Prototypische betekeniselementen (Samenvatting)
In de voordracht wordt uiteengezet dat de betekenis van een woord niet voor elke taalgebruiker dezelfde elementen bevat. Uit een onderzoekje met proefpersonen blijkt onder andere dat voor de ene taalgebruiker een hang-of schemerlamp wel tot de categorie meubilair behoort, maar voor de andere niet, en dat alle proefpersonen bed weliswaar tot het meubilair rekenen, maar het toch minder typisch een meubelstuk vinden dan een stoel, tafel of kast. In de psycholinguïstische analyses van de Amerikaanse Eleanor Rosch heet dit: stoel, tafel en kast zijn prototypisch voor meubilair, zij beantwoorden aan datgene wat men zich bij meubilair voorstelt.
Zo moeten we ons de betekenis van alle woorden voorstellen: er is een extensie die prototypisch genoemd kan worden, maar niet alle leden van een categorie beantwoorden even compleet aan het prototype.
Het prototype van een playboy bij voorbeeld is een jonge, knappe en rijke man, een ladykiller en casinobezoeker die van snelle sportwagens houdt. Echter, ook iemand die niet aan alle van deze kwalificaties voldoet kán met de term playboy betiteld worden.
Dit feit brengt met zich mee dat voor de afzonderlijke taalgebruikers vaak ook de betekeniselementen waaruit een betekenis is opgebouwd, verschillend zijn. Er vloeit bovendien uit voort dat verschillende lexicografen aan één en hetzelfde woord verschillende definitfes zullen geven.
Dr. J.L.A. Heestermans