De Nieuwe Stem. Jaargang 4

[p. 122]

Ex libris

Bernard H.M. Vlekke, Amerika en Wij. J.J. Romen & Zonen, Roermond, 1948.

De historicus dr Vlekke, na een vijfjarige universitaire werkzaamheid in de V.S. naar ons land teruggekeerd, vond hier zulk een gebrekkig begrip voor Amerika en zulk een overschatting van Nederland's invloed aldaar - o.a. blijkende uit de gevoerde propaganda in de Indonesische kwestie - dat hij besloot door het schrijven van dit boek een beter wederzijds begrip van Nederlandse kant te bevorderen. Al schetst hij ons in grote trekken Amerika's verleden - de groei van een nationale gemeenschap - toch wil dit slechts de onmisbare achtergrond zijn om het heden beter te doen begrijpen, en dan vooral op die factoren licht te laten vallen die hier te lande worden miskend. Op de Amerikaanse ideologie, het kerkelijk en godsdienstig leven, het onderwijs, gaat Schr. uitvoeriger in, omdat hij dit voor zijn doel nodig acht; daartegenover wordt de economie karig bedeeld. Een drietal hoofdstukken, resp. over de staatsinrichting, de partijen en de buitenlandse politiek leidt in tot de beoordeling van Amerika's rol als huidige wereldmacht, waarin Schr., meer nog dan het economisch belang, het republikeinse vrijheids-idealisme werkzaam ziet. Een vlot geschreven boek, steunend op degelijke kennis, dat tot verheldering van inzicht het zijne kan bijdragen, al belicht het slechts een deel van de betrokken werkelijkheid.

S.

Mr Paul Catz, Afrika straks. Elsevier Amsterdam-Brussel. 1947, 261 blz.

‘Ontwikkeling van Afrika bezuiden de Sahara, sinds 1870 en een blik op de toekomst,’ aldus omschrijft een ondertitel nader de bedoeling. ‘Bijdrage tot de Afrikakunde’ had hij ook kunnen luiden, want dit boek is noch geschiedenis, noch ethnologie, noch demografie, noch sociologie, noch economie tenslotte, maar het geeft van dit alles wat.

Economie in de laatste, maar niet in de laagste plaats. Het boek behoort tot die na-oorlogse Europese Afrika-literatuur [en is er, vergissen wij ons niet, voor Nederland het begin van] die het uitvloeisel is van het besef dat, nu Oost-Azië zijn aantrekkelijkheid als exploitatie-gebied voor het westerse kapitaal bezig is te verliezen, het ‘lege’ werelddeel Europa haar laatste kans biedt.

Maar de schr., die jaren lang in Zuid-Afrika gewoond heeft, is te diep van de Afrikaanse problematiek doordrongen en te menselijk tegenover de ‘zwarten’ gezind dan dat zijn boek slechts een opwekkend prospectus voor winzuchtige beleggers zou zijn. Wat hem voorzweeft, getuigt van breder vizie op langer zicht: ‘synthese en associatie via de grootst mogelijke politieke, culturele, sociale en economische autonomie’ [blz. 257 en voorwoord], ziet hij als het verre, maar bij verstandige politiek toch niet onbereikbare doel.

J.J.A. Zuidweg, De duizend en een nacht der heiligenlegenden. De Legenda Aurea van Jacobus de Voragine. Amsterdam, L.J. Veen 1948.

Van dit royaal uitgegeven boek met ruim 20 goede reproducties op kunstdrukpapier neemt de inleiding van Dr Zuidweg bijna de helft in beslag. De auteur, die gepromoveerd is op: De werkwijze van Jac. de Voragine in de Legenda Aurea, beschrijft de geschiedenis van deze verzameling van heiligenlegenden en haar invloed, vertelt van de inhoud van de Legenda Aurea en hoe de schrijver zijn bronnen gebruikt, geeft daarna een uiteenzetting van heiligenverering en hagiografie en tenslotte over de geest van het werk.

Deze verzameling heeft, zoals men weet, vooral op de beeldende kunst grote invloed uitgeoefend. Biografische betekenis heeft de verzameling niet; kritiekloos heeft Jac. de Voragine uit alle mogelijke bronnen geput; van historisch belang kan men slechts spreken in zover ‘deze be-

[p. 123]

lichaming van de meest naïeve en kritiekloze opvatting der Heiligenverering, die men zich denken kan’ [aldus de auteur] ons over de XIIIe-eeuwse mentaliteit inlicht.

In 't algemeen is van literaire betekenis nauwelijks te spreken, te meer, daar door de bewerking de oudere bronnen in literaire betekenis nog zijn achteruitgegaan. Ondanks de uitvoerige inleiding is het belang van deze kostbare uitgave ons niet recht duidelijk geworden.

Slechts het twaalfde gedeelte van het gehele werk heeft de auteur in vertaling gegeven; dit maakt, dat het boek als informatiebron bijv. voor kunsthistorici niet voldoende is. De vertaling is geschied naar de enige, [volgens Dr Zuidweg slechte] moderne editie van Ph. Graesse [laatste: Breslau, 1890]. Als prachtige vertaling wordt geprezen die van R. Benz, Jena, 1917 en 1925. De vertalingen zijn ongetwijfeld zeer verantwoord. Van de inleiding is het hoofdstuk over heiligenverering ook in breder verband van belang. De illustratie is meestal reproductie van de op de Aurea Legenda geïnspireerde kunst.

O.N.

J.L. Swellengrebel, Kerk en kerspel op Bali [met medew. van Ds Th. B.W.G. Gramberg en A.M.C. Gramberg-van der Hoeven]. 's-Gravenhage, W. van Hoeve, 1948.

Dit boek richt zich wel in de eerste plaats tot hen wie de zending ter harte gaat. Maar het verdient ook de belangstelling van wie zich afvragen, hoe het christelijk geloof verkondigd en ontvangen wordt in een beschaving van een zo eigen karakter als de Balische. Er is nogal verzet ontstaan tegen de zending op Bali, door tegenstanders het verstoren van een harmonische cultuur genoemd. De zending spreekt met enige minachting over de verdedigers van een ‘internationaal cultuurasyl’ en van een kunstmatige heemschut. Voor de Christen is het verkondigen van het evangelie een voorrecht en plicht uit hoofde van zijn geloof [pretentie zeggen anderen], dat alle godsdiensten van de aarde en aards zijn, maar Jezus Christus van de hemel is en het Christendom van boven komt.

Het boek gaat uitvoerig in op de Balische godsdienst en zijn verhouding tot de Hindoe-invloeden.

De problemen en moeilijkheden van het overbrengen van een Westerse boodschap in een Oosterse denkwijze en taal komen uitvoerig ter sprake. Het zoeken naar aanpassingen, het markeren van de verschillen kunnen alleen slagen op de basis van een diepgaande kennis van taal en zede van het land. Deze kennis en bovendien geestdriftige liefde kenmerken volgens Prof. Kraemer - die een inleiding tot het boek geschreven heeft en zelf mede de grondslag heeft gelegd voor de vestiging van de christelijke kerk op Bali - de auteurs van dit werk.

De geschiedenis der zending wordt beschreven tot de laatste jaren, zodat ook de moeilijkheden tijdens de bezetting en daarna ter sprake komen. ‘Bali is niet langer dat blijde, gemoedelijke eiland van voor 1940’ volgens de auteurs. ‘Maar,’ voegen zij er aan toe, ‘het Evangelie is hetzelfde gebleven.’

Met tal van illustraties en een kaart van Bali is het boek verlucht.

O.N.