezenloos bewegen, zonder herkomst noch doel. Een leegte die om haar hangt, voelbaar wordt.

De vier staan besluiteloos. Natuurlijk durft niemand eerst vuren. Een soldaat mag niet redeneren. Zij echter overleggen samen, luidop eerst, daarna met fluisterstemmen die een geheimzinnige warmte door het hok doen trillen. Eén lacht.

Het doodshoofd begint te zoemen in zijn slingerbaan. Twee gaan buiten. De anderen zetten hun geweer in de hoek en trekken hun vest uit. Zij naderen. De grootste zucht beverig en reikt haar de wijnfles aan. Wanda wil plots gillen, heenlopen ondanks de geweren buiten. Zij geeft geen geluid, roert niet. Nu moet zij weg. Zij ziet de witte handen, de grijphanden, grijpvingers, grijpogen. Zij moet huilen of schoppen. Maar zij heeft angst.