De Nieuwe Stem. Jaargang 10

[p. 650]

J.B. Charles
De bomen

De kastanje groeit elk voorjaar haastig uit zijn krachten, de beuk denkt nog een lange tijd: ik begin er niet weer aan, maar de olm hoort men in zichzelf neuriën en ziet men kalmpjes een sluier weven, die hij overeind houdt tegen het licht. Weken lang. Ik heb het deze keer nauwlettend gevolgd. Telkens als ik langs de singel naar mijn werk liep versnelde ik mijn stap voor de bocht waarachter ik de olm zou zien en ik vertraagde mijn gang zodra ik het gezicht op mijn boom had. Ik inspecteerde hem elke ochtend terdege, streng, maar niet onvriendelijk, dat kan men niet zeggen.

Omdat ik altijd vroeg op ben heb ik de ochtenden tijd om van mijn gang naar het werk een wandeling te maken. Om vijf uur is dat anders, dan heb ik meer haast en minder aandacht en bovendien ga ik dan meestal de stad door. Maar 's morgens neem ik tijd voor de bomen. Ik lach de kastanjes een beetje toe, niet helemaal zonder scepsis. Zij moeten het zelf maar weten, wat heetgebakerd zijn zij wèl. Dan komt die bocht voor de olm. De olm heeft meer klasse. Ik schat of het kantwerk alweer dichter geworden is. Alsof ik hem elke morgen zijn nachtwerk overhoor. Hij werkt wel, maar het gaat langzaam, heel langzaam, in Juli heeft hij pas een kruin. Soms blijf ik even bij hem staan en sla ik hem zacht met mijn paraplu tegen de stam: toe maar jongen, heus het mag, het is voorjaar, het is zomer!

Na de olm komt de straat met de border van de gemeentelijke plantsoenendienst, daar is mijn aandacht voorbij. Heesters, vroegbloeiend, armoedig geel, rare boompjes met grenadinekleurige bloemen: dat is het niet. Het zijn geen bomen. Daarna steek ik de straat over en kom ik in een gedeelte waar het stad is, daar is het werk al begonnen, al een straat voor de straat van mijn kantoor.

Vanmorgen zal ik mijn olm niet zien en tien dagen niet, want vanmorgen begint mijn vacantie. Ik weet niet wat ik zal gaan doen, ik heb geen plan gemaakt. Ik ben uit gewoonte om zeven uur opgestaan en ik heb brood gesneden in de grote kamer waar ik woon, maar mijn schoenen heb ik nog niet aangetrokken. Ik wil het gevoel dat dit geen gewone dag gaat worden tot op de bodem genieten.

Ik ga mijn brood eten en mijn melkfles van de gang halen. Daar blijf ik op mijn sokken op de tegels staan van de brede gang, met de

[p. 651]

fles in de hand. Hoor ik geluid in huis? Ongewoon geluid? Ik zet de fles terug op zijn tegel en ik ga vlug mijn kamer weer binnen.

Er is iets dat mij tegenhoudt om volgens gewoonte morgenmelk te gaan drinken. De dag zou dan te veel op de andere dagen lijken. Ik heb vacantie en ik voel mij wel niet opgeruimder dan op gewone dagen, maar ik houd mijn schoenen voorlopig uit; en vanmorgen geen melk. Vanmorgen zullen wij, om er een andere dag van te maken, eens uit een andere fles drinken.

De fles die ik van de bodem van een donkere kast til voelt aangenaam zwaar in de hand. Ik beweeg mij als een geest door de kamer, onhoorbaar namelijk door die sokken. Ik snijd het lakwitte lood en trek de kurk en klok en gulp het melkglas van mevrouw half vol. De malaga die mijn zuster mij gestuurd heeft voor mijn verjaardag. Zij smaakt niet gek om half acht in de morgen, denk dat vooral niet. Eh... voornamer eerder.

