Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 29

[p. 14]

Het deemoedige lichaam

In die dagen gebeurde het wel dat je kinderlijkjes bij je ontbijt kreeg. Kadavers van uitgehongerde kinderen lagen zwart op wit naast je volkorenbrood. Tot het laatste moment hadden ze gehoopt op jouw ham en ei, jouw pot met frambozenjam super kwaliteit hele vruchtjes. Honger hadden ze, en jij zat je maar vol te vreten terwijl het ene volk het andere uitmoordde. De kranten stonden er vol van, en je kon er geen barst aan doen. Een keer stond er een plaatje op de voorpagina van een markt waar dode ratten werden verkocht. Ik voelde de maden mijn slokdarm binnenglijden. Ik schoof de goedbelegde boterham van me af.

Ben je niet lekker, Sietske? vroeg mijn moeder... Op school hingen leraren die met het wereldleed begaan waren de verdrietige kranteknipsels op de prikborden, maar veel meer dan discussiëren over de derde wereld deden we niet.

In die tijd kregen we Grieks van Toep. Toepma heette ze eigenlijk. Ze was een nieuwe, een ontzettend aardig mens, en ze zag er altijd leuk uit. Tegen de dertig was ze, een goed figuur, blauwe ogen, een heel apart blauw. Wij probeerden dat blauw een naam te geven, vooral de mannetjes onder ons waren er weg van. We hielden 't ten slotte op aquamarijn, ook al omdat dat zo'n mooi woord is. Toep en haar ogen van aquamarijn. Ze was wel verlegen, ze kon hevig blozen, voor ons wel een troost dus. En ze wist zich uitstekend te kleden. Ze had nogal geprononceerde borsten en daar kwam ze rond voor uit, heel mooi onder een lila jumper bijvoorbeeld dat geraffineerd kleurde bij haar rossige haar. Een aanwinst, die Toep. Wij meisjes hadden altijd lol als ze binnenkwam, de jongens stil of zachtjes mompelend van bewondering. Ze rekten zich uit of hingen half op hun stoel. Heel mooie benen had ze.

Al gauw kregen wij in de gaten dat André Hoppink verliefd op haar was, de adonis van de klas, zwart haar tot op zijn schouders, zeer zelfverzekerd. Wij telden voor hem niet meer mee. Hij deed trouwens altijd zo superieur. Hij was fanatiek geëngageerd en je kon wel

[p. 15]

door de grond zinken als hij zo terloops informeerde of je wel op de hoogte was van het wereldgebeuren. Je was haast bang om te lachen als hij in de buurt was: ‘...Wat een dolle pret, zeker vergeten wat er zich afspeelt in Biafra...’. Het leek wel of hij 's nachts op z'n eentje rond de aardbol raasde, en wij maar lekker slapen. ‘Vindt u het belangrijk dat wij ons hier verdiepen in esthetische waarden, terwijl rond de evenaar...’. En die kwam nu kennelijk onder de indruk van de nieuwe classica, en zij van hem, dat kon je goed zien. Zij blozen en met haar blauwe ogen knipperen als hij iets vroeg of een extra beurt kreeg, en hij blozen, en slikken met zijn grote adamsappel. Wij amuseerden ons best.

‘We moeten er iets aan dóen’, zei hij op een ochtend met een krant in zijn hand en wijzend op een paar rijtjes dode kinderen. ‘Volkerenmoord, dat is 't. En wij maar vinden dat dat zo erg is. Làmzakken zijn we! We moeten protesteren, een actie voeren, hélpen!’.

Hij had het plan al uitgedacht: een soort van toto om geld in te zamelen. Hij wist de rector warm te maken voor zijn origineel initiatief en bij het docentencorps werd het voorstel met grote meerderheid aangenomen. Deelname was voor hen overigens vrij. Maar wie zou het risico durven lopen voor onmenselijk te worden aangezien! Wij liepen weldra met formulieren in de hand achter de dames en heren aan. De bedoeling was, dat van elk docent het lichaamsgewicht geschat werd, en dat schoon aan de haak. Als je meedeed, moest je een rijksdaalder betalen. De docenten stonden tien gulden af per persoon, de school zorgde voor prijzen. Daar kregen ze voor terug dat ze van top tot teen door ons kritisch werden bekeken. Wij vulden het geschatte gewicht in op het formulier. Op die manier zouden we honderden guldens bij elkaar brengen om de nood enigszins te lenigen.

Wat een idee van Hoppink! Iemands leeftijd schatten kan lastig zijn, maar zijn gewicht! Hoeveel wéégt iemand in godsnaam? En tegen de achtergrond van die uitgemergelde kinderen was het voor de achtenswaardige dames en heren gewoon provocerend, als ze goed in het vlees zaten. Hoppink

[p. 16]

had ze mooi te pakken. Je begon scherp te letten op colbertjasjes met schoudervulling. Schoon aan de haak, dat moest het zijn. We zagen dat er barstjes in buikriemen zaten, vlekken op broeken; dat corsetten wanhopige pogingen deden. We vroegen ons af, of die beha's wel echt waren. ‘Draai u eens om, meneer!’ riepen we, en dan zagen we een glimmend flodderkruis, ofwel strakke billen. Je lette daar anders niet op.

