De Nieuwe Stem. Jaargang 11

[p. 627]

Hugo Maron
De miel

Flip kwam op school toen de nieuwheid van de eerste dagen na de grote vakantie voorbij was. We waren uitverteld over onze reisjes en tochten en over alle bijzondere dingen die we hadden meegemaakt. We waren juist gewend geraakt aan twee nieuwe klasgenoten en ook aan onze hoofdonderwijzer, waarvan we nu, in de hoogste klas les kregen.

De eerste keer werd Flip door zijn moeder gebracht. Op een maandagmorgen, even voor schooltijd, zagen we ze samen de school binnengaan. Ze zagen er allebei armoedig uit: bleek, slordige haren en groezelige kleren. We hadden onder elkaar de hoop uitgesproken dat die nieuwe niet bij ons zou komen, maar toen we de klas in gingen zat hij er al; een indringer.

Het duurde vrij lang voor we aan hem gewend waren. Misschien kwam dat omdat hij er zo armoedig uitzag en zo bleek en mager, en omdat z'n ogen te groot waren bij z'n smalle gezicht, maar het is ook best mogelijk dat het alleen kwam omdat hij tien dagen later op school was gekomen dan wij en daardoor altijd ‘de nieuwe’ bleef. In het begin deed hij nooit met onze spelletjes mee, maar ook later hield hij zich erg achteraf en zei niet veel. We wisten ook eigenlijk nooit goed wat we tegen hem moesten zeggen.

In z'n rechter broekspijp had Flip een gaatje ter grootte van een dubbeltje. We hadden hem er al een paar keer mee geplaagd, maar het gaatje was gebleven. Op een middag - we zaten al in de klas, maar ‘meneer’ was er nog niet - vroeg Hans Berger waarom z'n moeder die broek nu niet eens herstelde.

‘Nee,’ antwoordde hij, ‘dat is het mielgat.’

‘Het watte?’

‘Het mielgat.’

‘Hij is in de war,’ zei Jan van Oeveren, ‘hij bedoelt wat anders.’

‘Neee....’ zei Flip afwerend, ‘de miel krijgt daar lucht door. Heb je nooit van een miel gehoord?’ ging hij plotseling wat enthousiaster verder. ‘Da's een dier dat altijd in donker leeft. Ik heb een tamme, kijk maar.’

Hij stak z'n been buiten de bank en trok z'n broek strak over z'n dijbeen. Even naast het gaatje was een bobbel; er zou juist een muisje onder kunnen zitten.

[p. 628]

‘Het beweegt!’ fluisterde Henkie hees, vol ontzag.

De hoofdonderwijzer kwam binnen. Flip trok zijn been weer in de bank en wij gingen snel naar onze plaatsen terug.

‘Niks zeggen, hoor!’ fluisterde Flip nog, ‘anders mag ik hem niet houden.’

Tijdens de les waren we nog onrustiger dan anders. Voor het eerst was Flip het middelpunt van onze belangstelling.

Toen eindelijk het speelkwartier was aangebroken, bestormden we Flip met vragen, maar hij wou niets meer zeggen, ook wilde hij z'n broek niet meer glad trekken. Alleen vroeg hij steeds weer of we er met niemand over wilden praten, want dan zou hij hem vast niet mogen houden.

In de weken die daar opvolgden was Flip nog schuwer dan hij in het begin geweest was; hij liet helemaal niets los over de miel. Maar eindelijk, nadat Hans Berger luid verkondigd had dat het allemaal flauwe kul en die bobbel hoogstens een witte muis was, vertelde hij iets meer: Het was een nog heel jong dier, licht grijs van kleur. Overdag sliep hij altijd; als hij in het daglicht kwam, zou hij beslist doodgaan. Ze konden heel groot worden, wel zo groot als een worst en dan waren ze gevaarlijk. Maar deze was aan hem gewend, hoewel hij beet als je er tegen stootte of als hij te weinig lucht kreeg.

Hij trok zijn broek weer glad. De bobbel zat nu een klein stukje verder van het gat af dan de vorige keer. ‘Zie je wel, hij slaapt, dan heeft hij nooit zo veel lucht nodig.’

We mochten het beest niet zien, hoewel Hans Berger beweerde er niets van te geloven voordat hij met eigen ogen het dier had bekeken.

Die nacht droomde ik van de miel. Ik liep in een lange, lege straat. In de verte kwam Flip mij tegemoet. Ik deed alsof ik hem niet zag, stak de straat over en bleef voor een etalage staan kijken, mijn rug in de richting vanwaar Flip aankwam.

