De Nieuwe Stem. Jaargang 15

[p. 645]

Kort bestek

De deur in het slot.

De breuk van Indonesië met Nederland is hier met verschillende soorten van emoties vernomen, verontwaardigd of droefgeestig, misprijzend of geresigneerd. Of men verbaast zich dat de Indonesiërs het zo ver hebben laten komen, zonder zich af te vragen hoe ver de Nederlanders, regering en een deel van de pers het hadden laten komen. Zonder te vragen, welke fouten van hier de oorzaak van deze breuk zijn geworden en wat daartoe nodig is geweest bij een volk dat zelfs nadat het slotaccoord van het Nederlandse regime op de koloniale dissonant van de politionele acties was uitgelopen (om van Westerling maar niet te spreken), geen haat tegen ons land bleek te koesteren. Men is hier aan regerings- en borreltafels, wier niveau niet altijd te onderscheiden valt, star blijven voortprevelen over de Nederlandse verantwoordelijkheid in Nieuw-Guinea. De morele verplichting waarover men de stem verheft, klinkt ongeloofwaardig, na zo langdurige onverschilligheid voor het zelfde gebied in het koloniale tijdperk aan de dag gelegd. Het nationale financiële belang is denkbeeldig als immers toch niemand er durft investeren. Te praten zou er alleen vallen over het internationale militaire belang, maar daarover wordt nu juist liever gezwegen. En voor de rest dacht men de zaak wel voor de eerstkomende ambtsperiode(n) van de heer Luns te kunnen sussen en rekken met behulp van ijskast en deur op de kier. Maar de ijskast bleef zonder stroom en de deur stond op de kier te slaan in de wind, na iedere klap moest weer iemand deze op de kier gaan zetten, in de hoop dat de wind dan wel zou gaan liggen. Nu is die deur in het slot gevallen. Dat heeft tenminste één goede kant dat aan dat twijfelachtig aanstaan een eind is gekomen. Een in het slot gevallen deur kan men niet meer op een kier gaan zetten. Daar moet een vakman aan te pas komen en gereedschap om die weer open te krijgen. Is het te-

[p. 646]

veel gehoopt en verwacht (overschatten wij toch altijd weer de Nederlandse regerings- i.q?) dat hiermee een dieptepunt is bereikt waarop een nieuw begin zal kunnen volgen na de voorgoed beëindigde oude relatie Nederland-Indonesië. Misschien begint men er dan eindelijk eens over na te denken, waarom de samenwerking van India en Pakistan met Engeland voortleeft, en men van de Nederlanders en de Belgen in hun voormalige koloniën niets meer wil weten, en er liever de samenwerking met Amerikanen, Duitsers en Russen aangaat. Misschien houdt men dan eindelijk op met het tergende refrein van de koloniale versie van het Nederlandse liedje: Wij willen Holland(ia) houden, en blijft men niet langer zo vals door elkaar zingen van: Waar de blanke top der duinen schittert aan de evenaar!

In Vrij Nederland Zimmer frei

Bij de vijftiende herdenking van de bevrijding van ons land is afdoende gebleken dat alle twijfel aan en ondergraving van een nationale feestdag op vijf mei tenspijt wel degelijk een nationale viering hiervan mogelijk is, niet alleen bij een ‘lustrum’ (alsof de bevrijding van ons land met een studentenfeest gelijk te stellen valt) maar elk jaar. Tenzij wederom de gezamenlijke ministerportefeuilles in de veel grotere orderportefeuille der industrie verdwijnen, zoals telkens bij het regeringsbeleid op belastingen en ander gebied gebeurt en de ware nationale geest toch in centen, met vele nullen gepaard, uitgedrukt moet worden. Overigens is er alle reden en alle mogelijkheid tot het invoeren en hoog opvoeren van een nationale feestdag van een werkelijk geestelijke inhoud, gewijd aan de denkbeelden van vrijheid, van democratie, van mensenrechten, waarbij ook de jeugd van dit land met diepere betekenis van de bezettingsjaren en van de vrijwording daaruit voor de toekomst werkelijk bekend wordt gemaakt. Want hoe weinig weet en hoe weinig begrijpt men daarvan! In een uithoek van

