Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 36

[p. 145]

[Nummer 2]

Peter Nijmeijer
Charles Simic: dichter tussen twee werelden

Dat men ook bij toeval op het spoor van een onbekende en toch heel interessante buitenlandse dichter kan komen, werd mij bewezen in mei 1980. De Rotterdamse Kunststichting had de Amerikaanse dichter Charles Simic - op voorspraak van Vasko Popa - naar Poetry International uitgenodigd en mij gevraagd de door hemzelf gemaakte keuze uit zijn poëzie in het Nederlands te vertalen. Tot op dat moment had ik nog nooit van Simic gehoord. Maar de gedichten die op mijn bureau waren beland, boeiden me enorm. Ik was ervan overtuigd dat een belangrijk dichter voor mij ‘ontdekt’ was. Helaas moest Simic vervolgens wegens een acute galaanval geopereerd worden en verstek laten gaan bij Poetry International. Het is te hopen dat hij in de toekomst nog eens zal worden uitgenodigd.

Natuurlijk bestelde ik na deze eerste kennismaking met de poëzie van Simic al zijn bundels. Na lezing ervan werd mij duidelijk dat Simic letterlijk en figuurlijk een dichter tussen twee werelden is. Deze dualiteit in zijn poëzie is voor een deel het gevolg van zijn biografische omstandigheden. In 1938 in Belgrado, Joegoslavië, geboren, emigreerde Simic op elfjarige leeftijd met zijn ouders naar de Verenigde Staten en werd hij daar later tot Amerikaans staatsburger genaturaliseerd. Hoewel hij niet of nauwelijks gegevens uit zijn geboorteland in zijn poëzie heeft verwerkt (net zomin als gegevens uit zijn nieuwe vaderland trouwens), heeft deze gedwongen verhuizing indirect wel voor het basisthema van zijn poëzie gezorgd. In veel van zijn gedichten is namelijk sprake van een soort ‘ballingschap’. Toch mag men het begrip hier niet letterlijk opvatten. In de poëzie van Simic wordt ‘ballingschap’ eerder in zijn mythische en soms zelfs groteske aspecten uitgediept. Daarbij speelt op de achtergrond het idee mee dat onze beleving van de wereld überhaupt op een mythevorming berust. Veel van wat wij menen te beleven is volgens Simic gekleurd door een ‘van horen zeggen’, een algemene theorie

[p. 146]

over de werkelijkheid, die niet noodzakelijkerwijs ook voor elk individu geldt. In veel van Simics gedichten is het alsof een anonieme observator geconfronteerd wordt met een hem in wezen vreemde wereld. Die wereld is soms herkenbaar voor de lezer, soms niet. De kracht van Simics gedichten ligt in het feit dat de observator met evenveel vragen als inlevingsvermogen gewapend toch tot die hem wezensvreemde wereld wil doordringen.

Vijf van de zes hier gepresenteerde gedichten zijn afkomstig uit Simics laatst verschenen bundel Austerities (1982) - ‘austerities’ kan hier als ‘versoberingen’ vertaald worden. Voor de gedichten uit deze bundel geldt gedeeltelijk wat ik hierboven heb geschreven. Een extra gegeven is dat de meeste gedichten in Austerities een open einde hebben, dat zij moedwillig vragen onbeantwoord laten. In de meeste van deze gedichten wordt een situatie geschetst die weliswaar niet volkomen irreëel is, maar die de lezer duidelijk doet beseffen dat zij ook niet de zijne is of die van de dichter. Simic zoomt erop in, probeert de situatie met al zijn tegenstrijdigheden uit te diepen, maar geeft geen pasklare antwoorden op vragen naar het ‘hoe of waarom’. Hij blijft als het ware tussen twee werelden zweven. Zijn ‘ballingschap’ moet daarom niet alleen gezien worden als een letterlijke, maar ook en vooral als een mentale.

Charles Simic publiceerde tot nu toe zes dichtbundels: Dismantling the Silence (1971), White (1972), Return to a Place Lit By a Glass of Milk (1974), Charon's Cosmology (1977), Classic Ballroom Dances (1980), en Austerities (1982). Op White na werden al deze bundels gepubliceerd door George Braziller, New York. Daarnaast publiceerde hij Engelse vertalingen van onder meer de Joegoslavische dichters Vasko Popa en Ivan Lalić. Op dit moment is hij als professor in de Engelse literatuur verbonden aan de University van New Hampshire.