Maar Toep deed niet mee.

‘Waarom doet u niet méé?’ vroegen wij. En Hoppink vroeg: ‘Waarom doet ù niet mee?’. Dat klonk haast als een bevel om zich nog snel op te geven voor het goede doel. Toep antwoordde rustig: ‘De deelname is vrijwillig. Ik ben vrij om te doen en te laten wat ik wil. Leven we in een democratie, ja of nee? Je wilt toch geen inbreuk maken op mijn persoonlijke vrijheid, Hoppink? Pak jij vers 263, Sietske’. Ik zag letters en hoorde mezelf klanken zeggen. Ik zag haar gezicht rood uitslaan, toen Hoppink zijn neus optrok en er zacht hó hó hó door de klas gonsde.

Een paar weken later barstte de aula van de spanning. Het toneeldoek hing open. Tegen de achtergrond van een veelgebruikt bosdecor hingen botmagere negerkinderen de zaal levensgroot aan te staren, naast afbeeldingen van welgevoede Europeanen, affiches van soepen, knakworst, fruit, Franse kazen. We waren bijna vergeten waar 't allemaal om begonnen was! Ik had een klusje op het toneel. Midden op het podium stond een ouderwetse weegschaal, een bascule, door een groothandel tijdelijk afgestaan. Op de voorgrond hadden we een schoolbord neergezet, daar had ik de namen van alle docenten opgeschreven, te beginnen met de rector, en dan van a tot z. Maar de T van Toep ontbrak. Zij zat op haar eentje vooraan op een hoek van een rij lege stoelen een sigaret te roken, een asbak op een lege stoel naast haar. Van het toneel af gehoord maakte de zaal een geweldig rumoer. Toen Hoppink op het podium verscheen, een microfoon in zijn hand, werd het stiller. De kabel kronkelde als een gladde zwarte slang achter de coulissen weg. Hij hield een korte toespraak, de daad bij het woord en zo,

[p. 17]

verantwoordelijkheid, medemenselijkheid, de naakte feiten. Applaus als voor een gezellig feest. Hij voelde zich gevleid. Door zijn zwarte haren strijkend stapte hij opzij, zijn ogen straalden toen hij mij aankeek. Ik kreeg ineens nog meer de pest aan hem, dan toen hij ons negeerde om Toep. Ik zag dat zij niet klapte. Ze blies krachtig rook uit. Ik vond haar erg sympathiek, daar alleen op die lege rij.

Toen begon de show. Eerst trad de rector achter de coulissen vandaan voor het voetlicht, ik zag ze daar allemaal bij elkaar gedrongen in hun blootje staan wachten op hun beurt. Hij glimlachte, een beetje onwennig omdat hij geen houvast vond voor zijn duimen die hij altijd achter zijn vest stak. Hij wreef er nu maar wat mee over zijn borstharen; die waren even zwart als de haren op zijn hoofd en onder aan zijn buik en op zijn benen. Daar keek ik wel even van op. Hij zei dat het een magnifiek initiatief was van Hoppink, een getuigenis van wereldomvattende caritas, en hij prees de bereidwilligheid van zijn collega's. Toen stapte hij op de bascule. Zijn dijen trilden onvervaard. Ik hield mijn krijtje gereed terwijl Hoppink bezig was met de gewichten. Toen ik de cijfers op het bord schreef, gingen er kreten door de zaal van verrassing en teleurstelling. Ik had hem zelf ook zwaarder geschat. Zeer voldaan verliet de rector het toneel. De conrector geneerde zich totaal niet omdat ik een verbazend laag cijfer moest noteren, hij keek vergenoegd, hij leek het meest op de slachtoffers van de honger, hij met zijn dunne beentjes en uitstekende schouderbladen, hij zette nog een hoge borst ook, je kon zijn ribben tellen. Heel stil werd het toen juffrouw Strauss naar de weegschaal stapte op haar hoge benen. Haar stevige borstjes zag je amper schudden. Het bleef stil toen ze wegliep, een prachtig kontje verstopte zich weer achter de coulissen. De oude Duynhoven kwam handenwringend, een beetje krom, van de bascule. Hij had 't koud gekregen intussen. De hele zaal zweeg bij het optreden van mevrouw Dupont. Ze droeg haar boezem zwaar voor zich uit, ze liep met een stok, haar voeten stonden duidelijk scheef. Bij het verlaten van het podium zwaaide ze met haar stok naar de zaal. Een