[p. 647]

het land herdachten op 15 augustus enige tientallen oud-gijzelaars hun dicht bij de grens te Goirle in 1942 vermoorde landgenoten en makkers, maar langs de gehele Noordzeekust maakt zich de Nederlandse burgerij nòg breder dan haar oostelijke badgasten en oogst hun verachting door de nationale eigenwaarde te grabbel te gooien en voor een vette zakcent te prostituëren met het kruiperige aanbod in de taal der nog verse wonden: Zimmer frei!

A.D.

Verheugend en Bedroevend

Het is verheugend dat er sinds mei nu ook in Nederland - Engeland was ons in dezen ver voor - een Comité Zuid-Afrika bestaat, dat zich, kort gezegd, het onderhoud en de verdediging van slachtoffers van Verwoerd en zijn verderfelijke politiek ten doel stelt.

De eerste openbare daad van het Comité - een brief aan de Staten-Generaal van 5 september, waarin het de volksvertegenwoordiging verzoekt het daar heen te leiden dat de Nederlandse delegatie op de 15de Assemblee van de V.N. zich zal uitspreken vóór de wenselijkheid van humanitaire interventie in Zuid-Afrika - is weliswaar nog weinig spectaculair, maar het is althans een begin, waarmee wij dan ook Dr. Buskes, de voorzitter van genoemd comité, namens onze redactie van harte willen gelukwensen, tegelijk met het uitspreken van de hoop dat dit begin niet af moge breken vóór het doel: de afbraak van die heilloze politiek bereikt is.

Maar het is bedroevend dat dit Comité voorlopig zijn voornaamste taak hier in Nederland zelf zal moeten vinden. Want het is er verre vandaan dat men zou kunnen zeggen dat het slechts uitdrukking behoeft te geven aan wat er aan afschuw van rassendiscriminatie in het hele Nederlandse volk leeft. Wij herinneren ons met schaamte hoe niet zo lang geleden nog een oorspronkelijk als openbaar bedoelde bijeenkomst aan de Groningse Universiteit in een besloten vergadering werd omgezet, ten einde op die manier enkele daar

[p. 648]

studerende negers te kunnen weren wier aanwezigheid een of andere ‘hoge’ Zuidafrikaanse gast wel eens zou kúnnen ergeren. En wie er ook protesteerde tegen die leugenachtige hielenlikkerij en verloochening van onze beste vaderlandse tradities, niet de Groningse hoogleraren, niet de Groningse studenten noch hoogleraren of studenten van enige andere Nederlandse Universiteit. Voorzover ons bekend tenminste.

Conclusie: steunt het Comité Zuid-Afrika, geestelijk en geldelijk. Uw bijdrage kunt gij storten bij de Amsterdamse Bank, postgiro 8000 onder vermelding nummer 226860, ten name van Dr. J.J. Buskes, Comité Zuid-Afrika.

J.R.

Dom

Onze regering is boos op de Japanners. Niet om wat hun regering, nu al achttien jaar geleden, Karel Doorman en zijn landgenoten heeft aangedaan. Maar om wat de tegenwoordige regering Luns heeft aangedaan: zij heeft hem gevraagd, met de Karel Doorman uit de buurt te blijven. Dit bewijst, aldus Luns, hoe diep Japan - sinds 1942? - gezonken is.

Het enige, dat ons hierin verbaast, is Luns' verbazing. Wist hij dan niet, dat de Japanse regering zo diep was gezonken, dat zij ook President Eisenhower - een ijzervreter met iets meer prestige dan Minister Luns en zijn Doormannetjes, kort geleden heeft verzocht uit de buurt te blijven?

Wij zijn, zolang Luns zijn been stijf houdt - en dat is al een hele tijd - als principiële tegenstanders van zijn Nieuw-Guinea politiek tegen dat been aan het schoppen. Maar dat Luns zich zelf beentje zou lichten op een manier, die zijn handigste communistische tegenstander niet zou klaarspelen, hadden wij niet verwacht - en het is blijkbaar dom, de domheid der mensen te onderschatten. ‘Rien n'est plus invraisemblable que le vrai’.

