De Nieuwe Stem. Jaargang 15

[p. 55]

Het ‘portret’ van de maand
De geduchte oordeelskracht van J. de Kadt

Men moet de onwankelbaarheid bewonderen waarmede tal van mensen oordelen. Vaak kan men het weliswaar niet zozeer oordelen noemen als wel het doen van onwankelbare uitspraken. Een ieder heeft wel een familielid dat deze gave bezit, een van dezulken voor wie de vraag: was dat verleden week maandag of dinsdag, en: is het tweede of derde straat rechts, nooit een moeilijkheid is maar wel altijd een kwestie. Zij willen er nooit af zijn, integendeel, zij willen er wel aan. Zij staan steeds gereed om erover en zelfs om ervoor te strijden.

De heer J. de Kadt is geen familie van ons, hij is zelfs in geen enkel opzicht met ons verwant. Maar hij vertoont wel sterke verwantschap met het hierboven beschreven type familieleden. Zijn oordeel tot over de grootste zaken ter wereld is even onwankelbaar. Hij heeft geen last van de gedachte dat oordelen de misschien wel moeilijkste zaak ter wereld is en het lijkt hem niet op te vallen dat haast elk oordeel er de sporen van draagt, met slechts een klein deel van de benodigde gegevens te zijn ontstaan en dat dit vaak beneden de vijftig procent lijkt te liggen. De oordeelskracht van de heer De Kadt evenwel heeft een kracht als een oordeel. De kracht ervan is zo groot dat hij dikwijls daarmee kan volstaan en zich om het oordeel niet eens hoeft te bekommeren. Men denke zich in, welk een krachtbesparing dit betekent. Het oordeel is dan reeds in volle kracht en pracht aanwezig zonder dat van de oordeelsvorming iets blijkt. Hij behoeft dan zijn oordeel niet meer zoals anderen te motiveren maar kan ermee volstaan het uit te spreken. Vraagt vervolgens een naïeveling waarop het oordeel eigenlijk gebaseerd is, dan kan het antwoord eenvoudig luiden: op de Kadt zelf. Hij zegt het immers zelf. Wie vraagt er dan nog om motivering? Het gaat om wie

[p. 56]

het zegt, en dat zegt genoeg. Alleen zij die bij zichzelf op een onbetwistbaar gezag kunnen bogen en zich ervan verzekerd houden dat dat gezag bij anderen niet kleiner mag zijn, kunnen zich dit veroorloven. Zij zijn in dat opzicht onnavolgbaar.

De heer De Kadt schrijft in het novembernummer van Socialisme en Democratie een aanbeveling van Wittfogels Oriental despotism, dat door Wertheim in een redelijk gemotiveerde boekbespreking in de Nwe. Stem van mei 1959 werd bestreden. Hiervan maakt de heer De Kadt zich in een noot af, en niet alleen hiervan, ook van Wertheim als zodanig. Op deze wijze: W. is ‘de socioloog bij de gratie Romeins’. Wittfogel blijkt wel in ‘de communistische en meelopersroos’ te hebben geschoten. Bij W. ‘in het rijk der warhoofderij is alles mogelijk’. Voor warhoofden echter is het boek van Wittfogel niet geschreven. ‘Die moeten echt genoegen nemen met hun rijk aan de Amsterdamse Universiteit en in de kring der Romeinen.’ Het staat er alles bij de gratie van De Kadt, gracieus en gratuit. De waarde van deze uitspraken berust uitsluitend op het onwankelbare geloof dat ze door De Kadt zelf worden gedaan. Hij acht zich van alle motivering vrijgesteld door zijn persoonlijk gezag. Een respectabel tijdschrift als Socialisme en Democratie onderschrijft dit gezag door hem deze slagen in de lucht toe te staan. Zelf stelt hij zich aldus op één lijn met de reclameschrijver in de lucht, met dit verschil dat hij de lucht volschrijft met anti-reclame tegen een merk dat hem niet aanstaat. Hij schrijft: Romein is een warhoofd, Wertheim is gek. Zulke kritieken schreven wij in vroeger jaren, op de schutting naast de lagere school: Jan gaat met Dien. De Kadt schrijft: Jan gaat met Nikita, en: Wim is gek.

Met de heer De Kadt valt van mening te verschilllen als hij wakker is: Maar hij droomt vaak benauwd en dan snurkt hij. Snurken is een onberedeneerde uiting. Snurken is het hardop denken van de gedachteloze. Onder het schrijven van een artikel valt de heer De Kadt af en toe in slaap, hij heeft dan benauwde dagdromen van een spookachtig romeins rijk op het Rusland nabij

[p. 57]

de Amsterdamse Universiteit. Zijn oordeelskracht zinkt dan tot een lelijk snurkend bijgeluid van zijn onhoorbare gedachtengang. Wij wensen hem in het nieuwe jaar een minder onrustige slaap en zullen graag het onze doen om hem wakker te houden.

A.D.