De Nieuwe Stem. Jaargang 2

[p. 410]

In kort bestek
Pasoendan en feodalisme

Eind April werd de wereld opgeschrikt door sensationele berichten over een Soendanese separatistische opstand. Inmiddels zijn de feiten tot normale proporties teruggebracht. Het blijkt, dat de beweging vrijwel beperkt is tot door de Nederlanders bezet gebied. De ‘onafhankelijkheidsproclamatie’ in Bandoeng blijkt als demonstratie een grote mislukking te zijn geworden. De ‘Nieuwsgier’, het meest gematigde van de twee Nederlandse dagbladen in Batavia, schrijft dat een half uur na het aangekondigde aanvangsuur zich slechts 1500 personen ter plaatse bevonden, ‘waaronder vele Nederlandse militairen’! De bloedige strijd tussen T.R.I. en Soendanezen is teruggebracht tot enkele zuiveringsacties van republikeinse zijde tegen ongeregelde troepen. Merkwaardig overigens dat kringen, die totdusver de Republiek verweten dat zij haar ongeregelde troepen niet onder appèl bracht, nu de T.R.I. na Linggadjati hiermee ernst wil maken, haar de stok van de berichtgeving over een ‘Soendanese opstand’ tussen de benen werpen. Toch is de Pasoendan-sensatie niet alleen een ‘lachsucces’, zoals de ‘Nieuwsgier’ schrijft. Het is een heel ernstige zaak. De ondervoorzitter van de beweging verklaarde, aldus wederom ditzelfde blad, dat Nederlandse militairen niet 100%, maar 1000% steun hebben toegezegd. Inderdaad blijkt uit de houding van plaatselijke autoriteiten in Bandoeng en Buitenzorg weinig van de terughouding, die uit de woorden van Generaal Spoor en uit officiële verklaringen van uit Batavia sprak.¹⁾

Het zou niet minder dan een ramp zijn, wanneer Nederland zich door de Pasoendan-beweging op sleeptouw liet nemen. Het is een beweging onder feodale leiding, die bij intellectuelen en semi-intellectuelen blijkbaar geen aanhang van betekenis heeft. De leiders van de vooroorlogse Pasoendan-beweging houden zich kennelijk afzijdig. Dit stempelt de beweging tot een doodgeboren kind. Figuren als de oud-regent van Garoet kunnen nog door hun traditioneel prestige een deel van het gewone volk meekrijgen; maar

1) De latere gebeurtenissen in Buitenzorg hebben dit beeld bevestigd.

[p. 411]

sociale invloed kan een beweging op Java nog slechts krijgen met steun van de nieuwe westers-geschoolde middenstand.

Vóór de oorlog dreef de Nederlands Indische Regering volkomen op de feodale hoofden. In de Malino-gebieden zijn er tekenen, dat onze regering meent, de traditionele politiek ook nu nog te kunnen voortzetten. Het spel met Balinese vorstentelgen en de Sultan van Pontianak riekt nog te zeer naar de oude methode. Hiermee wedt Nederland op het verkeerde paard. Nederland zal spoedig genoeg bemerken, dat deze traditionele politiek geen toekomst meer heeft. De feodale klasse kan de opkomende macht van de nieuwe middenstand niet tegenhouden.

Nederlandse militairen en politici vergissen zich als zij menen, dat de Soendase afscheidingsbeweging ons in de kaart speelt. Door met Soeriakartalegawa te coquetteren, vervreemden wij de nieuwe middenstand, die een groot aandeel bezit in de leiding van de Republiek, nog meer van ons. En van deze middenstand moeten wij het hebben.

Daarom is de Pasoendan-kwestie voor ons een valstrik. Trappen wij er in, dan verliezen wij, wat wij met Linggadjati wonnen.