De Nieuwe Stem. Jaargang 8

[p. 249]

Kort bestek

Oude en nieuwe Christenen.

De zaak-Bertha Hertogh - U weet wel, het meisje dat tijdens de Japanse bezetting door een Indonesische vrouw onder haar hoede was genomen - is een omgeslagen bladzij in het boek der historie geworden. Wij zouden de bladzijde dicht laten, ware het niet, dat het schandaal-Finaly zo een treffend en leerzaam pendant levert.

Aminah had voor Bertha, een kind uit een Katholiek gezin, gezorgd uit de goedheid haars harten. Evenals de Katholieke Mlle. Brun voor de Joodse kinderen Finaly. Zij had er een goede Moslemse van willen maken. Zoals de directrice van het weeshuis te Grenoble er goede Katholieken van heeft trachten te maken. Aminah heeft met ongeoorloofde middelen, en door de hele Moslemse wereld in het geweer te roepen, gepoogd Bertha voor haarzelf en de Islam te behouden. Zoals Mlle. Brun met ongeoorloofde middelen en met hulp van een belangrijk deel van de Roomse geestelijkheid probeert een hereniging van de kinderen Finaly met hun familie in Israël te verhinderen. In beide gevallen heeft de rechter vóór teruggave van de kinderen aan hun familie beslist.

Terecht hebben de ouders Hertogh hun kind teruggekregen - al hadden zowel zij als de Katholieke geestelijkheid die hen steunde destijds, in de wijze waaróp, wel iets meer begrip kunnen tonen voor wat het verlies van het kind voor Aminah betekende. Niemand twijfelt er ook maar een ogenblik aan, dat zij er in de afgelopen jaren alles op gezet hebben, Bertha weer zo volledig mogelijk in de moederschoot der Kerk te doen terugkeren.

Maar dan moet de Katholieke wereld wèl begrijpen, dat voor de pogingen der geestelijkheid om de kinderen Finaly met geweld aan de rechterlijke beslissing te onttrekken, buiten die wereld geen enkel begrip bestaat; en dat, wanneer de familie in Israël bereid is de kinderen hun levensbeschouwing vrij te laten kiezen, de Kerk meer krijgt dan zij onder soortgelijke omstandigheden ooit bereid is, aan anderen toe te staan.

Oude of nieuwe Christenen - het is de Kerk om het even, als het er maar veel zijn. Maar zal ook in dit geval deze inhaligheid haar niet meer verlies dan winst brengen? In zieltjes, en, wat nog veel belangrijker is: in sympathie?

[p. 250]

Donker.

De twee uitgewezen Indonesiërs, Sunito en Go Gien Tjwan, bevinden zich alweer lang en breed in Indonesië, waar zij feestelijk zijn ingehaald. Als afscheid van Nederland hebben deze ongewenste vreemdelingen een belangrijk deel van hun inboedel afgestaan aan het Nederlandse Rampenfonds, aldus vurige kolen op het hoofd van Minister Donker stapelend.

Deze is er ijskoud onder gebleven. Niet alleen dat. Hij heeft duidelijk laten blijken, dat het hier niet ging om een incidentele beslissing, maar om een nieuwe bewust aanvaarde gedragslijn tegenover Indonesische studenten. Hiermee is meteen een eind gemaakt aan het fluisterpraatje, dat Go en Sunito nog het een en ander op him kerfstok zouden hebben, dat door de Minister in de Kamer opzettelijk zou zijn verzwegen, maar dat de eigenlijke grond zou vormen voor hun uitwijzing.

De gedragslijn, die de Minister op een audiëntie mededeelde aan vertegenwoordigers van de Amsterdamse studenten, met toestemming tot publicatie (zie het Amsterdams studentenblad Propria Cures van 7 Maart jl.), toont nog duidelijker dan het schamele zondenlijstje van Go en Sunito, hoe het met de geestelijke vrijheid in ons land gesteld is. Aan een traditie van honderden jaren verdraagzaamheid en gastvrijheid tegenover vreemdelingen is abrupt een einde gekomen.

Buitenlandse studenten, zelfs die in de politieke wetenschappen, mogen practisch niets meer - of, wat even erg is, moeten zich bij alles gaan afvragen, of het nog wel mag. Niet alleen mogen zij niet als sprekers optreden op politieke vergaderingen, bij politieke lezingen en dergelijke - zij mogen er ook niet in debat treden. Gaat het om een ‘extremistische’ politieke vergadering of lezing (wie moet dat beoordelen? De B.V.D.?), dan al helemaal niet. Maar ook anders eigenlijk niet - al is de Minister in dat geval bereid ‘enige’ soepelheid te betrachten. En zelfs een zuiver passieve ‘belangstelling’ voor politieke vergaderingen kan, wanneer deze te eenzijdig gericht is, ongezond wezen - voor de betrokkene dan.

Maar is de student tenminste veilig, als hij zich van politieke vergaderingen en lezingen (wat men daar dan ook onder verstaan mag) verre houdt en zich tot de Universitaire sfeer beperkt? Ook dan liggen nog overal voetangels. Zelfs bij activiteiten, ‘in Universitair verband’ georganiseerd, met inbegrip van die welke van faculteitsverenigingen uitgaan, moeten de studenten zich hoeden voor alles, wat door de politie een ‘rechts- of links-extremistisch karakter’ kan worden aangewreven.

[p. 251]

Welke aantrekkelijkheid heeft het voor een Aziatisch student nog, in deze benauwde ruimte te komen studeren? Wat heeft hij er aan, wanneer hij in Nederland dezelfde uit communistenvrees geboren koloniale (het woord ontglipte niet helemaal per ongeluk onze pen) sfeer terugvindt, waaraan hij in zijn eigen land ternauwernood ontwassen is? Aan wie de schuld, wanneer de stroom van Indonesische studenten zich voortaan liever richt naar andere West-Europese centra, waar nog een frisse wind waait, waar zij zonder angst kunnen kennis nemen van alle in Europa levende geestelijke stromingen, waar zij vrij kunnen discussiëren over actuele Aziatische problemen - waar zij kortom nog iets terugvinden van de oude westerse traditie van geestelijke vrijheid?

Een nog klemmender vraag: zal de Nederlandse Universitaire wereld zich de door een verblind bewindsman gedecreteerde terugkeer tot de donkere Middeleeuwen zonder protest laten welgevallen?