De Nieuwe Stem. Jaargang 16

[p. 123]

Het Planta onderzoek

Met toestemming van Dr. W. Drees plaatst de Redactie onderstaande aan Wertheim persoonlijk gerichte reactie op het in het november-nummer van 1960 (afl. 11, p. 712-13) opgekomen Kort Bestek over het Planta-onderzoek en het aandeel van Dr. Drees daarin.

Den Haag, 9 december 1960.

Dezer dagen ontving ik van U het november-nummer van De Nieuwe Stem. Het was mij reeds eerder toegezonden, maar het scheen mij weinig zin te hebben te reageren op het stukje, door U daarin geplaatst. Wilde U weten wat ik had gezegd en nader geïnformeerd zijn over de zaak waarom het gaat, dan had het voor de hand gelegen mij daarnaar te vragen voordat U schreef.

Nu U het mij nog eens persoonlijk toezendt, heb ik tenslotte besloten U te antwoorden alsof de vraag mij inderdaad zo was gesteld.

Dat een mededeling in een Belgisch blad is verschenen, is eenvoudig het gevolg van het feit, dat een journalist van dat blad mij telefonisch inlichtingen heeft gevraagd, die ik hem heb verstrekt. Hij heeft die op zijn wijze weergegeven en naar ik uit Uw aanhalingen moet afleiden niet met mijn woorden. Wat ik heb gezegd was het volgende.

Dr. P. Rijkens, die ik sinds jaren ken, vroeg mij telefonisch of ik bereid was zitting te nemen in, eventueel voorzitter te worden van een commissie, die voor de Unilever zou onderzoeken hoe binnen de Unilever de hele Planta-affaire - in Duitsland de Rama-affaire - gelopen was. Ik heb daarop bevestigend geantwoord, zowel omdat de zaak een kant heeft, die het algemeen belang raakt, als omdat ik het belangwekkend vond van nabij te kunnen zien hoe in deze grote organisatie de gang van zaken was geweest. Ik heb dat antwoord gegeven zonder dat een geldelijke vergoeding was gevraagd of aangeboden. Ik heb daar zelfs niet aan gedacht. In de vele commissies, waarvan

[p. 124]

ik deel heb uitgemaakt, meestal voor Rijk of gemeente, heb ik het werk nooit anders gedaan dan zonder vergoeding of voor een bescheiden presentiegeld. Dat geldt ook op het ogenblik weer voor een paar commissies, waarvan ik voorzitter ben.

Later zijn twee leden van het bestuur van Unilever met mij komen spreken over de formulering van de opdracht der commissie. Daarbij verklaarden zij het billijk te achten, dat een vergoeding werd gegeven voor het werk, dat de commissieleden zouden hebben te verrichten; maar dat dat het best zou kunnen worden bezien als gebleken was hoeveel arbeid het onderzoek meebracht. Ik heb geantwoord, dat ik aan betaling niet had gedacht en bereid was het werk belangeloos te doen. Ik heb echter niet gezegd, dat ik in geen geval enige vergoeding zou aannemen, eenvoudig omdat ik het ook weer niet onredelijk of ongeoorloofd acht eventueel voor reëel werk een redelijke vergoeding te ontvangen.

Dit te vergelijken met het aannemen van hoog gesalarieerde posities door ambtenaren, die in hun vroegere positie aan een maatschappij diensten hebben kunnen bewijzen, raakt kant noch wal.

Zowel in de onzinnige leugen van een vroegere medewerker der nazi's omtrent een betaling van f 10.000,- per maand als in wat verder over deze zaak geschreven wordt, zit echter de angel, dat de indruk wordt gewekt alsof het bij het onderzoek er om zou gaan de Unilever tegenover het publiek te verdedigen, waarvoor dan de commissieleden zwaar betaald zouden worden.

Dit zou reeds hierom weinig zin hebben, omdat de verantwoordelijkheid van Unilever ter zake van de volksgezondheid in verband met het gebeurde bij de margarine, van de zijde der justitie wordt onderzocht, terwijl natuurlijk ook het Departement voor Sociale Zaken en Volksgezondheid er zich mee bezig houdt.

Of het rapport der commissie, dat over de interne gang van zaken bij Unilever zal handelen en aan het bestuur zal worden uitgebracht, wordt gepubliceerd, staat niet vast. Ik betwijfel het.

Noch in het geven, noch in het aanvaarden van de

[p. 125]

opdracht heeft iets onzuivers gezeten, maar als mijn publieke werkzaamheid van bijna een halve eeuw mij niet vrijwaart tegen de verdenking, dat ik mij laat omkopen, dan is verdere verdediging zinloos.

w.g. W. Drees

Nawoord

In zoverre Dr. Drees in de slotzin suggereert, dat hij van ‘omkoping’ zou zijn verdacht, kan deze suggestie in geen geval slaan op mijn Kort Bestekje. Mijn stuk handelde immers over een ander, veel subtieler vraagstuk: het in acht nemen van een strikte houding wat betreft het vermijden van elke schijn, dat men bij het bepalen van zijn standpunt niet volstrekt onaantastbaar zou staan. Ik schreef bovendien, dat ik mij niet kon voorstellen, dat een socialistisch leider hierin een minder strikte houding zou aannemen dan een ‘kapitalistisch’ minister, in casu de Waal Malefijt omstreeks 1920 - dus allesbehalve een ‘verdenking’.

De door mij getrokken vergelijking met de commissariaten voor afgetreden staatslieden valt uiteraard weg, nu het blijkt dat de journalist van de Gazet van Antwerpen de woorden van de heer Drees verkeerd had weergegeven, daar Dr. Drees blijkbaar niet had gesproken over het achteraf ontvangen van een vergoeding, maar slechts over een eventueel op een later tijdstip vaststellen van het redelijk bedrag daarvan. Maar àls de Directie van Unilever daartoe alsnog zou overgaan, dan impliceert dit m.i., dat zij van publicatie van de uitslag van het interne onderzoek afziet - anders zou zij Dr. Drees toch weer ongewild in een scheve positie kunnen brengen.

Wij waren er, zoals in het K.B. duidelijk te lezen stond, van overtuigd, dat Dr. Drees in staat zou zijn door een openbare verklaring in de Nederlandse pers de gerezen twijfel over zijn houding op te helderen, en het verheugt ons in het bovenstaande aan zijn standpunt bekendheid te kunnen geven.

W.F.W.