[p. 649]

Dommer

Op 23 augustus kwamen, buiten de advertentiepagina's, de eerste grote koppen in de krant over Planta. Iedereen wist toen, dat het Unilever-concern er in de eerstkomende periode een heel karwei aan zou hebben, het verloren vertrouwen bij het publiek te herwinnen.

Iedereen, behalve de directie van het Unilever-concern. Want die is, om een paar tonnen margarine, of ton guldens - ik wil er af wezen - te besparen, met haar emulgator, margarine, haar reputatie en de gezondheid van de consument gaan knoeien op de manier - ik had willen zeggen van een door de keuringsdienst betrapt dorpsslagertje, maar ik wil de dorpsslagers niet beledigen.

Hebben al die knappe psychologen, die het Unilever-concern in dienst heeft voor reclame - pardon, voor ‘motivation-research’, de directie niet kunnen waarschuwen, dat deze keer geen honderd advertentiepagina's met grote koppen de aangerichte schade zouden kunnen herstellen?

Alweer, wij zijn allerminst politieke vrienden van de grote monopolies. Wij hebben ze er nooit op aangezien, dat zij de volkwelvaart of volksgezondheid hoger zouden stellen dan hun eigen winsten. Maar als een doorgefourneerde communist, geïnfiltreerd in dienst van het Unileverconcern, ze een poets had willen bakken om ‘het kapitalisme’ in zijn verdorvenheid aan de kaak te stellen, had hij het niet beter kunnen bedenken. ‘Rien n'est plus invraisemblable que le vrai’.

Oliedom

Maar is de coïncidentie van blunders wel zo onwaarschijnlijk? Of is zij alleen maar een natuurlijk uitvloeisel van de waarheid dat monopolistische macht onvatbaar maakt voor zelfcritiek? Een minister, die men tien jaar op zijn post heeft laten zitten, een concern dat tientallen jaren als enig probleem zag hoe men het publiek er toe kon krijgen alles te slikken, wat het

[p. 650]

voorgezet kreeg, zijn geneigd te vergeten dat er, als het er op aan komt, een paar dingen overblijven die geen mens slikt.

De domheid der mensen óverschatten is namelijk - oliedom.

W.F.W.

Het is geen groot geheim dat De Nieuwe Stem evenveel minder lezers heeft dan het blad verdient als, zeg Elsevier er meer heeft dan het verdient. De relatief geringe aandacht die het Multatulinummer in de pers heeft getrokken is er een sprekend bewijs van. (Hoewel misschien niet minder sprekend als bewijs voor het treffen van de roos).

Met de bedoeling het blad te schaden heeft een practical joker kans gezien de bovenomschreven toestand radikaal te veranderen. Een canard die een fusie van De Nieuwe Stem met de Cartons voor Letterkunde voorspelde vond een gretig onthaal in vrijwel alle dagbladen. Te meer daar dit samengaan een versterking van de vriendschapsbanden tussen een aantal bekende litteraire bentgenoten met zich meebracht.

De redaktie is van mening dat de kampagne van deze practical joker en weldoener tegen wil en dank het blad enkel kan dienen. Wel meent zij te moeten waarschuwen voor de ontvangst van brieven met een vervalste handtekening. Maar mocht de verspreiding hiervan niet omvangrijker blijken dan tot nu toe is gekonstateerd, dan kan er slechts sprake zijn van tevredenheid over de ondervonden belangstelling.

Als anderen die zich gedupeerd voelen misschien mochten overwegen de justitie in de arm te nemen, dan zou de redaktie er toch wel op willen wijzen dat de reklamekampagne die uit de practical joke is voortgekomen te allen tijde als een verzachtende omstandigheid in aanmerking zou moeten worden genomen. Voor de redaktie geldt ook het devies dat haar onbekende vriend zich heeft gesteld: Doe wel en zie niet om.

T.H