De Nieuwe Stem. Algemeen onafhankelijk maandblad der jongeren

[p. 30]

Liefdes-idylle
door Job Steynen

Il entendit de tristes gammes,
Qu'un piano pleurait dans la nuit.
Laforgue.

Het was in den, lang niet goeden, ouden tijd, als de menschen nog onverstandig waren en zedeloos, en zij zonder eenige beschaving, die de moeite waard was, verder leefden. Nog had het Christendom, ondanks zijn langdurigen arbeid en routine niet gezegevierd. Men was dwaas, men was slecht, men was schaamteloos, en onder het oog van het, delicate, publiek bedreef men de omvangrijkste schunnigheden. De bordeelen bloeiden, bloeiden uitbundig als boogaarden in het voorjaar.

Op een avond van niets - na een langen dag van niets - stond de oude gracht vol van een droevig grijzen schemer. Het water had een diepen zwarten glans gelijk een schoon boosaardig oog, de boomen bewogen niet, en vanuit der huizen hoog opgeschoven vensters glommen bloedroode lichten als noodsignalen.

Een piano jammerde, en dit was afschuwelijk om aan te hooren.

Deze geheele stadswijk leek uitgestorven; ver in den omtrek der gracht werd geen geluid vernomen, en dit juist gaf aan de rammelende gillen van die eene piano iets als eene opzettelijke manifestatie van waanzin.

Verbazingwekkend als een acteur die plotseling op een ledig tooneel verschijnt, zoo naderde daar eensklaps een jonkman. Op de brug bleef hij een wijle staan in het groene lichtschijnsel van een lantaren en hij beraadslaagde blijkbaar eenige seconden met zich zelven, dan kwam hij aarzelend de gracht op. Het geluid der piano was opgemerkt, en hij ging langzaam, maar gewis, deze richting uit. Reeds bespeurde hij de hoogopgeschoven vensters, waaruit een roode straal als een zoekhcht op den straatvloer scheen, en hij bleef staan.

Over de raamkozijnen kwamen dan vrouwen liggen, het bovenlijf geheel overhangend, onder de kapsels waren de halzen bloot en de schouders; de eveneens bloote armen leunden met de ellebogen in de vensterdrempels, en zoo, tegen het roode licht der kamer achter haar, leken zij de donkere figuren, die over de balustraden der loges hangen in een schouwburgzaal, wanneer, voor een aangrijpende scène, de lichten zijn gedoofd. Zij riepen wat naar den jonkman over de straat henen, en wenkten hem met gebaren der handen. Een deur werd reeds geopend en ziet, ziet, daar langzaam beklom hij de trappen, welke naar deze deur en zijn verderf voerden.

Een weinig aan den muur zich drukkend om den doorgang vrij te laten, stond, met de hand aan den deurknop, een gezette vrouw. Ze was

[p. 31]

de onderneemster dezer inrichting, waarvan gij vermoedelijk den aard en bestemming reeds begrepen hebt. Het was een der huizen van de soort, welke, door Solon uitgedacht, sedert dezen wijzen archont uit een hygiënisch en ethisch oogpunt steeds een zegen waren voor de samenleving der menschen. Op deze gracht waren vele dozijnen van zulke huizen, doch niet één had een zoo goeden roep als dit. Zelfs in de provinciesteden en in de dorpen op het platteland kende men dit adres en prees het eenparig; notabelen geriefden elkander op de sociëteit met het na eenig grinnikend gefluister in elkaars zakboekjes op te teekenen, en van de verste uithoeken des lands stroomde kwistig de clientèle naar dit eenvoudige maar propere en betrouwbare huis. Het uiterlijk was ernstig, en verried reeds de ethisch-hygiënische en zegenrijke bestemming; ook de soliede eenvoud was reeds vanaf de straat merkbaar. Stalden de naburige huizen in kleurige letters, boven de deuren aangebracht, de meest weidsche namen uit, als ‘Le Palais de Mohammed,’ ‘Le divan turc,’ ‘Le Sérail des Empereurs,’ en dergelijke, hier bespeurde men niets dan den naam der onderneemster: ‘Chez Veronique’ las men in sobere zwarte Dürer-letters, op het tuimelraam, en hieruit sprak eene distinctie, welke slechts ernstige zaken kenmerkt, en meer dan alle luidruchtigheid den beschaafden voorbijganger tot waardeering noopt. Slechts in den zeer laten avond, wanneer de toeloop gering was geweest en de ontvangsten op verre na de kosten niet dekken konden, werd de distinctie wel eens prijsgegeven, en klonk, als thans, de opzienbarende piano, omraamden de opene vensters een interieur vol van rozenrooden lichtschijn, die zelfs aan skeletten en aschgrauwe vleeschblokken een glans van aanminnigheid verleend had.