Nu neem ik een heel glas. En nu hoor ik het nieuwe geluid in huis weer en weet ik ook wat het is: de student van boven vóór zou verhuizen. Ik ga de gang eens in om te kijken, want men is vrij in zijn vacantie. Maar ik moet direct op zij: twee verhuizers dragen het bed naar buiten. Ik volg ze en sta op de stoep.

Het is vers weer, koud weer, pas van de nacht. De mannen tillen het bed in de auto. Zij gaan en komen terug, met een klok de ene man en met twee koffers de andere en alweer gaan ze naar boven.

De tegels zijn koud aan mijn voeten en ik ga weer naar binnen om mijn glas malaga te drinken. Het staat mij zo wel aan, dit wordt vacantie, deze dag. Ik hoor de mannen weer van de trap komen, vlugger nu. In het huis stroomt ergens een kraan. De andere gasten zullen nu opstaan en geen vacantie hebben en ik zal ze gehaast naar hun werk zien gaan. Ik besef gelukkig op tijd, dat mij dat straks zal hinderen en snel wil ik mijn schoenen aantrekken, maar als de auto nu eens wegrijdt?

Aha, dus dat is mijn plan! Nu weet ik genoeg, ik schiet de gang weer over, de stoep op. Een portier slaat toe, de achterklep is al toegesloten en het spatbord gaat trillen, zij gaan weg. Ach, zij gaan weg. Daar heb ik mijn eerste vacantiedag bijna een droevig gevoel: er gaat iets weg en ik ga niet mee. Nee? Ga ik niet mee? Ik ben in drie sprongen bij de achterklep. Ik heb hem beet, mijn voet vindt een steuntje, de auto zet zich in beweging, maar ik ben binnen. Niemand heeft mij gezien.

Op het ledikant liggen dekens en een jas. Als ik daarop ga liggen ziet niemand mij, aan de kanten niet, noch ook voor of achter. Van

[p. 652]

onderen lijkt het alsof de auto zo snel gaat, dat hij samen met mijn rug onder mij weggetrokken wordt maar als ik naar 't verschuiven van de straatgevels reken gaan wij lang zo vlug niet. Nu zelfs langzamer: stoppen wij? De motor slaat af.

Ik voel door de veren van de auto en de veren van het bed heen dat de mannen de cabine gaan verlaten. Nu slaan zij een portier dicht, waarom zo hard? Zo meteen zullen zij lachen als zij mij hier vinden. Ik blijf liggen, maar ik glimlach al tegen ze. Het duurt wel lang voor ze komen. Komen ze niet? Ik trek mijn glimlach weer in.

Het is stil. Ik lig uitgestrekt op mijn rug en voel mij langer dan ik weet dat ik ben: dit is het vacantiegevoel. Waar hangen de mannen uit? Zouden zij straks nog meer bestelgoed in de auto dragen? Dan zie ik het wel.

Langs weerszijden rijzen de straatgevels over mij op. De zon staat zo, dat de ene gevel helemaal in de schaduw staat en dat alleen de bovenste meters van de andere kant zonlicht vangen. De huizen zijn betrekkelijk hoog en dit is een smalle straat, hij is voor iemand die op de bodem ervan ligt, of bijna op zijn bodem, voor iemand die op de rug ligt, als een kloof in de bergen. De lucht staat doorschijnend, zeer weinig blauw, vlak boven mij. Kijk nu eens naar die lucht: hij kon met die zweem van ijsblauw evengoed witheet zijn als klaar en koud. Maar dit wordt een warme dag, dat kan ik van mijn bed af verzekeren. Vacantieweer. Sanatoriumweer. Nu kuren, beste kerel, niet alleen stil liggen, roerloos liggen, maar ook van harte stil liggen, dan zul je zien, dan ben je over een maand of acht, tien, helemaal de oude. Wat zeg ik? De oude? De nieuwe, beste kerel! Gelooft U het werkelijk dokter? Geloven?! Beste kerel, ik ben er zeker van!

