De Nieuwe Stem. Jaargang 15

Kort bestek

In de maand van vriendschapsbetoon, goede wil en vrede-op-aarde, las ik in de kranten een paar berichtjes die een mens zo aan het mijmeren brengen. Ik volg hier maar de berichtgeving van Het Vaderland (dinsdag 8 december) en De Telegraaf (donderdag 10 december). Het ene artikeltje, dat uit De Telegraaf, verhaalt van een ietwat gramstorige generaal die het hoognodig vindt dat de westelijke defensie-inspanning maar eens wat opgevoerd moet worden. Het andere berichtje (Het Vaderland) verleent ons een blik in de keuken van de moderne oorlogseconomie. ‘Vliegtuigindustrie voert strijd om Nederlandse millioenenorder’, staat er boven. Onze verouderde straaljagers moeten namelijk vervangen worden en Daussault, Lockheed en Republic vleien ons land (en natuurlijk ook andere landen) met aantrekkelijke aanbiedingen.

Bestaat er tussen deze twee verhaaltjes een verband?

Stel je voor als onze verdedigingslasten eens werkelijk omlaag zouden gaan: dan zouden die fabrieken

[p. 61]

met al hun straaljagertuig blijven zitten. Al die millioenenorders zouden, neen: niet naar de maan; (daar sturen de Russen hun tot raketten verknoeide productievermogen heen) doch naar iets anders toe zijn.

De nationale huishoudingen zouden uit de hand lopen - hoever uit de hand: daarvan hebben waarschijnlijk alleen de deskundigen een denkbeeld. Er zouden geen winsten meer worden gemaakt en al die honderdduizenden kleine (en grote) aandeelhoudertjes zouden geen uitkeringen meer ontvangen!

Honderdduizenden aandeelhoudertjes inderdaad! Immers, vroeger ging het slechts om een paar groot kapitalisten (zoiets als de heer Krupp). Maar het kapitalisme is socialer en democratischer geworden en een sociaal-democratisch kapitalisme moedigt de bezitsvorming aan. En wat is voordeliger en veiliger dan enkele aandeeltjes in een straaljagerfabriek? Die Russen en daarachter de Chinezen blijven ons toch almaar bedreigen (althans volgens de generaals die zo gauw ze b.d. zijn, handelsreiziger in straaljagers worden).

P.V.

De ongemakkelijke schopstoel

Is het wel zo ‘verbijsterend’ - zoals Het Parool schreef - wat het rapport Witsen Elias vertelt over de schending van het briefgeheim op Nieuw-Guinea? Is de mentaliteit die eruit spreekt zo onbegrijpelijk?

De gezagsdragers op dit stuk achtergehouden koloniaal bezit moeten ergens achter hun officiële overtuiging van het gelijk van de Nederlandse regering door een hinderlijk, wellicht in onderbewuste regionen zwevende sentiment worden geplaagd, dat ze eigenlijk op een schopstoel zitten. Een hooggeplaatst justitioneel ambtenaar kan er zijn wetenschap door verliezen, dat het briefgeheim een der oudste en belangrijkste democratische rechten is. Vermoedelijk omdat dit weten, zoals dit vaker voorkomt, nog niet tot instinct is verdiept, begon bij hem en zijn medeplichtigen in de koloniale verhoudingen op een verafgelegen post het on-

[p. 62]

vermijdelijk spioneren al spoedig te ontaarden in een stiekem gluren (de benaming is van de statige NRC) in andermans brieven. Misschien dacht hij wel zijn promotiekansen ermee te bevorderen.

Nee, zo verbijsterend is het niet, wel erg en ergerlijk. Maar het is in de grond niet erger, ergerlijker en dommer dan zich wijs te maken dat men er moet blijven terwille van de opvoeding en het welzijn van de Papoea's.

O.N.

Het nieuwe NAVO-hoofdkwartier

Het vredespaleis in Den Haag is gebouwd even voordat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Het is maar een paleisje vergeleken met het zesverdieping hoge tweevleugelige enorme gebouw van de NAVO aan de rand van het Bois de Bologne in Parijs.

Het eerstgenoemde paleis zou de vrede dienen en bevorderen, maar er kwam een wereldoorlog, gevolgd door een die nog veel erger was. Het tweede gebouw is dat van een in feite nog steeds militair verbond waarin Spaak praat en Norstadt handelt.

Men mag slechts hopen dat zoals het vredespaleis een oorlog zag komen het NATO-gebouw een vrede zal voorspellen. Het lijkt ruim genoeg er een oorlogsmuseum van te maken.

O.N.