[p. 18]

enorm applaus barstte los. Ik zag dat ze met een vinger langs een oog streek toen ze naar de kleedkamer terugkeerde. Van Haeringen, heel lang ziek geweest, liep voorzichtig met een hand op zijn maagstreek. Op de bascule liet hij zijn armen zakken. Je zag een breed litteken dwars over zijn buik, alsof men geprobeerd had hem in tweeën te snijden. En Smulders camoufleerde zijn speklagen door vrolijk te doen alsof hij trainde voor gewichtheffen. Het meest imposant was Lodewijks, de wereldreiziger, een bronzen halfgod, de hele zomer naakt gezwommen natuurlijk, geen plekje wit op zijn lijf te zien. Waardig schreed hij op de bascule toe, Hermes die de goden verslag komt doen van zijn bevindingen op aarde en meedeelt dat pest en napalm de veestapels en de oogst vernielen en kinderen hun tanden zetten in verrotte ratten. Wat liep die man prachtig. Maar bij de bascule tilde hij zijn voet net niet hoog genoeg op zodat hij struikelde en met handen en voeten op het apparaat terecht kwam. Maar niemand lachte. Zelfverzekerd glimlachend passeerde hij mij weer.

Ha, dacht ik, mens, een mens ben ik. Godzijdank een gezonde mens. Dat viel me op, die vreemde middag, dat we allemaal ontroerd waren omdat we hen zagen in hun naakte lichamen, zonder officiële pakken, zonder charmante jacks en jeans, zonder jurken; de meesten bleek van huid, kwetsbaar en zo gewoon als de dood. We werden er allemaal stil van, bij die show van het rechtopgaande tweevoetige dier dat we nog nooit zo sympathiek hadden gevonden. Nooit was er met zoveel respect naar gekeken.

Zo traden ze stuk voor stuk voor de schijnwerpers. Mijn scorebord raakte vol. De rij werd gesloten door de gymleraar, stram in de houding, maar wij wisten best dat hij last had van spit. Daarna volgde passende muziek: ‘soon 't will be done, trouble of the world’. Er barstte een ovatie los toen de dames en heren aangekleed de zaal in gingen en de lege stoelen vooraan bezetten, kennelijk opgelucht. Ook Toepma was opgelucht, nu ze uit haar isolement verlost scheen. Ik zag dat ze rustig glimlachte tegen de rector die een sigaar tussen zijn lippen perste. Ik zag ook dat Hoppink, die zeer zelfvoldaan meehielp om de formulieren van

[p. 19]

de prijswinnaars te sorteren, die glimlach opving. En ik zag hem woedend worden. Hij bromde iets over sabotage. Ineens ging hij rechtstreeks naar de rand van het podium en nodigde Toep uit om op het toneel te komen, het was nou toch afgelopen. Ik voelde me onbehaaglijk. Toep verstrakte, ze duwde haar sigaret uit, ging langs een trapje omhoog.

Hoppink vroeg om stilte. Dit was een belangrijk moment. Hij hield de microfoon voor haar mond: waarom zij nou eigenlijk niet?

‘Nou, zei Toep wat opgewonden, je kent mijn standpunt. Een mens is vrij. Die vrijheid zul jij toch niet aan willen randen? En bovendien’, zei Toep, ‘ik vraag me af waarom jij met dit evenement begonnen bent. Om de honger te stillen, of om er zelf eer mee in te leggen!’.

In de zaal werd hier en daar in de handen geklapt.

Toep wuifde.

‘De nood’, zei ze, ‘die moet je lenigen om de nood zelf, niet om jezelf de illusie te geven een onbaatzuchtig humaan mens te zijn’.

Met rode gezichten stonden ze tegenover elkaar, en deze keer niet van verlegenheid. Hoppink zei schamper: ‘Echte nood hebt u zeker nooit gekend, wel?’. Toep wendde haar blik af.

‘Er is altijd wel ergens nood op de wereld’, zei ze bedachtzaam. ‘Als je doeltreffend gedaan hebt wat je kùnt doen, dan moet je er mee leren leven’.

Haar stem klonk zacht, en vol berusting, en ik was er het liefst tussen gekomen zodat ze weer rustig op haar stoel kon gaan zitten en een sigaret opsteken. Ik kreeg het benauwd.

‘U dùrfde natuurlijk niet’, zei Hoppink schor, ‘hier zo op het toneel...’.

Toen haalde Toep haar schouders op, ze knoopte snel haar bloesje los, ze greep met beide handen op haar rug. De rector sprong van zijn stoel op en hief bezwerend zijn korte armen omhoog, maar toen stond Toep al met ontbloot bovenlijf. Ik sloeg een hand voor mijn mond, Hoppink deed een stap achteruit. Uit de beha viel een boldikke schuimplastic vulling op de vloer. Toeps rechterborst stak fier naar voren, maar aan

[p. 20]

de linkerkant, op de plaats van haar hart, tekende zich als een plat rond gezwel een bloedrood litteken af. Er moet een verschrikkelijke consternatie geweest zijn. Het enige wat ik weet is dat Toep mij, zoals ze erbij stond, losrukte van Hoppink. Maar toen had ik mijn nagels al over zijn gezicht gehaald.

Geert VAN BEEK