Zo is het met sanatoriumweer. Ik lig hier op mijn rug, op de bodem van mijn gorge en de enkele vogels die hier nu eenmaal over moeten - anders zouden zij misschien wel omvliegen - de vogels scheren zo vlug en geluidloos over, dat niets mijn rust aantast.

Nu weet ik, dat de auto weer rijdt. Ik weet het omdat de wanden van mijn bergkloof zich bewegen en verdwijnen waarna soms delen van andere voorbijschuiven en o ja, omdat ik mij herinner dat ik daarvoor een ijzeren deur heb horen toeslaan en o ja, omdat mijn bed nu weer met een zacht schudden rijdt. Soms zie ik ook takken van een boom, maar zij drijven te snel over dat ik ook maar kan trachten ze te herkennen.

De auto rijdt langzamer en maakt een breed knarsend geluid. De

[p. 653]

zon schijnt mij voluit in het gezicht. Ik moet geslapen hebben. Wij rijden over grint. Nog langzamer en daar stoppen wij. Zou dit het einde van de reis zijn? Ik merk, dat aan beide zijden uit de cabine gesprongen wordt en ik hoor praten. Als wij er hier zijn dan zullen zij -

Maar de achterklep wordt geopend en valt met een smak neer.

Ik richt mij op, ik geeuw en zeg: ‘Goede morgen!’ en ik kan het niet helpen dat ik glimlachen moet in het gezicht van twee verblufte verhuizers. Zij kijken mij aan, over mijn sokkentenen, en de ene brengt uit: ‘Wel allemachtig!’

Nu komt er een derde gezicht in de vrachtauto kijken. Ik richt mij op, moet nog steeds lachen als ik begin uit te leggen. Ik zeg tegen de verhuizers: ‘Ik rijd al met U mee van de Stokmanstraat. Ik woon daar ook op nummer 17 en ik kon de verleiding niet weerstaan op de auto te klimmen toen U wegreed. Ik heb namelijk vacantie, ziet U?’

De ene man zegt bevreemd: ‘Ik geloof dat ik hem gezien heb vanmorgen. In de gang. Maar’ -

De derde, de man die ik nog niet ken, vraagt met belangstelling: ‘Dus U was bij Ernst op kamers?’

Ik begrijp dat Ernst de student zal zijn. Ik zeg:

‘Ja, bij mevrouw Sanders.’

Ik kom de vrachtauto af en stel mij voor. De derde man geeft mij ernstig een hand en zegt dan tegen de verhuizers: ‘Waar wachten jullie op?’

Zij beginnen de wagen af te laden. Ik ben op de stoep gaan staan want het grint was niet prettig voor mijn voeten, ik ben nog steeds op sokken. De man van het huis blijft mij aandachtig aankijken maar ik bekommer mij daar niet zo om want - wat zie ik? Niet ver van het huis is het begin van een opstand japanse lariksen! Ik loop een paar stappen in die richting.

‘Die hebt U zelf niet meer geplant denk ik,’ zeg ik tot de man, die mij gevolgd is. ‘Ze zijn een vijfentwintig jaar oud, nietwaar?’

Het is een heerlijk gazon waar we nu op staan. Aan de ene kant is het kleine bos, aan de andere kant het huis. Het gras is kort geknipt, het voelt aangenaam aan mijn voeten. Wat zou ik nu graag mijn sokken uittrekken om het nog beter te voelen, maar het lijkt mij toe dat dit een vreemde indruk zou maken.

De man van het huis is langzaam met mij mee gewandeld. Hij kijkt belangstellend naar zijn lariksen, alsof hij ze voor het eerst ziet, en dan kijkt hij mij weer aan. Wat is het een vriendelijke aardige man. Ik zeg:

[p. 654]

‘Gelukkig dat er nog mensen als U wonen op buitens als dit hier! Ik dacht dat alleen rijkgeworden fietsenmakers dat nog konden betalen!’

