De Nieuwe Stem. Jaargang 17

[p. 118]

Kort Katangees bestek

De Belgische reactie op de gebeurtenissen rond Katanga is er één van rechts geweest. De grote dagbladen: Le Soir, La Dernière Heure en Het Laatste Nieuws (oplage voor ieder rond het half miljoen), hebben zich op de UNO-tussenkomst, en op de volkerenorganisatie in het algemeen, geworpen met een heftigheid, die zelfs niet geëvenaard wordt door de rechtse Franse pers, en die tot het walgelijke toe is gegaan. De radio en televisie, vooral de Vlaamse uitzendingen, hebben, in alle deftigheid dan, het hunne bijgedragen. De rektoren der vier universiteiten hebben gezamenlijk geprotesteerd tegen het UNO-bombardement van het hospitaal te Elisabethstad; hun optreden, dat in de Belgische politiek waarlijk uitzonderlijk mag heten, gewaagde niet van het misbruik door de Katangese weermacht gemaakt van het Rode Kruis-teken, of van de deelname van niet-uniformdragende personen van Belgische nationaliteit aan de militaire operaties: men moet het dan ook uitgesproken partijdig noemen.

In de Senaat stak de liberaal Baron Kronacker een philippica af, die zelfs door de rechtse pers iets te ‘gevoelig’ werd genoemd; Kronacker is lid van het consultatief comité van de Banque de Paris et des Pays-Bas, president van de N.V. SUCRAF (suikerplantages en -raffinaderijen in Kivu), beheerder van UNILEVER en van enkele andere koloniale maatschappijen. Senator Hougardy (lib.), tijdens de wereldoorlog een belangrijk weerstander, diende een wetsvoorstel in om geen Belgische kontributie meer aan de UNO te betalen; Hougardy was beheerder van de goudmijnen van Kilo-Moto en van de transportmaatschappij OTRACO, en heeft algemeen erkende kontakten met Tsjombé (o.m. naar aanleiding van het wapenbestand van Kitona).

Wat nu de regering zelf betreft: ze deed het voorstel-Hougardy afstemmen, maar de socialist Spaak liet zich door dezelfde Kronacker feliciteren om zijn krachtige

[p. 119]

protesttelegrammen; Spaak is secretaris-generaal van de NATO geweest, en op het kongres van de BSP van 16-17 dec. pleitte hij voor verhoging der militaire uitgaven en verlenging van de legerdienst. In twee telegrammen aan Thant sprak hij de ‘volslagen afkeuring’ van de regering uit over de UNO-aktie, waaraan hij ‘geen politieke gedragslijn of juridische achtergrond kon bespeuren’. Speciaal drong hij aan opdat de installaties van de Union Minière onbeschadigd zouden blijven. Aan de ministers van buitenlandse zaken der Drie, te Parijs bijeen, vroeg hij een ‘onmiddellijk wapenbestand’ en pleitte voor een federaal Congo. In de Kamer veroordeelde hij de secessie, maar zei dat de UNO-operaties ‘geen onderscheid meer maakten tussen burgerlijke, commerciële en militaire installaties’. Hij vroeg zich niet af in hoeverre dat onderscheid in Katanga nog bestond; de Kamer trouwens ook niet, want alle banken applaudisseerden (behalve de kommunisten).

De Belgische reactie was, globaal beschouwd, gekenmerkt door het ontbreken van kontroversen: men hoorde niemand luidop de UNO verdedigen. Dat vermindert natuurlijk niet de verdienste van de sporadische linksen die tegen de stroom trachtten op te roeien; maar ze werden veruit overstemd. De grote socialistische pers heeft weliswaar maar in zeer beperkte mate aan de anti-UNO-kampagne meegedaan, maar ze heeft ook de rechtse kreten niet systematisch ontmaskerd en tegengesproken. Alleen de rechtsen hielden het podium, en het was heel anders dan bij een diskussie over b.v. de Algerijnse oorlog of over een binnenlandse aangelegenheid, waar het voor de hele publieke opinie duidelijk is, dat er tegengestelde standpunten bestaan. De meest genuanceerde beschouwingen heeft men nog kunnen lezen in het katholieke burgerblad De Standaard, dat dan ook het ernstigste Belgische dagblad mag genoemd worden.

Vooraleer men echter de rechtse reakties op hun reële betekenis schat, moet het eeuwige probleem worden opgelost, of een perskampagne de mening van de bevolking, resp. de lezers, weerspiegelt, dan wel, of

[p. 120]

zij slechts een poging tot indoctrinatie is, waarbij dus de mogelijkheid openblijft van een brede kloof tussen de opgezweepte journalist (en diens opdrachtgever) en de gemiddelde burger die bij het ontbijt of vóór bedtijd zijn krant even doorkijkt. Feiten die als maatstaf voor de werkelijke mening van de bevolking mogen gelden zijn zeldzaam. Bijvoorbeeld de motie tegen het UNO-optreden door de gepensioneerden van het socialistisch syndikaat ACOD: ook deze werd opgesteld door enkele bestuursleden, en ze zegt vrijwel niets over de gevoelens van de basis. Betekenisvoller zijn de studentenreacties aan de Gentse Rijksuniversiteit (zijn voor 2/3 katholiek). Een haastig opgerichte half-studentikoze, half-bourgeois-vereniging kondigde een anti-UNO-betoging aan. Op de tijd van 24 uur troffen alle politieke en filosofische groeperingen aan de universiteit een akkoord voor een tegenmanifestatie; alleen maakten uitzondering twee katholieke bonden, die zelden of nooit politieke kleur bekennen. Er werden moties en pamfletten gedrukt, en op de bewuste dag werd de betoging niet alleen door de politie verboden, maar er stonden ook meer tegenbetogers dan Tsjombé-partisanen. Maar de lezer moet zijn eventueel optimisme alweer indijken, want primo bleek tegelijk de mate van politieke onverschilligheid: allen tezamen waren er nog geen 100 studenten, op een bevolking van 3500, en secundo werd de prompte anti-fascistische riposte fel begunstigd door het feit dat de Tsjombé-mannen verklaarde franskiljons waren, wat steeds veel Gentse groeperingen doet steigeren.

Het probleem wordt trouwens ingewikkeld door de waarschijnlijke meningsverschillen tussen de sociale klassen: loontrekkenden, middenstanders en kleine aandeelhouders, de leidende politici en financiers.

Hoe het ook zij: de rechterzijde had het hoge woord. Als het zo is, dat, in 't algemen, dekolonisatieprocessen voor het Westen een zwaai naar rechts meebrengen, - en het heeft er wel de schijn van: zie Frankrijk, zie de States na Cuba - dan voorspelt dit op langere termijn fascistische machtsovernamen waartegen de arbeidersbeweging zich niet zal verzetten.

Frank Roels