Nieuw Letterkundig Magazijn. Jaargang 3

Nicolaas Beets over Adriaan van der Hoop

De Rotterdamse dichter Adriaan van der Hoop, die in 1841 op negenendertigjarige leeftijd ten gevolge van overmatig drankgebruik de geest gaf, wordt doorgaans als een der weinige echt-romantische Nederlandse auteurs beschouwd.¹ In de periode 1830-1840 krijgt hij in de literaire kritiek, samen met zijn kunstbroeders Van Lennep, Withuys en Beets, reeds bij herhaling het etiket romantisch opgeplakt.² Knuvelder schrijft in



1973: ‘Als zovele romantische naturen heeft Van der Hoop geleefd in de zekerheid vroeg te zullen sterven, dit tranendal spoedig te mogen verlaten voor het hemelrijk’³ en concludeert: ‘zijn historische betekenis is: een van onze meest echte romantici te zijn geweest.’⁴ Over welke kwaliteiten men moet beschikken om tot de ‘echte’ romantici gerekend te mogen worden lijkt mij eerder een psychologisch dan een literairhistorisch probleem; het is niet zeker dat de tijdgenoot van Van der Hoop zich daar het hoofd over brak.

Het kan geen toeval zijn, dat de vanaf 1833 te Leiden optredende kring van student-auteurs, verenigd in de Rederijkerskamer voor Uiterlijke Welsprekendheid - door buitenstaanders de ‘romantische club’ genoemd - juist met gearriveerde ‘romantische’ dichters als Van Lennep, Van der Hoop en Withuys contact zocht. Zo werden de beide laatsten uitgenodigd voor de openbare vergadering van 18 maart 1835 - alleen Van der Hoop verscheen. Bij die gelegenheid zal Nicolaas Beets hem voor het eerst ontmoet hebben.⁵ Op 7 januari 1836 gaf Beets een amusante beschrijving van een optreden van Adriaan van der Hoop te Amsterdam, bij een publieke zitting van de Hollandsche Maatschappij van Fraaije Kunsten en Wetenschappen:

‘[...] daarop beklom Van der Hoop het spreekgestoelte. Hij las den eersten zang van een nieuw berijmd verhaal in de manier van zijn Slot van IJselmonde, getiteld: De Deensche vesper, uit den heelen ouden tijd. Al de personen die in dien zang voorkwamen waren verschrikkelijk sterk, hadden ijselijke zwaarden op zij, en schenen mij toe rechte ijzervreters te wezen. Voorts frappeerde mij, dat de dichter al zijn beelden aan de dierwereld ontleende. Daar kwamen woudherten, tijgers, leeuwen en leeuwinnen, beren, honden, arenden, duiven, hoppen, gieren, evers, hazen, konijnen en allerhande gespuis in voor; voeg daarbij de twee sphynxen⁶ waarvan ik u verhaalde, en gij zult bevroeden dat er heel wat beesten in de catheder waren. Het stuk heeft niet zwaar bevallen. Van Der hoop leest gemaakt, uit de hoogte, en onduidelijk. Hij gesticuleert slecht, en veel malen ridicuul.’⁷

Uit dit fragment valt af te lezen, dat Beets op dat moment al een zekere afstand nam. Toen hij op 26 april van dat jaar Rotterdam bezocht, betrad hij ook de woning van Van der Hoop, die juist bezig was met het schrijven van Het pinksterfeest (1836); een evaluatie van deze ontmoeting ontbreekt.⁸ Hoe de relatie zich verder ontwikkelde, blijkt uit een aantekening van Beets die hier voor het eerst gepubliceerd wordt:

‘Hoop. Adriaan van der. Een groot, zwaar en dik manspersoon, met geen ongunstige physionomie. Gemeene manieren. Slordige zeden. Potator.⁹ Te Rotterdam eerst boven verdiensten opgetild; naderhand beneden verdienste vertrapt.¹⁰ Geprezen om goede verzen, en gelaakt om vele verzen die men niet had gelezen. - Ik heb hem eenige malen te Rotterdam en te Leyden ontmoet, en hy deed zich als een groot vriend van my voor. Zoo zelfs dat hy zijn Esmeralda aan de Rederijkerskamer te Lèyden en wel innemelijk aan my als Voorzitter opdroeg.¹¹ - Maar naarmate zijne reputatie

1 Zie over hem: F.H. Greb, Ter nagedachtenis van Adriaan van der Hoop, jr, in: A. van der Hoop, Jr., Lente en herfst. Verspreide en nagelaten dichtloveren, Rotterdam 1842, pp. III-XXIII; G. de Meijer, Gedachtenisrede aan wijlen den Nederlandschen dichter Adriaan van der Hoop, junior, Rotterdam 1842; J. Kneppelhout, Open brief aan Conviva, schrijver van Het servetje. Herinnering aan Oefening Kweekt Kennis. Leiden, Gualth. Kolff, in: De Gids 42 (1878), 4, pp. 344-370; R. Nieuwenhuys, Een vergeten Romanticus, in: De Nieuwe Taalgids 26 (1932), pp. 273-289; J. Koopmans, Letterkundige studiën over de negentiende eeuw, Amsterdam 1931, pp. 198-244; Sed magis amica veritas. 27 brieven van A. van der Hoop jr. aan J. Immerzeel jr. Ingeleid en van aantekeningen voorzien door Dick Welsink. Doctoraalscriptie Instituut voor Neerlandistiek. Amsterdam 1983.

