Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 28

Reisaantekeningen XI
juli/aug. '75

1.

Wat een aartsschurk Solzjenitsyn inderdaad is, blijkt wel uit zijn politieke optreden in het Westen. Hij roept mee met het contrarevolutionaire koor dat alleen nog maar oog heeft voor de verdediging van de liberale democratie en de verdeling van de door grote voordelen bij de verkiezingen verkregen stemmenaantallen in Portugal: na de overwinning op het fascisme [iets wat men alweer vergeten schijnt te zijn], dreigt nu het volk wérkelijk iets te zeggen te gaan krijgen [in fabrieken en coöperaties b.v.] - en dat kan natuurlijk niet. Temidden van de rechtse terreur tegen communisten en volksdemocratische instellingen verrijst dus, de geschiedenis herhaalt zich wéér, de vloedgolf van het anticommunisme. Prompt komt Solzjenitsyn in een lezing in de VS verklaren dat ‘de democratie in Portugal gevaar loopt’, en dat ‘Lissabon lijkt op Leningrad in de eerste dagen na de oktoberrevolutie’.

Een week later publiceerde hij de mening dat de VS met hun 20-jarige genocidepoging in Vietnam volkomen gelijk hadden gehad.

Enfin, dat Solzjenitsyn een reactionair was, wisten we al. De volkomen onwaarschijnlijke lasterpraat die hij week in week uit, toen hij nog in Rusland woonde, in de westerse pers liet verschijnen, bewees dat al. Hij werd dan ook uitgewezen als reactionair, niet als schrijver. Tegen de [Russische] gemeenschap gerichte activiteiten. Misdaad noemen we dat in het Westen.

Het bleek ook uit boeken als Goelag Archipel. Het door middel van een roman verdedigen van Russische collaboratie met de nazi's is nooit te verdedigen.

Ik kom hier op een tweede gebied, naast het politieke, waarop men Solzjenitsyn moet afwijzen: het litteraire. Solzjenitsyn doet nl. precies datgene wat ik een schrijver altijd kwalijk neem: de litteratuur misbruiken voor politieke doeleinden. Let wel: ik beweer niet dat men litteratuur niet zou mogen proberen te gebruiken om politieke of maatschappelijke invloed uit te oefenen - mits men maar eerlijk blijft. En Solzjenitsyn haalt de truc uit die zoveel Russische ‘dissidenten’ gebruiken, nl. een tekst expliciet als fictief aanbieden [als roman etc.], terwijl het fictieve bovendien uit de tekst te bewijzen valt, waarna ze diezelfde tekst gaan uitbuiten, of door anderen laten uitbuiten, door te suggereren dat het wél de historische realiteit is die wordt weergegeven [Jef Geeraerts doet dit

[p. 850]

trouwens ook, in Gangreen II]. Men beweert zaken over de politieke werkelijkheid in Rusland, met de rechterhand plechtig op Het Boek, wat echter expliciet als fictief wordt aangediend.

Maar goed, dat Solzjenitsyn een regelrechte schurk blijkt te zijn, zal zijn nijvere promotors in het Westen niet doen schrikken: ze wisten het al, en ze zijn het zelf ook. Het werk van Solzjenitsyn, en alle walgelijke publiciteit eromheen, dient een doel, nl. hetzelfde anticommunisme dat men tijdens de Vietnam-oorlog trachtte op te voeren [met óók al Solzjenitsyn als ‘wapen’, of als ‘argument’], en dat nu in Portugal weer gehanteerd wordt.

2.

Hoever de Solzjenitsyn-priesters in hun methoden gaan, bleek uit een oude Haagse Post die ik onder ogen kreeg. Het is nuttig dat soort bladen eens per drie maanden in te kijken: het waarschuwt je weer even dat de tegenstanders nog steeds niet in slaap gevallen zijn. In het HP-nummer van 16-11-74 [dus nog vóór de Vietnamese overwinning!; ik zeg het er maar even bij] werd door M. Korzec [we kennen hem nog als samensteller van het zg. ‘Oost-Europanummer’ van De Gids - vgl. mijn artikel daarover in het NVT, nr. 26-9] geschreven over Goelag Archipel. Hij gaat in zijn grofheid nu zo ver, dat hij de ‘kampen’ in de jaren '30 in Rusland vergelijkt met... de nazi-vernietigingskampen! Nog erger is de volgende ‘bewijsvoering’ [afgezien nog van het feit dat een roman als materiaal geen deugdelijke bewijsvoering kan opleveren]: bij de tekst staan, over de hele breedte van het opengeslagen blad, twee foto's afgedrukt; we zien LINKS een foto van het nazi-kamp Mauthausen: een groep in de bekende ‘pyjama’-pakken gehulde, kaalgeschoren joodse slachtoffers, die een karretje voorttrekken waarop een terdoodveroordeelde staat. Op de achtergrond zijn duidelijk [aan hun uniformen] nazi-bewakers te herkennen. De vooroplopende gevangenen spelen viool en trekharmonica; het is bekend dat de nazi-beulen hun slachtoffers lieten ‘musiceren’.

Vervolgens zien we RECHTS daarnaast een foto waarop Russische militairen, gekleed in het uniform van het Rode Leger, een soort militair muziekkorps vormen. Daarachter zijn in de verte arbeiders bezig met, voor zover zichtbaar, een weg- of kanaalaanlegging. Gewapende militaire bewakers zijn nergens te bekennen. Uit niets blijkt dat dit een ‘kampfoto’ zou zijn; veel voordehandliggender is een gewone foto, waarop arbeiders aan het werk zijn met muziek erbij. Hooguit zou het een werkkamp [als gevangenis] kunnen zijn; zoals er overal gevangenissen zijn waar de gevangenen werken. De HP suggereert dus door deze volstrekt onvergelijkbare foto's naast elkaar te plaatsen:

a] Dat de foto uit de Sovjetunie anno 1930 óók een concentratiekampfoto zou zijn!

b] Dat, en dit is ongelooflijk grof, er in 1930 hitleriaanse vernietigings kampen in de Sovjetunie waren - dit mede op grond van een roman van Solzjenitsyn!

c] Maakt dan bovendien een lay out-fout die hierbij aansluit en die zo toevallig is dat het haast geen lay out-fout kan zijn: het onderschrift beweert dat RECHTS Mauthausen zou zijn, LINKS de Russische foto! Waarmee dus het nazi-vernietigingskamp Mauthausen, de gruwelijke foto daarvan, gesuggereerd wordt in de Sovjetunie anno 1930!

J.J. WESSELO