De Nieuwe Stem. Jaargang 6

[p. 735]

Ex libris

Til Brugman, Wiben en de katten. Amsterdam-Antw., Wereld-bibliotheek, 1951.

Men behoeft zich niet bijzonder voor katten te interesseren om dit boek te lezen, maar als U het boek leest, dan interesseren de katten U en als U het boek gelezen hebt, ziet U uw eigen of een anders kat met andere ogen. Niet omdat U er dan zoveel van weet - intussen weet U er dan toch maar heel wat van - maar omdat U dan een tijdlang met katten hebt geleefd. Want dat weet Til Brugman in dit boek te bereiken: de lezer met katten te doen leven, omdat zij er zelf zo intens mee heeft geleefd en de kunst - want dit boek is ook een artistieke prestatie - verstaat U in haar liefde en belangstelling te betrekken.

Zou men dit boek een encyclopaedie over de katten en de katachtigen noemen, dan zou men het te kort doen. Want een kattenencyclopa edie voert U niet door de wereldliteratuur en de beeldende kunsten, waarin de kat zulk een voorname plaats inneemt, houdt U niet zo vast, boeit U niet zo als deze vie romancée van de kat. Vie romancée dan op zulk een stevige ondergrond van kennis en feiten, dat de zoeker naar nuchtere gegevens zich ook geen kat in de zak heeft gekocht, als hij zich dit boek verschaft.

Wiben is de jongen die belangstelling krijgt voor het poesengeslacht, wiens leergierigheid allengs toeneemt, naarmate deze dierenwereld zich voor hem opent, totdat hij zich alles wat er van de kat gezegd kan worden heeft eigen gemaakt onder leiding van een geleerde kattenkenner die de kunst van vertellen verstaat.

Een dusdanige kennis in zulk een aansprekende vorm aan te bieden is niet een ieder gegeven. Men weet niet wat het meest te bewonderen, de belezenheid, de levendigheid van verteltrant, het begrip voor het dier of de speelsheid waarmee U alles wordt aangeboden.

Dat wij in Nederland dit boek over katten bezitten moet ons tot grote dankbaarheid jegens de schrijfster stemmen.

O.N.

S.J. Suys-Reitsma, Helleense Mythos. H.J. Paris, Amsterdam 1951.

De belangstellende leek, die kennis wilde nemen of genieten van de rijke Griekse mythologie, was tot nu toe aangewezen op vertalingen of op vrij saaie boekjes met veel feiten en weinig fantasie en meestal nog zeer onaantrekkelijk uitgevoerd, zoals dat nog altijd volgens vrij wat uitgevers - waaronder internationaal bekende - voor schoolgebruik nuttig schijnt te zijn. Alleen al op dit punt vormt het voor mij liggende boek een prijzenswaardige uitzondering: het ziet er aantrekkelijk, goed verzorgd uit en is door Piet Klaassen op originele wijze geïllustreerd, al heb ik ook tegen verschillende van zijn tekeningen bezwaren.

Maar het blijft niet bij deze uiterlijke voorsprong.

De schrijfster deelt de rijke stof op eigen, overtuigende wijze in: zij behandelt de goden, de vermetelen, de gevloekten. Zij geeft ons een beeld van de talrijke figuren in verschillende verbanden, waardoor zij sterk voor ons gaan leven, zij bewerkt door haar losse verteltrant, dat wij steeds geboeid blijven lezen en verrijkt daardoor onze geest en vermaakt tegelijk door de beurtelings ernstige en vrolijke verhalen, die de mythenschat van Hellas ons heeft overgeleverd. In het bijzonder worden wij aldus getroffen door de religieuze aard van deze vertelsels en door het menselijke - soms al te menselijke - wat de Griekse geest in zijn goden- en heldenvoorstellingen wist te leggen. Hun menselijkheid en bovenmenselijkheid beide maken ze zinrijk: zij ‘stichten’ en vermaken, zij verbinden ideaal en werkelijkheid, zij dringen ons tot bezinning over wezen, oorsprong en over historie van het menselijke in universele zin. Deze veelzijdigheid heeft - het zij naast mijn betuiging van echte waardering gezegd - de illustrator niet altijd begrepen; daardoor valt in zijn werk te vaak het accent op het grappige en burleske.

Zijn er geen zwakke plekken in dit mooie

[p. 736]

boek van Mevrouw Suys? Ongetwijfeld. Ik moet o.a. wijzen op haar hoofdstuk Democratie en Heilsverwachting. Daar is zij te ver gegaan in haar conclusies, daar zijn haar beweringen m.i. historisch niet verantwoord. Daar is de eigen overtuiging soms de moeder van haar constructies geweest. Zo zijn er nog enkele détails, die mij niet bevallen. Maar als geheel beveel ik Helleense Mythos zeer warm aan; het boek is een frisse verschijning tussen heel wat mufs en conventioneels [zie alleen al de alleraardigste mythologische kaart!], gemakkelijk te hanteren voor het naslaan door een zeer-verzorgde index, een welkome gids voor oudere scholieren en voor allen, die een zinrijke en schone zijde van de Griekse cultuur willen leren kennen of her-genieten.

D. Loenen.

Ideologie en Samenleving, Vier voordrachten met discussie. H.P. Leopold Uitgeversmij. N.V. Den Haag, 1950.

Het is wèl, als men bedenkt dat de mensheid onder de dreiging van een totale en ideologische oorlog leeft, bij uitstek een brandend probleem waaraan verleden jaar de Haagse ‘Societeit voor Culturele Samenwerking’ een symposion heeft gewijd. Hoè brandend blijkt wel 't best hieruit, dat deze societeit de confrontatie van Westersdemocratische en communistische ideologie uit de weg is gegaan en tegenover J. de Kadt, de militante woordvoerder van de eerste, geen representant van de tweede heeft laten optreden: een practische prijsgave van de superioriteit van ‘Westerse’ discussie-vrijheid boven ‘Oosters’ conformisme, die men steeds meer de theoretische lippendienst eraan ziet vergezellen. Het resultaat is een Haags onder-ons geworden, zoals het ook in Moskou een onder-ons zou zijn geweest. Is al wat de sprekers hebben gezegd over onverzoenlijke tegenstellingen niet min of meer ideologie - in depreciérende zin - tegenover deze fundamentele overeenstemming, die hun blijkbaar niet bewust is geworden? Vergeleken met de lering, die uit dit conformistisch ontwijken van ‘the heart of the matter’ te putten is, kan de kenniswinst, die de voordrachten zelf te bieden hebben, slechts afvallen. Bij alle kritiek, die men ook hierop kan en o.i. moet hebben, staat niettemin in de voordrachten van J. de Kadt [Ideologie en democratie], Mr. H. Giltay [De ideologie als cultuurpsychologisch probleem], H. Meyer [Ideologie en wetenschap], H.A. Gomperts [Ideologie en kunst] - waarvoor als gezamenlijke titel ‘Ideologie en Cultuur’ juister was geweest - allerlei lezenswaards. De eveneens afgedrukte discussie verbreekt het onderonskarakter niet, maar is toch vaak verhelderend.

S.