Nauwelijks was de jonkman binnengekomen, of de vensters werden gesloten, de gordijnen zedigst dichtgeplooid. Der luidruchtige piano legde men onmiddellijk het zwijgen op, en na het rumoer van daareven trad opnieuw de distinctie in, welke den goeden roep van het huis gemaakt had tot in de verst-verwijderde provinciesteden. Naast die distinctie heerschte er ook een zekere intimiteit, want deze Veronique en hare, zoo geheeten, pensionnaires waren niet zonder het instinct, waarvan vrouwen elkander het bezit mis-gunnen en dat als een hoogste goed wordt aangezien: het instinct der huiselijkheid, hetwelk de woning zelve zoo aantrekkelijk maakt dat de man er liever toeft dan in het opwindende theater of het geldverslindende koffiehuis.

Het vertrek, dat de bezoeker binnenging, zag er burgerlijk welvarend uit, daar stonden om de soliede elken tafel vier stoelen van diezelfde houtsoort gerangschikt; een buffet met de eeuwige ruiten in lood ontbrak niet, noch het servies, noch de twee crapauds voor de vensters, noch de stijve trumeau met een koperen bloempot en twee boeken in prachtband erop, noch de portretten van leden der koninklijke familie, noch iets van alle verdere fraaiheden, welke sedert menschenheugenis het onstuimig begeerd bezit mogen heeten van alle geachte ingezetenen der beschaafde wereld. De lamp, die den heerlijken lichtschijn door de kamer, en daareven zelfs over de straat, verspreidde, geleek met hare roodzijden kap een enorme papieren roos. De, nu zwijgende, piano blonk, zij was de trots van alle huisgenooten, en werd des morgens geregeld en liefdevol opgewreven door de pensionnaires, in vormlooze peignoirs en nacht-

[p. 32]

japonnen gehuld, terwijl een diadeem van papillotten de nog onverzorgde gele of grijze of karmozijnroode gezichtjes bekroonde. Trouwens alle meubels en snuisterijen in dit vertrek zagen er proper uit, en hunne schikking was ordelijk en smaakvol. Kortom, men bespeurde hier de zorgende aandacht, de liefdevolle hand der vrouw, - van meer dan ééne zelfs.

- Het is vreemd, het is vreemd, mompelde de jonkman, terwijl hij de vrouw, met welke hij (naar het gebruik dier tijden) zich in een andere kamer afgezonderd had, oplettend aankeek, - het is of ik je meer heb gezien.

- Dat is mogelijk, gekte zij, - er zijn er zooveel, die me gezien hebben, hè?

- Ja, ja, deed peinzend de jonkman, en hij vond zichzelven heel even wat hij altijd gaarne had willen worden, een ernstig man.

- Ja, jà, zei de vrouw, en hij leek haar een doodsche makker.

Toen werd het stil.

Zij zaten beiden op de kanapee, die in deze kamer der eerste verdieping op dezelfde plaats stond, welke in het eendere benedenvertrek door de meergemelde piano werd ingenomen. De meubels waren verder hetzelfde als in de keurige benedenkamer. Een tusschendeur was, wat mij onverantwoordelijk schijnt, opengelaten, en in de aangrenzende alkoof bespeurde men een bed en nog enkele andere toestellen en gereedschappen van intiemen aard.

In de stilte klonk nu eensklaps de piano. Schelle kreten eerst. Dan gedempte tonen, als muziekgefluister. Daarna snel en dof muziekgeklok klok klok als van iemand, die zijn mond spoelt.

De jonkman en de vrouw keken elkaar een weinig verschrikt aan.

Zij was geen opmerkelijke verschijning. Haar haren waren donkerbruin, en keurig omhoog gekapt; gele kammetjes hielden het rondom vast als kleine zorgvuldige handen. Haar wenkbrauwen waren eveneens donker en hadden den vorm van points d'orgue. De oogen schitterden van hartstocht of atropine. De neus was banaal. De mond had gelijke tanden, en lieflijke lippen, die veel zonder reden glimlachten. Haar hals zou door dichterlijker lieden dan ik met albast, marmer of dergelijke grondstoffen vergeleken zijn, zoo blank was hij. Deze hals verdween in een garnalen-rose peignoir, en niet slechts de hals verdween erin. Die peignoir borg gansch een schat van bekoorlijkheden. Ik vrees, dat dit alles den jonkman ontging; hij leek althans zeer in zichzelven gekeerd en bleef beleedigend rustig.

Doch plotseling kwam er leven. Hij stond op, en liep snel naar haar toe. Haar houding en blikken heetten hem welkom. Hij stak den mond vooruit, en - neen, niet wat ge verwacht hadt, lezers. Heel iets anders. Op den somberen toon, bij deze gelegenheid zoo wèlpassend, zei deze mond; Ik wéét het, je bent Lotje van dokter Mathijsen.

Ze deed ontzaglijk snel haar oogen dicht; haar hoofd had een kort gebaar, alsof ze een slag ontweek. Doch schier gelijktijdig glimlachte ze weer - zonder reden.

Die glimlach stak hem als een angel.

- Lotje Mathijsen.... deed hij op welmeenend droevigen toon.

Ze keek hem dartel aan, en zei, de lippen tartend even tuitend: En wat zou dat?

[p. 33]

- Wat zou dat.... wat zou dat.... herhaalde hij ontroerd en nameloos verward.

- Leeft je vader nog, Lotje?