Hij kijkt mij verbaasd aan en zegt nog steeds niets. Ik merk op dat hij mooie ouderwetse pantoffels draagt, van trijp. Wij wandelen nu op enige afstand van het huis, op zij daarvan, en wij kijken beiden van links naar rechts: naar het huis, over het gras, naar de bomen.

‘Zo, U houdt dus van bomen,’ zegt de man van het huis.

‘Ja,’ antwoord ik hem, ‘een boom is iemand.’

‘En ik heb wel eens het gevoel dat ze van niemand zijn; niemands eigendom bedoel ik,’ zegt de man van 't huis aarzelend. Ik ben verrast.

‘Dat is zeer juist! Men kan hem verpoten, maar ik moet erom lachen als men zich verbeeldt dat men het eigendomsrecht op een boom zou kunnen krijgen!’

‘Je kunt natuurlijk een perceel grond kopen waar bomen op staan,’ zegt mijn nieuwe vriend, de man van het huis, aarzelend, ‘maar toch...’

‘De boom blijft evengoed van zichzelf.’

‘Je hebt hem er niet mee. Hij staat in eigen beheer...’

‘Voor God de Heer!’

Nu kijkt hij mij weer onderzoekend aan en moet dan lachen; ik lach met hem mee.

‘U bent een type.’

‘Nee maar, en U!’

Wij zijn nu achter het huis gekomen maar op grotere afstand daarvan. Het gazon is hier nog veel dieper dan voor en aan de kant.

‘Laten wij naar binnen gaan. Er zal wel koffie zijn. Daarna zal ik U even weer thuis brengen.’

Als wij door de achterdeur binnen komen voel ik het marmer van de gang onder mijn voeten en ik zoek een kleed op om op te staan. In de kamer is de vloer van hout, dat is aangenamer. Mijn nieuwe vriend scharrelt met glazen in een kast.

‘Moet het beslist koffie zijn? U wilt zeker wel wat anders ook?’

‘Malaga?’

‘Es kijken wat hier in zit. Zullen we maar niet gewoon een jonge klare nemen?’

‘Graag.’

‘Op de bomen!’

‘Op de bomen!’

Het smaakt niet lekker, maar ik heb het al achterovergeslagen, ik deed na wat hij deed. Hij schijnt het zelf niet zo onaangenaam te vin-

[p. 655]

den, hij veegt de mond af met de rug van zijn hand.

‘Nog eentje?’

‘Dank U maar.’

Hij weifelt een ogenblik en zet de fles weer in het kabinet. Nu ook de glazen. Dan haalt hij onder het zelfde kabinet een paar bruine schoenen vandaan. Hij trekt ze aan op de leuning van een stoel. Daarna wandelen wij de gang door naar de voordeur.

‘Ernst gaat naar Amerika,’ zegt hij op het bordes. Hij lijkt mij somber. De vrachtauto is weg. Het is, alsof die er nooit geweest is.

‘Hij wordt daar assistent. Hij is erg goed bij, die jongen. Hij moet zijn kansen hebben, maar ik vind er niet veel an. Ik blijf maar alleen achter.’

‘Is zijn moeder...?’

‘Ja.’

‘Eh, ik bedoel, is zij dood?’

‘Ach, Ernst sprak daar misschien liever niet over, maar ze is weg. Met een Canadese officier, direct bij de bevrijding al.’

‘Ik wil U niet misleiden, ik sprak hem eigenlijk nooit. Wij woonden alleen maar in hetzelfde pension, ik weet dat hij 's morgens altijd fluitend de trap afliep, meestal vroeger dan ik. Wat moest hij toch zo vroeg?’

