|
| |
| |
| |
N.A. Donkersloot
Nieuwe stemmen
I
Te elfder ure in de wereldpolitiek
De druk van de atoomwapendreiging en de toenemende verschrikking ervan, samen met de indruk van het betrekkelijk evenwicht tussen de beide grootste wereldmachten, zijn oorzaak dat men het in een sprekend aantal gevallen met zichzelf, zo niet met elkaar, erover eens schijnt te worden dat een andere methode van benaderen der tegenpartij nodig is dan de tot nu toe in de Verenigde Naties toegepaste, door het veelvuldige Russische veto of door welke verdere oorzaken dan ook, de wereld niet uit de door die gehele wereld gevreesde en betreurde impasse helpende wereldpolitiek, waarvan het al te lang durend balancement tussen hete en koude oorlog tenslotte noodlottig zou moeten worden.
De gevaren waarmee alleen al de atoombomproeven het mensdom bedreigen, de onthulling dat dag en nacht vliegtuigen met atoombomlading boven onze Europese woonplaatsen vliegen, de aankondiging dat onze landen met raketbases gaan worden ‘beveiligd’, hebben de ongerustheid dusdanig doen toenemen, dat er een sterke neiging aan de dag treedt om uitwegen te vinden waar tot nog toe niet aan was gedacht of waar men nog niet aan had gewild. De roep om weer zijn toevlucht te nemen tot het oude middel van de geheime diplomatie neemt hand over hand toe. Dit mag dan het nadeel hebben dat men niet meer weet waar men aan toe is (maar het nadeel dat wel te weten, lijkt langzamerhand groter), en het bezwaar mag er tegen worden ingebracht dat het op een ontbinding van de groots opgezette samenwerking der Atlantische bondgenoten begint te lijken, het kan ook zo worden opgevat, dat bij het nader komen en zichtbaarder worden van het gevaar, een ieder nu eenmaal meer aan zichzelf en eigen lijfsbehoud begint te denken; en dat men dan behalve gezamenlijke veiligheidsmaatregelen ook eigen voorzorgen gaat treffen, kan evengoed worden uitgelegd als een gezonde zelfbeveiliging als het uitgemaakt wordt voor een paniekverschijnsel. En in ieder geval heeft de oude
| |
| |
beproefde methode der directe onderhandelingen het voordeel dat men in plaats van blok tot blok, en van partij tot partij, eindelijk van man tot man, en van mens tot mens, gaat praten, al wordt daartegen in gebracht dat met de Russische leiders niet van mens tot mens te praten valt, omdat hun doeleinden van de verovering der politieke wereldmacht nu eenmaal blijven bestaan. Een voorsteling van zaken, die, gegeven de onmiskenbaar grote factor van de angst in de Russische politiek - een angst die in elk geval behoedzaam weggenomen zou moeten worden om te zien wat er dan over blijft en verder achter steekt - op zijn minst simplistisch moet heten. De voorzitter van de Rotterdamse Kamer van Koophandel heeft in zijn nieuwjaarsrede als reeds meermalen voordien de moed gehad er op te wijzen ‘dat een zich onafgebroken smalend uitlaten over hetgeen er achter het IJzeren Gordijn gebeurt een soort Westelijke zelfoverschatting kweekt. Hoe ontoelaatbaar en onaanvaardbaar het ook voor ons moge zijn wat daar gebeurt, een afkeuring in woorden zal daarin weinig verandering brengen. Slechts een herziening en vernieuwing van de westerse levenshouding zelve kan anderen tot navolging nopen’.