Plotseling stond hij naast me. ‘Ze zijn los,’ zei hij grijnzend. Onder zijn kleren zaten grote bewegende bulten, vooral onder z'n bloes. Opeens zag ik een grote bruine klont onder zijn oor. Ik keerde mij om en wilde weglopen, maar ik kon niet. Ik liep wel hard, maar ik kwam niet vooruit. Een ring, die aanvoelde als een stuk tuinslang, sloot zich om mijn hals; ik kreeg het benauwd. Iemand riep luid: ‘De miel!’ Als verlamd bleef ik staan. Voor mij uit holde een jongetje met korte glijpasjes de helling af. Hij bewoog zijn benen heel snel, maar toch duurde het lang voor hij beneden was; toen struikelde hij en viel

[p. 629]

languit voorover. De grond begon te dalen, steeds sneller, steeds dieper, ik viel. Badend in het zweet werd ik wakker. Ik durfde niet goed te gaan slapen, bang hetzelfde nog eens te dromen; erg lang zal ik niet wakker gebleven zijn, maar ik droomde er niet weer van.

Op school bleven we nieuwsgierig, vooral omdat Flip nooit over z'n getemde monster opschepte en schuw werd als we er naar vroegen. Hij wilde z'n broek ook nooit meer glad trekken. Dan beet-ie, beweerde hij.

Op een middag liepen Hans en ik met Flip mee naar huis. Het was niet in de richting die we gewoon waren te gaan, maar we deden of het vanzelf sprak dat we met hem meegingen. Als bij afspraak begonnen we geen van beiden over de miel, ofschoon dat ons veel moeite kostte. Toen we bij zijn huis waren aangekomen, gingen we mee naar binnen, hoewel hij ons niet had uitgenodigd.

Flip's moeder keek vreemd op toen ze ons zag, maar ze maakte geen bezwaren. We gingen de huiskamer in; het was er vol, maar toch wel netjes. Flip's moeder liep bedrijvig door de kamer, of ze iets zocht. Zo nu en dan keek ze ons wantrouwend aan. Hans begon aarzelend te praten over het huiswerk en over de natuurkundeles; z'n gesprek vlotte niet erg. Gelukkig maakte de vrouw na een tijdje de deur open en stapte het gangetje in. De deur was nog net niet achter haar dicht toen Hans tamelijk luid vroeg:

‘Trek je broek nog eens glad, Flip?’

De vrouw kwam direct de kamer weer in. ‘Aap van een jongen, je hebt je jas en je boeken weer zo maar neergegooid. En je moet de schuur ook nog opruimen, vooruit!’ Flip ontweek behendig een klap op zijn hoofd en verdween snel de kamer uit. ‘Ja jongens, Flip heeft nog van alles te doen,’ vervolgde ze tegen ons, ‘jullie moeten maar zonder hem gaan spelen.’

Ze liet ons uit; een paar maal keek ze ons aan alsof ze nog iets zeggen wilde, maar ze deed het niet.

Verbouwereerd stonden we op straat. Nu wisten we nog niets. We hadden niet durven vragen wat die bobbel op Flip's dijbeen nu eigenlijk was.

Weken lang gebeurde er niets bijzonders. Onze nieuwsgierigheid nam tenslotte af. Het enige nieuwe was dat Flip geen gaatje meer in z'n broek had; het was gestopt. We hadden dadelijk gevraagd of dat nu wel kon, maar Flip had daar niet op geantwoord. We hadden het hele geval bijna vergeten.

[p. 630]

Eens, na schooltijd, gingen Hans Berger, Henkie en ik achter de dijk voetballen. Flip was ook bij ons. De dijk was de oprit van een grote verkeersbrug die nog gebouwd moest worden. Er achter waren wat volkstuintjes en een stukje weiland, dat door ons als voetbalveld werd gebruikt.

We waren nog niet lang bezig toen Flip per ongeluk de bal in een van de tuintjes trapte. We klauterden over het hekje en gingen op zoek. Het viel niet mee; de bal was niet zo groot en het gras stond erg hoog. Hans vond hem tenslotte.

‘We hebben hem!’ riep hij naar Henkie, die een stuk verder aan het zoeken was.

‘Jongens, hier is een sloot, moet je kijken!’ riep Henkie uit de verte. Wij waren daar al eens eerder geweest, maar we liepen toch in de richting vanwaar Henkie geroepen had.