- Ik weet het niet, antwoordde ze op een toon, die den gevoeligen jonkman bijna in schreien deed uitbreken.

Het was even stil in het huiselijk vertrek, en men hoorde de piano afgrijselijk jammeren.

- En.... en je moeder? deed de jonkman op onvasten toon.

Zij haalde de schouders op, en deed dit met die zekere, inheemsche, gratie, waar ik niet van houd.

- Ach, dat kan me niet schelen, antwoordde ze, - ik heb wel iets anders te doen, dan daaraan te denken.

- Ja, je hebt wel iets anders te doen, hernam de jonkman nu beteekenisvol.

- Als je het druk hebt, hè, dan denk je daar niet aan.

- Wat zèg je? viel hij doodelijk verschrikt uit, en hij was uitermate deemiswaardig om aan te zien.

Zij lachte luid en onbevangen.

Thans verloor zijn ziel haar evenwicht geheel en al. Hij ontmoette een meisje, dat hij op school heel goed had gekend, thans in de meest weerzinwekkende omstandigheden. Dit was tragisch, bijzonder tragisch. - Het behoorde dat althans te wezen. Zij echter scheen dat niet te begrijpen. Dat was ongehoord, ongehoord.

Zijn geest was uit den koers. Hij peinsde.

In de stilte hoorde men de piano als een uitzinnige te keer gaan.

De jonkman vond dit geluid ontzettend.

Zij echter lachte er waarlijk nog om.

- En hoe bevalt je levenswijs je?

- Uitmuntend.

- Dat meen je niet.

- Waarom niet?

- Wel, omdat.... omdat....

- Nu, waarom?

- Omdat.... omdat....

- Nu?

- Ja, omdat....

Zijn verwarring groeide.

- Wie had dat ooit gedacht, Lotje.

- Ja, hm. Het loopt soms vreemd, hè.

- Ik zie je nog met je boterhammentrommeltje naar school gaan.

- Zoo, zoo?

- Wat kon je dansen langs den weg. Je twee vlechten zwaaiden rond je hoofd....

De piano relde.

- Je was een levendig kind. En toch had je iets zedigs, iets, waar wij, jongens, tegen op zagen. Wij hielden allemaal van je! We waren voor je door het vuur gegaan. Wij bewonderden je.

Hij zelf was, al sprekend, weeker en weeker geworden, doch bij haar bemerkte hij geen zweem van ontroering.

[p. 34]

- Je hadt als jong meisje iets, dat.... dat eerbied wekte, wij naderden je met een zeker ontzag!

- Dat was braaf van jelui.

- En vroom dat je was. En wars van wereldsche dingen. Een ieder meende, dat je je leven aan God zou wijden.

De piano raasde als een bezetene.

- Lotje, deed hij nu diep ontroerd, en hij rees op en liep naar haar toe; hij naderde behoedzaam, als tot een schaap, dat hij vangen wilde.

- Lotje, wat een leven.

- Het is om te schateren.

- Lotje, je kunt nog terug.

- Neen, zeg, houd nu op, het is een comedie.

- Lotje, bedenk eens hoe slecht je bent....

- Schei uit. Schei uit. Het is kostelijk.

- Lotje....

- Ja, ja, het is goed.

Zij lachte schel op.

De jonkman was bleek geworden.

Zijn gastvrouw droeg een aanminnigen blos op de wangen. Die werd niet uitgedoofd.

De piano gierde, zoo valsch, zoo vàlsch. De vrouw lachte maar, en stak gekkend de tong naar hem uit.

Ineens zweeg de piano, gelijk een circusorkest bij den ophanden doodsprong van een acrobaat.

- Lotje, Lotje, zei hij nog, - denk om je onsterfelijke ziel.

- Ik beloof het je, zei ze.

De jonkman had een gebaar van onwil.

Dan bracht hij zijn beurs te voorschijn en nam er twee rijksdaalders uit. ‘Zoo,’ deed hij, terwijl hij ze op de tafel lei, en hij stak haar flauw de hand ten afscheid toe.

- Houd je geld maar, zeide zij.

- Is het te weinig? deed hij met, naar hij meende, bittere wreedheid!

- Het is te veel, antwoordde zij, - ik neem geen aalmoezen aan.

Ik ben geen bedelaarster.

- Neen, maar wel 'n....

- Ik wil ervoor wèrken, zei ze, en met een vragenden blik naar den benarden jonkman, en zoowaar, zoowaar, nog altijd glimlachend, maakte zij weifelend haar ceintuur los.

De ontredderde bezoeker wendde zich af.

De piano rammelde in duizelingwekkend tempo, wat al zeer effectvol was in dit oogenblik.

De versmade Lotje gespte haar ceintuur weder vast, eilaas, voor hoe lang?

De jonkman ging.

En Lotje, alleen gebleven, lachte niet meer. Integendeel, zij.... of neen, ge zoudt me toch niet gelooven....

De piano zweeg. Een groepje bezoekers was binnengekomen. En met hen de distinctie, waaraan het huis zijn goeden roep dankte tot in de verst verwilderde provinciesteden.