De Nieuwe Stem. Jaargang 14

Ex libris

Germaine Tillion, L'Algérie en 1957, Editions de Minuit, Parijs, 1957.

La Question Algérienne, par Dresch, Charles-André Julien, Henri Marrou, Alfred Sauvy, Pierre Stibbe; Editions de Minuit, Paris, 1958.

Bovenstaande twee uitgaven van Les Editions de Minuit zijn geen opwekkende lectuur. Het is middernacht in Algiers, en het is tengevolge daarvan vijf voor twaalven ook in Frankrijk. De toekomst is aardeduister, en ook de dunne maansikkel van de Islam geeft maar weinig licht.

Germaine Tillion, van wier hand wij een bijdrage in het Afrika-nummer mochten opnemen, kent Algerije tot in haar vingertoppen. Zij is een ethnologe, die voor de oorlog zes jaar lang in de binnenlanden van Algerije onderzoek heeft gedaan, en land en volk heeft leren kennen zoals maar weinig Fransen. In 1954 is zij in dezelfde streek teruggekeerd, en was ontsteld door de veranderingen, die in háár streek, in háár dorp hadden plaats gegrepen. Wat er nog aan evenwicht en harmonie had bestaan onder de vroegere verhoudingen, was door de binnendringende geldhuishouding, door een malariabestrijding die de sterfte had omlaaggedrukt zonder de bestaansmiddelen te vergroten, volledig verbroken. Waar de kleine boertjes vroeger nog van een karig bestaan waren verzekerd, wisten zij nu van-

[p. 272]

daag niet meer of zij morgen zouden eten. De geiten en de woestijnwind deden de rest - de landbouw wordt door ernstige erosie bedreigd. ‘Clochardisation’ noemt de schrijfster het proces, dat zich daar heeft voltrokken. ‘Dans leur cas, c'est le morne abandon ou la révolte inconditionnelle; rien d'autre n'est possible dans le monde qui leur est fait’.

Ik heb door weinigen het vraagstuk van de laagontwikkelde landen met zoveel inzicht, met zoveel menselijkheid en redelijkheid ook zien behandelen. Men leert uit dit kleine boekje van een Franse vrouw meer dan uit tien dikke handboeken.

La Question Algérienne vormt een bijzonder nuttige aanvulling op het boekje van Germaine Tillion. Vijf van de knapste Franse geleerden - de historicus Marrou, de koloniaal-historicus Julien, de staatsrechtsgeleerde Stibbe, de geograaf Dresch en de demograaf Sauvy - hebben een analyse gegeven van het Algerijnse vraagstuk, waar iedere verstandige regering vele dwingende argumenten aan had kunnen ontlenen voor een redelijke politiek van onderhandeling. Helaas, het zijn niet knappe geleerden, die in Frankrijk de wet stellen, maar domme en roekeloze parachutistengeneraals. Arm Frankrijk, arm Algerije!

W.F.W.

Ken Domon, Hirosjima, 1958

Bij de boekhandel Erasmus op het Spui te Amsterdam is verkrijgbaar een fotoboek met Japanse tekst. De foto's zijn afkomstig van een in Japan vooraanstaand fotograaf die het boek van een in het Engels geschreven inleiding vergezeld doet gaan. Hij heeft Hirosjima pas in 1957 bezocht. De weerzin deze stad te bezoeken is maar al te begrijpelijk. Van het voornemen om een beeld te geven van de nieuwe stad kwam hij, onder de indruk van wat hij eveneens vond, tot het maken van foto's die ons de lidtekens tonen die de atoombom heeft nagelaten, die om 8.15 uur op 6 aug. 1945 op een hoogte van 570 meter boven de stad ontplofte en in de fractie van een seconde van een stad met mensen een ruïne met lijken, verbrande en verblinde ongelukkigen en beroofde stumpers maakte. Nog steeds telt de stad door de ramp getekenden. Wij zien dus verpleegden met wonden, mensen met diepe lidtekens, een tehuis voor blinde kinderen, een huwelijk van twee slachtoffers, reeds 13 jaar lang bedlegerigen, enz., enz. Het is nauwelijks een sensationeel, wel een droevig en tot nadenken stemmend boek. Het is een indrukwekkend getuigenis van de gevolgen van wat een ramp zou zijn als het geen misdaad was. Het is niet opwekkend te bedenken dat er op dit ogenblik duizenden bommen bestaan met een veel erger effect, voor eventueel ‘gebruik’.

De uitgave van dit werk is op voortreffelijke wijze verzorgd.

O.N.