‘Er is nu veel meer kroos in dan de vorige keer,’ zei ik. We gingen op onze hurken aan de slootkant zitten.

‘Zou er vis in zitten?’

‘Misschien paling, maar zeker geen andere vis. Dit staat immers niet in verbinding met ander water. Hee, Flip, wat is er met jou?’

Flip staarde gespannen naar een bepaald punt in het kroos. ‘Daar!’ zei hij. We keken, maar er was niets te zien. Hij wees met z'n hand: ‘Een mielgat, 't is van een hele grote.’

Midden in het kroos zat een kleine opening. Toen ik scherp keek, kon ik wortels en stengels van allerlei waterplanten onderscheiden; daartussen zag ik een grauwe cilindervormige massa, die heel langzaam heen en weer bewoog.

Hans Berger ging weer staan. ‘Flauwe kul, da's een stok, laten we weer gaan voetballen, het ging juist zo lollig.’

‘Nee,’ zei Henkie boos, ‘waarom nou. Hier is een stokje, misschien kunnen we er bij.’

Ik stond ook op. Hans en ik gingen weer terug naar het voetbalveldje. We hadden nog maar een paar stappen gedaan, toen Henkie ons al op een drafje achterna kwam. ‘Flauw zijn jullie.’

We riepen een paar maal naar Flip, maar hij gaf geen antwoord. Hij porde met het stokje in het kroos en hoorde ons niet.

We klommen weer over het hek en vervolgden ons spel, maar het ging niet meer zo best. We misten de gemakkelijkste ballen. Het plezier was er helemaal af, maar naar huis gaan wilden we toch ook niet.

‘Die sloot is toch niet diep, Jan?’ vroeg Hans nog.

[p. 631]

‘Nee,’ antwoordde ik, ‘de vorige keer kon je de bodem duidelijk zien.’

Nadat we ongeveer nog tien minuten gespeeld hadden, kwam Flip aanstormen. Hij was druipnat en er kleefde kroos aan z'n kleren. We lieten de bal dadelijk in de steek en liepen hem tegemoet. ‘Ben je er in geduveld?’

Flip antwoordde niet. Z'n gezicht stond strak en zijn ogen waren nog wijder open dan anders. Zijn lippen bewogen snel, maar hij gaf geen geluid. Hij rende ons voorbij zonder te zien.

Verbaasd keken wij elkaar aan. Na een ogenblik echter, zette ik hem na; ik móést hem tegenhouden. Flip had door mijn aarzeling al een flinke voorsprong gekregen, maar ik had geen natte kleren, dus liep ik makkelijker; ik spande me nog meer in: voor de dijk zou ik hem inhalen. Het lukte me net niet; Flip liep harder dan ik gedacht had, ondanks zijn doorweekte goed. Vlak achter elkaar holden we de dijk op.

Boven bleef ik als verlamd staan: Voor mij uit holde Flip met korte glijpasjes de helling af. Hij bewoog zijn benen heel snel, maar toch duurde het lang voor hij beneden was; nu zou hij struikelen en languit voorover vallen, net als in mijn droom, wist ik.

Hij viel niet, maar holde door, zonder om te zien, z'n hoofd voorover en z'n armen tegen zijn borst gedrukt. Slap en moe keek ik hem na.

Toen de anderen mij hadden ingehaald, was Flip al in een zijstraat verdwenen.

‘Die is gek geworden!’ hijgde Hans.

Ik antwoordde hem niet.

‘Heb je 't gezien, heb je de miel gezien!’ gilde Henkie. ‘Net een grote worst op z'n schouder!’

‘Hou je kop dicht,’ snauwde ik tegen hem. Van zijn uitroep was ik geschrokken. Ik trachtte me te herinneren wat ik precies gezien had, maar ik wist het niet.

Hans probeerde Henkie te kalmeren. ‘Snap je dan niet dat Flip hartstikke gek is geworden? Bovendien zou Jan die worst van jou toch ook gezien moeten hebben, is 't niet, Jan?’

‘Tuurlijk,’ bromde ik.

‘Je ziet helemaal wit,’ zei Henkie tegen mij, ‘en waarom liep je niet door, je had hem toch nog makkelijk ingehaald?’

‘En wat had ik dan met hem moeten doen?’

Dat wist Henkie ook niet.