De radiolezingen van de Amerikaanse professor Kennan uit Princeton hebben in de gehele wereld indruk gemaakt, door het realistisch pleidooi, het nu eens te proberen met de middelen der diplomatie, nadat men met de krachtmeting der ideologieën en der politiek is vastgelopen. Zijn geluid is overgenomen en bekrachtigd door de West-Duitse bondspresident Heuss, die waarschuwde dat men de consequenties zal hebben te trekken uit het feit, dat Von Clausewitz' woord over de oorlog als voortzetting der politiek met andere middelen, zijn zin heeft verloren sinds de politiek manipuleerbare oorlog niet meer bestaat! Voortzetting der politiek met zelfmoord kan geen middel tot levensbehoud meer heten. Ook waarschuwde hij tegen de hysterie die zich door de frappante recente technische topprestaties der Russen van Amerika heeft meester gemaakt en deze niet meer normaal als wetenschappelijke vooruitgang voor de wereld vermag te waarderen maar alleen kan zien in verband met de militair-technische implicaties. Sinds lang heeft men niet zoveel realistisch nuchtere geluiden gehoord, in elk geval niet zo van de boventoon waaraan wij gewend geraakt zijn afwijkende en in dat afwijken overeenkomstige geluiden als sinds kort. Het moet er op wijzen dat men zich in de ure des gevaars bezint, en dat het gevaar zó nabij en zó dreigend is, dat men zich wel bezinnen moèt en andere middelen moèt zoeken en andere zienswijzen op hun
| |
| |
bruikbaarheid gaat onderzoeken dan tot nog toe althans op zulk ‘hoog niveau’ in de politiek mogelijk en tolerabel was! Ook Heuss sprak als Kennan dat het er voor de huidige wereld op aan zal komen, zich nuchter uit de ketenen van motto's en ideologieën te bevrijden. Tegenover de stemmen die met Spaak de Poolse voorslag van een Midden-Europese raketvrije zone als ‘militaire onzin’ wensen weg te vagen, staat de bereidheid, in Duitsland niet alleen, deze plannen ernstig en grondig op hun realiseerbaarheid te bestuderen. Men kan ook het op de Parijse NAVO-conferentie later met veel moeite getemperde ‘neen’ tegen de raketbases van de Deense en Noorse regeringen (scherp afstekend tegen het vlotte jawoord van Drees, met Staf en Luns als paranymfen) niet zomaar wegredeneren als een misverstand tussen de Noorse premier en zijn minister van buitenlandse zaken (waren er maar zulke misverstanden in onze regering, en had Drees maar bij vergissing een even krachtig neen laten horen en later de standjes er voor in ontvangst moeten nemen van het Nederlandse Navo-duo). Ook in Engeland is het geluid van Kennan en Heuss te horen geweest (het lijken aarzelende nog ver weg klinkende echootjes van de spoetnikfluittonen uit de ruimte, maar toch nieuwe geluiden weer op zichzelf in de politieke dampkring van het hier en heden) aan de rechtervleugel van Labour met de onder het patronaat der Fabians uitgegeven brochure van Denis Healey over een neutrale gordel in Europa, waarin hij de stelling verdedigt dat de gebeurtenissen in Hongarije en Polen zowel als de Russische verre-afstandraketten de situatie essentieel veranderd hebben, zodat in de toekomst een geneutraliseerd Midden-Europa minder gevaarlijk zou zijn dan de status quo van een Russisch-Amerikaanse wapengrens dwars door Duitsland. Ook hij zoekt als Kennan een uitweg uit de starheid en gespannenheid van de status quo, en met Kennan gaan niet meer alleen de socialisten en
linksliberalen in Engeland mee, maar ook de Observer, Manchester Guardian en Times tot zekere hoogte, ja ook zelfs de officiële geneigdheid van regeringszijde, waarvan Macmillan althans heeft blijk gegeven, om ook een niet-aanvalsverdrag te overwegen, gaat in dezelfde richting van een politiek, die in elk geval met tal van tekenen een andere koers aangeeft dan de tot nog toe en langdurig zo algemeen orthodox aangehangene van ‘vrede’ door den tegenstander steeds nader op het lijf rukkende wapendreiging, die het totale geweld en de totale vernietiging inhoudt.
Ook Adenauer, die op zijn verjaardag verklaard heeft een goede
| |
| |
indruk van het voorstel van Macmillan te hebben, evenals officiële woordvoerders in Frankrijk, Italië en Canada, toont geneigdheid tot een direct contact. Voor het eerst zoeken Europese regeringen een derde weg: het concrete gesprek met Moskou, zonder dit bij voorbaat als een valkuil te beschouwen, zoals tegenstemmen vooral uit de Europese beweging (o.m. ook bij monde van Brugmans) waarschuwen. Er is een sterke nationaal-individuele volkerendrang in werking getreden, om, alvorens zich aan de enorme wapenrisico's van de verre vriend uit te leveren, eindelijk eens rechtuit met de boze buurman te gaan praten, zonder dat men daarom nog diens vriendelijke brieven, waar hij zich tegenwoordig op toelegt, voor zoete koek hoeft te nemen. Maar baat het niet, dan schaadt het niet, heeft Macmillan gezegd en vele politieke autoriteiten, in andere landen dan Nederland, hebben dit met hem gedacht of gezegd, met het gevaar van de voorgoed onherstelbare schade van de toepassing der absolute vernietigingsmiddelen voor ogen en in het besef, heel wat benauwender dan het onafgebroken cirkelen van de spoetnik om de aardbol, dat de veiligheidsbommen dag en nacht boven ons hoofd patrouilleren en daarmee het oorlogslot van de wereld ten naasten bij in handen van de willekeurige oorlogsvlieger en diens plaatselijke opdrachtgever is gelegd. Tegenover onhoudbare, permanent explosieve veiligheidsmaatregelen kan niemand de directe onderhandeling en het gesprek meer onhoudbaar of roekeloos noemen, want wat is roekelozer, alles wagen aan een veiligheid die met de hand aan het explosiewapen opereert of pogingen om erover te praten hoe het wereldgevaar van zulk soort veiligheid valt te verminderen! De Europese regeringen die niet als de onze satellietbases verkiezen boven vrije onderhandelingen, gaan inzien dat nood zo niet bidden, dan toch zich uitspreken leert.