‘Roeien, denk ik,’ zei de vader. ‘Of het laboratorium misschien,’ verbeterde hij zich. ‘Hij heeft een erg goed hoofd, die jongen, anders hadden ze hem daar in Amerika ook niet aangenomen. Weet U wat ik deed voor ik dit huis kocht?’

‘Ik heb geen idee.’

‘Ik had een zaak in rijwielen. Blijft U maar even wachten, dan haal ik de wagen.’

Hij komt met een grote open auto voorrijden en ik ga naast hem zitten voorin. Wij rijden onder de bomen door naar de straatweg. Er wordt niet gesproken tot wij weer in de Stokmanstraat zijn. Ik sta op het punt hem uit te nodigen mee naar binnen te gaan maar hij gaat mij al voor, het huis binnen. Het meisje staat namelijk aan de open deur met de melkboer te praten. Ik merk dat zij naar mijn voeten kijkt. Zij drukt zich een beetje op zij om ons te laten voorbijgaan en ik hoor achter mijn rug hoe zij en de melkboer zwijgen.

‘Deze kant op, hier is mijn kamer.’

Mijn vriend stapt binnen.

‘Vrijwel vlak beneden Ernst... Mag ik U es wat vragen?’

Ik zoek mijn fles en twee glazen.

[p. 656]

‘Vraagt U maar.’

‘Ging... ging Ernst al met vrouwen, voorzover U het kon weten?’

‘Ik weet het niet. Waarom? Op Uw zoon!’

‘Ach, ik had het niet moeten vragen.’ En alsof hem iets te binnen schiet toast hij: ‘Op de bomen!’

‘Mensen zijn nu eenmaal niet zo kuis als bomen,’ zeg ik. ‘Kom es hier staan.’ Ik wijs hem door mijn raam naar de boom in mijn tuin.

‘Kijk, dat lijkt alleen een wade van bladgroen, maar pas op! In trossen hangen de geslachtsdelen in het rond, voor en achter het blad. Dat kan bij de bomen. Bij deze hebben zij de schutkleur, zijn zij onopvallend, maar ze zijn er, en vrij uit.’

‘Jawel,’ zegt mijn nieuwe vriend spits lachend, ‘maar er zijn ook bomen met gekleurde bloemen!’

‘Zeker. Zo is het nu eenmaal, hoe mooier men is des te onbeschaamder men zijn mag. Maar ik houd het met deze soort, zonder kleurige bloempjes. U zou eens moeten weten hoe woest en onbedaarlijk hij met zijn geslacht ruist, 's nachts, in het voorjaar!’

‘Kom ik ga weer. Wat hebt U hier een mooie tafel. Dat is ook een boom geweest.’

‘Ja. Ik mag U wel bedanken voor het ritje, voor beide ritten. Mijn vacantie is met een onvergetelijke ochtend begonnen.’

Hij blijft aan de tafel voelen, hij wil nog iets zeggen voor hij de deur uitgaat.

‘Ja,’ zegt hij mijmerend, ‘men kan een boom dood maken, omhakken en verzagen...’

‘dat het meters in het rond ruikt naar vers geslacht hout...’ vul ik aan,

‘en dan is er geen boom meer, maar wat er dan wel is, een klomp, of neem deze tafel... dat js weer een ding op zichzelf, niet waar?’

Hij wendt zich tot mij.

‘Dat is weer iemand, zoals U het zopas zei!’

‘O ja,’ glimlach ik, wat uit de hoogte vrees ik, ‘maar deze tafel dat is zéker iemand!’

Nu staat hij aan de deur en wij geven elkaar een hand.

‘Komt U mij nog eens opzoeken, als U toch vacantie hebt.’

‘Ik zal heel graag komen.’

Ik ga in de stoel zitten voor het achterraam. Ik kijk naar de boom in de tuin en vandaar op de klok. Het is elf uur geweest. Ik steek mijn beide sokkenvoeten uit en kijk over mijn tenen. Wat een heerlijke ochtend om een vacantie mee te beginnen!