[p. 632]

We gingen in het gras zitten en zwegen een hele tijd. ‘Ja,’ zei Hans eindelijk, ‘er zijn rare mensen op de wereld.’ Hij kwam met allerlei vreemde gevallen over zonderlinge mensen en gebeurtenissen; ook Henkie wist een paar fantastische griezelverhalen. Tenslotte besloten we op te stappen. De bal lag nog in het weiland en Henkie werd aangewezen om hem te halen. Na een korte aarzeling deed hij dat inderdaad. Toen hij weg was, zei Hans tegen mij: ‘Die doet vannacht beslist in z'n bed.’

‘Misschien wel ja.’ Het interesseerde me niet veel wat Henkie doen zou.

Toen Henkie met de bal terug kwam, gingen we uit elkaar.

De volgende dag was Flip niet op school. We wisselden allerlei veronderstellingen uit over zijn wegblijven. Henkie hield bij hoog en bij laag vol dat de grote miel die op Flip's schouder gezeten had, gebeten had en dat hij nu leeg gebloed moest zijn. Hans bleef er bij dat Flip gek geworden was; een ander beweerde dat Flip's vader zo kwaad geworden was dat z'n zoontje zo smerig was thuisgekomen, dat hij hem half doodgeslagen had; Flip lag nu met een paar gebroken ribben in het ziekenhuis. Na dat laatste verhaal had Jan van Oeveren veelbetekenend nee-geschud en beweerd dat Flip helemaal geen vader had en dat dit nu juist de hele kwestie was: kinderen zonder vader waren wel meer zo. Daarbij had hij geknipoogd en een hoofdbeweging gemaakt in de richting van Henkie, die de jongste van ons was.

Ik zei er niet veel over. Als mijn klasgenoten er erg op aandrongen bij mij om te zeggen wat ik er nu van vond, antwoordde ik vaag, dat hij wel ziek zou zijn. Ik moet thuis ook wat stil geweest zijn in die tijd, want er werd een paar keer gevraagd ‘of er iets was’, wat ik steeds ontkennend beantwoordde. Telkens weer trachtte ik me Flip's schouder voor te stellen, hoe die er uit gezien had toen hij voor mij uit de helling afschuifelde. Had er iets bijzonders op die schouder gezeten, of was het alleen kroos geweest? Ik wist ook niet zeker of hij op dat ogenblik ‘De miel!’ had geroepen, of had Henkie dat gedaan, of was er misschien helemaal niet geroepen en had ik dat alleen in mijn droom maar gehoord? Tenslotte hoefde het niet te kloppen, want Flip was toch ook niet gevallen. Soms deed ik in de klas, midden onder de les, m'n ogen stijf dicht, angstig een beetje, en probeerde te zien hoe het geweest was. Ik was echter bang dat ik het plotseling zeker zou weten.

[p. 633]

Een paar maanden later - Flip was al die tijd niet op school geweest en de meesten hadden hem al bijna vergeten - kwam zijn moeder op school. Ze stond tijdens het speelkwartier met de hoofdonderwijzer te praten. Wij ouderen hadden ons spel dadelijk gestaakt en we stonden in een groepje bij elkaar. Zo nu en dan keken we heel onschuldig en als bij toeval in haar richting Zie keek heel ernstig en ze knikte een paar maal toen de hoofdonderwijzer iets gezegd had. Onder haar arm had ze Flip's jas, en ook wat dingen die in Flip's kastje waren blijven liggen. Spoedig ging ze weer weg.

Na het speelkwartier hoorden we in de klas dat Flip's ouders gingen verhuizen en dat Flip niet meer op school zou komen.

Dat was het laatste wat we van hem hoorden. Ik zou het geval waarschijnlijk geheel vergeten hebben nu, maar kortgeleden - jaren later dus - werd ik op een nacht met een schok wakker. Ik had gedroomd dat ik vluchten moest. Ik rende zo hard mogelijk, maar ik kwam nauwelijks vooruit. Een ring sloot zich om mijn hals, ik kreeg het benauwd. Plotseling riep iemand: ‘De grote miel!’ Als verlamd bleef ik staan. Voor mij uit holde Flip met korte glijpasjes de helling af; hij bewoog z'n benen heel snel, maar toch duurde het lang voor hij beneden was; toen struikelde hij en viel languit voorover. Hij stond meteen weer op en holde verder, zonder om te zien, z'n hoofd voorover en z'n armen tegen z'n borst gedrukt. Duidelijk kon ik zien dat er een donkere massa op z'n schouder zat, die er uitzag als een stuk tuinslang.