2 W. van den Berg, De ontwikkeling van de term ‘romantisch’ en zijn varianten in Nederland tot 1840. Assen 1973, p. 469.

3 G.P.M. Knuvelder, Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde. Deel III. Vijfde, geheel herziene druk. Den Bosch 1973, p. 330.

4 Idem, ibidem, p. 331.

5 Het dagboek van de student Nicolaas Beets 1833-1836. Uitgegeven, ingeleid en toegelicht door Peter van Zonneveld. 's-Gravenhage 1983, p. 145.

6 De twee sphynxen waren aangebracht op de rand van de katheder.

7 Dagboek Beets, pp. 218-219.

8 Dagboek Beets, p. 245. Volgens Van Rijn, Nicolaas Beets. Deel I. Rotterdam [1910], p. 489, was Van der Hoop ook aanwezig geweest bij de grote buitengewone vergadering van de Rederijkerskamer op 21 maart 1836.

9 Potator: drinker.

10 Zie hiervoor: G.W. Huygens, Hendrik Tollens, de dichter van de burgerij. Rotterdam-'s-Gravenhage 1972, p. 236.

11 La Esmeralda. Een verhaal. (Victor Hugo nageschetst). Dordrecht 1837, bevatte een opdracht ‘Aan de Rederijkerskamer voor Uiterlijke Welsprekendheid, te Leyden; onder het voorzitterschap van den dichter N. Beets.’, een gedicht met vier strofen van elk tien regels. Over Beets heet het onder meer:

Een jeugdig Zoon der Muzen, meer beroemd

Dan menig Bard met zilvergrijze hairen,

En 't blonde hoofd reeds moê van 't eergebloemt,

Dwingt in Uw Choor de Bilderdijksche snaren.

[p. 20]

viel,¹² werd hy jaloerscher van alle mogelijke vermaardheid; en begon hy op allerlei wijze (vooral in 't Letterl. Maandschrift)¹³ de jonge dichters en met name my te hekelen en bespottelijk te maken; ja in particuliere brieven schold hy my uit, zooals de Marquis de Thouars¹⁴ goed genoeg was my aan te dienen. - Zijne zeden waren op 't laatst zoo erg dat zijne familie hem wilde doen expatrieren, maar zijne vrouw¹⁵ afgodeerde hem en men moest haar sparen. - Het ongeluk zijns levens is naar men my verzekerd heeft, dat hy tot den Koopmansstand (in Droogerijen, als Tollens) gedwongen is geworden. - Hy stierf aan een zwaar lijden door hem als zijne vrienden zeiden met christelijk geduld gedragen. - Zeker is het dat hy de christelijke waarheid wel kende; maar men wist nooit of wat daarvan doorklonk navolging van Bilderdijk was, of eigen overtuiging. - Zeker was hy slechter dan hy in zijne verzen, beter dan hy in zijne gedragingen leek. - van Pellecom¹⁶ liet in de krant zetten, dat hy zijn jongste snikken had bijgewoond. † 1842.’¹⁷

Peter van Zonneveld

12 Zo publiceerde H[asebroek]. een kritische bespreking van La Esmeralda in De Gids, 2 (1838), pp. 40-45. Zie ook: Van Rijn, Beets, I, pp. 488-492.

13 Van der Hoop had in 1838 samen met A.N. van Pellecom de redactie overgenomen van het Algemeen Letterlievend Maandschrift; hij publiceerde nu heftige aanvallen op Kneppelhout, Beets, Heye, Potgieter en Hasebroek. Zie over deze kwestie: Van Rijn, Beets, I, pp. 492-509.

14 George Anne Christiaan Willem markies de Thouars (1807-1850). Militair en dichter; volgens Beets mocht ook deze poëet gaarne het glas heffen (Dagboek Beets, p. 214).

15 Van der Hoop was in 1826 gehuwd met Dorothea Wilhelmina Engels (1799-1846).

16 Zie over de omstreden dominee-dichter A.N. van Pellecom (1780-1849): Van Rijn, Beets, I, pp. 429-444.

17 Achtenswaardige, Aanzienlijke, Beroemde, Tijdgenooten van Nicolaas Beets, voor zoo veel hy die persoonlijk gekend heeft, ten dage hunnes doods of daarna, naar het leven geschetst. UBL Collectie Beets vrl. nr. 79. Deze alfabetisch geordende verzameling biografische schetsjes is samengesteld omstreeks 1845.