Nieuw Letterkundig Magazijn. Jaargang 24

Gemengde berichten

Secretaris/drukbezorger commissie voor het jaarboek

Vanaf 1 november 2006 wordt de functie van secretaris/drukbezorger van de Commissie voor het jaarboek vervuld door mevrouw dr. N.C. Sluijter-Seijffert, e-mail: nsluijtera cs.com.

Mutaties nieuwe leden

Op korte termijn wordt er een nieuwe ledenlijst gedrukt. De verschijning van zo'n lijst wordt altijd gevolgd door een regen van wijzigingen in adressen, titels, tenaamstellingen, enz. Dat is natuurlijk jammer. Veel beter zou het zijn als die regen voorafging aan de verschijning van de nieuwe lijst. Daarom een oproep aan eenieder die een mutatie te melden heeft om dat zo spoedig mogelijk te doen. Misschien hebben sommige leden er - na aanvankelijke aarzeling - geen bezwaar meer tegen dat hun e-mailadres in de ledenlijst staat. Het is vaak erg handig. Graag alle berichten naar: Secretaris Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, p/a Universiteitsbibliotheek, Postbus 9501, 2300 ra Leiden; e-mail: mnlalibrary.leidenuniv.nl; tel. [phone].

Literaire archief van Frans Kellendonk naar de Maatschappij

Het literaire archief van de vooraanstaande auteur Frans Kellendonk (1951-1990) is onlangs door de Stichting Frans Kellendonk Fonds in beheer gegeven aan de Bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, onderdeel van de Universiteitsbibliotheek Leiden. Daarmee komen deze unieke documenten in de nabije toekomst beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek.

Frans Kellendonk studeerde Engels in Nijmegen, Birmingham en Londen, en promoveerde in 1978 op John & Richard Marriott. The History of a Seventeenth-century Publishing House. Een jaar eerder debuteerde hij als literair auteur met zijn verhalenbundel Bouwval (1977), waarvoor hij de Anton Wachterprijs ontving. In de jaren daarna volgden onder meet De nietsnut (1979), Letter en geest (1982) - dat zich afspeelt in de Leidse universiteitsbibliotheek, waar Kellendonk enkele maanden als vakreferent Engels had gewerkt - en zijn hoofdwerk Mystiek lichaam (1986). In 1987 was hij gastschrijver aan de Leidse universiteit. In dat kader gaf hij enkele Albert Verweylezingen over het mystieke dichtwerk van Vondel. In datzelfde jaar werd zijn roman Mystiek lichaam bekroond met de Bordewijkprijs. Kellendonk was sinds 1979 lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Hij overleed op 39-jarige leeftijd aan aids. Volgens zijn nagelaten aanwijzingen werd in 1992 Het complete werk uitgegeven. Uitgeverij Athenaeum - Polak & Van Gennep bracht in najaar 2006 Kellendonks verzamelde romans uit.

Frans Kellendonk creëert in zijn romans en verhalen meteen groot vormtechnisch vermogen een literaire werkelijkheid die enerzijds - als ‘werkelijkheid’ - lezers boeit, overtuigt (én verwart) maar die anderzijds ook zelf - als ‘literaire constructie’ - wordt gethematiseerd en geproblematiseerd. ‘Oprecht veinzen’ noemde Kellendonk deze manifestatie van (romantische) ironie. Tevens was Kellendonk een voortreffelijk vertaler (zijn vertalingen van werk van onder anderen Henry James, Emily Brontë, Wyndham Lewis, Joseph Brodsky zijn befaamd) en een scherpzinnig essayist.

Het literaire archief dat ten grondslag ligt aan dit compacte oeuvre bestaat uit ongeveer twee meter papieren (documentatie, losse aantekeningen, opzetten, minder en meer uitgewerkte tekstversies,

Frans Kellendonk

[p. 56]

kopij en drukproeven) en nog eens twee meter geannoteerde boeken en tien ordners met kopieën van de titelpagina's van alle boeken die bij het overlijden van Frans Kellendonk deel uitmaakten van zijn bibliotheek. Enkele belangrijke literaire documenten van Frans Kellendonk, zoals de manuscripten van de verhalenbundel Bouwval en de roman Mystiek lichaam, maken reeds lang deel uit van de collectie van het Letterkundig Museum in Den Haag. Tussen de bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde en het Letterkundig Museum bestaat een nauwe samenwerking, zodat het onderzoek van Kellendonks oeuvre als geheel door beide instellingen wordt bevorderd. Naar verwachting zal het archief in het voorjaar van 2007 via Internet ontsloten zijn en beschikbaar kunnen worden gesteld in de Leeszaal Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Leiden.

Kellendonk bestemde de opbrengst van zijn nalatenschap en royalties voor de instelling van een literaire prijs, waarmee onafhankelijk en strijdbaar schrijverschap zou worden bekroond. De hiertoe opgerichte Stichting Frans Kellendonk Fonds heeft de uitreiking van de driejaarlijkse literaire prijs in 1992 toevertrouwd aan de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Winnaars tot nu toe zijn Kristien Hemmerechts (1993), Benno Barnard (1996), Dirk van Weelden (1999), Henk van Woerden (2003) en Piet Gerbrandy (2005). Bovendien is de naam van Frans Kellendonk verbonden aan de jaarlijkse Kellendonk-lezing die wordt georganiseerd door de Nijmeegse Radboud Universiteit. Deze lezing is in het verleden onder meer gehouden door Oek de Jong, Bas Heijne, Patricia de Martelaere, Thomas Rosenboom en Joost Zwagerman.

Maatschappij verwerft brieven van auteurs uit 1944-1945

In 2006 is de Bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, berustend in de Leidse universiteitsbibliotheek, verrijkt met een verzameling van zo'n 350 brieven die A.C. van Noppen in de laatste oorlogsjaren van tientallen bekende en minder bekende literaire auteurs heeft ontvangen. De collectie werd uit het verwervingsfonds van de Maatschappij gekocht bij Antiquariaat Schuhmacher in Amsterdam.

Ad van Noppen was als beginnend schrijver betrokken bij de uitgave van het illegale tijdschrift Parade der profeten in de jaren 1944-1945. Van Noppen verstuurde in diezelfde jaren aan een groot aantal schrijvers een verzoek om informatie over hun literaire activiteiten van dat moment en hun plannen voor de toekomst. Tot de auteurs die reageerden, behoren Ad den Besten, Anna Blaman, F. Bordewijk, Henri Bruning, C.C.S. Crone, Johan Daisne, Cola Debrot, Max Dendermonde, Jan Elburg, Jac. van Hattum, F.W. van Heerikhuizen, Albert Helman, A.M. de Jong, Dirk de Jong, Adriaen Morriën, A. Roland Holst, Ch. Timmer, J.G. Toonder, Theun de Vries, Constant van Wessem en Aldert Witte.

De nieuwe aanwinst past goed binnen de Bibliotheek van de Maatschappij. Zo bezit de Maatschappij de belangrijkste en grootste collectie illegaal literair drukwerk in Nederland, bijeengebracht door Dirk de Jong in verband met zijn bibliografie Het vrije boek in onvrije tijd (1958). De nu verworven collectie manuscripten en typoscripten plaatst de al aanwezige verzameling ondergronds gedrukte boeken, tijdschriften en prenten scherper in perspectief. De brieven van de auteurs geven gezamenlijk een treffend beeld van een tijd waarin buiten het kader van de door de nazi's gecontroleerde Kultuurkamer geen legale publicatiemogelijkheden bestonden. Diverse auteurs voegden manuscripten van gedichten en verhalen toe aan hun brieven.

Amsterdam in de wereld - de wereld in Amsterdam

Begin 2007 verkassen de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam (UvA) naar een eigen behuizing. Twaalf kilometer aan handschriften, oude en zeldzame drukken, kaarten, globes, prenten en archieven worden van het Singel in Amsterdam overgebracht naar de Oude Turfmarkt 129. Daar gaan achter fraaie historische gevels modern gerenoveerde panden schuil, die geklimatiseerde depots, onderzoekszalen, handbibliotheken, tentoonstellingsruimtes en een grand café herbergen.

De openingstentoonstelling op de nieuwe locatie heet Amsterdam in de wereld - De wereld in Amsterdam en biedt een thematisch geordende keuze van stukken uit de Bijzondere Collecties die in de loop der eeuwen in Amsterdam vervaardigd zijn en omgekeerd, die elders gemaakt zijn en in Amsterdam bij elkaar gekomen. Het verzamelen begon in 1578 met de stichting van de Stedelijke Bibliotheek, gehuisvest in de Nieuwe Kerk. In 1632 werd deze librije ondergebracht in de Agnieten-

Sonnet van Pieter Cornelisz Hooft. Eigenhandig afschrift in zijn tweede ‘rijmkladboek’. Universiteitsbibliotheek Amsterdam (UvA), Bijzondere Collecties, hs. II C 14f. Foto: Bettina Neumann.

kapel, bij het toen opgerichte Athenaeum Illustre. Vanaf die tijd heeft de bibliotheek ook een functie voor het hoger onderwijs. In 1877 gepromoveerd tot universiteitsbibliotheek is deze instelling inmiddels uitgegroeid tot een van de grootste bibliotheken in Nederland. De Bijzondere Collecties beheren naast los verworven stukken meer dan duizend collecties, waaronder tal van schenkingen en bruiklenen van particulieren en instellingen.

De tentoonstelling gaat vergezeld van een gratis loopgidsje. Als begeleidende publicatie verschijnt voorts bijzondere collecties: naar een nieuwe bibliotheek, uitgegeven door Waanders. In dit boek zijn - gefotografeerd door Bettina Neumann - ruim honderd objecten te zien: van middeleeuws handschrift tot strip, van incunabel tot grafische avant-garde, en van bijbel tot kookboek. Een beknopt collectieoverzicht en interviews met jonge en gevestigde onderzoekers completeren deze uitgave. Het boek is vanaf 12 mei ook verkrijgbaar in de boekhandel (? 29, 90, isbn 978 90 400 8382 2).

Amsterdam in de wereld-De wereld in Amsterdam is van 12 mei tot en met 16 september 2007 gratis te bezoeken in de tentoonstellingszalen van de Bijzondere Collecties aan de Oude Turfmarkt 129. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur en op zaterdag en zondag van 13.00 tot 17.00 uur.