Te twaalf ure
over Nieuw-Guinea - Irian
Het zijn al lang geen nieuwe stemmen meer die de Nederlandse regering hebben trachten te bewegen om haar halsstarrig standpunt in de kwestie-Nieuw-Guinea te herzien. In het vorige nummer zijn er een aantal naast elkaar geplaatst. Twee jaren geleden is uit het Nederlandse bedrijfsleven een vergeefse poging gedaan om de door onze regering tegen de Indonesische regering opgetrokken muur te doorbreken. Maar officieel is men hardnekkig vast blijven houden aan wat
| |
| |
bij aloude belofte in elk geval even officieel voor verandering in aanmerking was gebracht. En Indonesië deed tenslotte wat men lang heeft zien aankomen, het wreekte zich met een koude haat, even koud als de ijskast waarin de Nederlandse regering deze zaak opsloot; het nam een koude wraak op ons land die de Nederlanders in Indonesië in de eerste plaats trof, met wier afwijkende mening door onze regering zelf géén rekening was gehouden en die nu het kind van deze misrekening zijn geworden en verbitterd repatriëren met het hopeloze gevoel zowel door het land waaraan zij hun krachten gaven verstoten als door het land dat hen daarvoor gebruikte, in de steek gelaten te zijn. En dan moet men daarbij beseffen, met twee ‘politionele’ acties in het geheugen, dat het niet nog erger is geweest en de koude wraak geen bloedwraak is geworden, als men bedenkt dat die haat in elk geval toch groot genoeg was (al vertegenwoordigt die meer het politieke dan het onpolitieke deel van het volk in Indonesië) om zich diep in eigen vlees te snijden, met maatregelen die Indonesië nog aanzienlijk meer schaden dan Nederland. Zelfs hen die als Hatta in de Indonesische politiek de bereidheid bezaten om tot overleg te komen en terwille van de Nederlandse en Indonesische gezamenlijke belangen (economisch veel groter dan de politiek tegenstrijdige belangen) tot elkaar te komen en de verhouding voor de toekomst in de praktijk te redden, is door de Nederlandse hardnekkigheid de mogelijkheid daartoe ontvallen.
De stemmen die nog opgaan om te redden wat er te redden valt, zijn nu vermoedelijk al te laat om nog uitwerking te kunnen hebben op de situatie zelf, indien ze al uitwerking hadden op onze regering, wat nog niet is gebleken. De P.v.d.A. heeft er geen regeringscrisis voor over gehad. Eenmaal heeft zij juist terwille van de Indonesische politiek het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen aan de K.V.P. geofferd, die het wel nooit meer uit handen zal geven; de P.v.d.A. mocht daarvoor de kastanjes uit het vuur halen, die met de ‘politionele’ acties te heet zijn gebleken om zich niet lelijk aan te branden. Heden ten dage drijft een socialistische krant als Het Parool met de hoofdartikelen van Goedhart (waarvan men zich kan afvragen of die ook het hart van zijn hoofdredacteur goed doen?) naar een volledig negativisme in de Indonesische zaak. In de P.v.d.A. zijn daar slechts enkele stemmen tegenover komen te staan, in de geest van ir. Vos, die echter daarna helaas lang zweeg; de hoofdstroming is er zo anders, dat wij ons verheugen over de stemmen (maar treuren over de eenzaamheid er van) die Hein Willemse in Het Vrije Volk en mr.
| |
| |
In 't Veld met vragen in de Eerste Kamer hebben laten horen, de enige partijstemmen vrijwel die steun geven aan de eenzame actie door Mathieu Smedts in Vrij-Nederland in een reeks artikelen gevoerd voor een herziening der regeringspolitiek inzake Nieuw-Guinea. Maar het Nederlandse volk toont zich niet in staat zich een vooruitziende regering te geven of de huidige te bewegen eindelijk een voor de toekomst productieve visie op te brengen en te verwerkelijken; haar sociale politiek en haar grondwinning en waterbeveiliging mogen dan een sterk voorzorgkarakter hebben of krijgen, haar Indonesië-politiek blijft door het verleden bepaald, met alle daaruit in successie voortkomende ongelukken en draw-backs die hun neerdrukkende weerslag op onze toekomstvorming doen gelden! De zakenwereld ziet het terecht als een averechtse leverantie, wij leverden een ijskast in plaats van een broedmachine, en zagen die ijskast dan nog voor onze brandkast aan. Zij die het heden zien als werk aan de toekomst der volkeren, moeten constateren dat ons de grote visie heeft ontbroken, waardoor wij een bijdrage zouden hebben geleverd tot de opbouw der uit het kolonialisme zich onwennig en onbeholpen nog, bevrijdende volkeren en mede de grondslagen gelegd voor een nieuwe samenwerking in de wereld boven dat kolonialisme uit.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd