Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 27

[p. 931]

Reflex
Het nut van de Assyriologie.

Edward Chieza, gewezen hoogleraar in de Assyriologie aan de universiteit van Chicago, vertelt in zijn boek ‘They wrote on clay’, in het Nederlands vertaald en bij Bosch en Keuning te Baarn gedrukt en herdrukt onder de titel ‘Zij schreven op klei’, buitengewoon boeiend wat de Babylonische spijkerschrifttabletten hem reeds hadden onthuld in 1938, het jaar waarin zijn boek verscheen, en het zal nu mijn taak zijn te verklaren waarom mijn doorlopende ergernis om de cultuurpessimisten mij dat boek heeft doen lezen gelijk een roman van Georges Simenon.

Na 1938 werden nog vele honderden kleitabletten opgedolven en wie bij Chieza las wat al cultuurhistorie de specialisten weten op te maken uit een vierde deel van een gevierendeeld tablet, vertrouwt dat sedert 1938 de kennis van de geschiedenis der Sumeriërs, Babyloniërs en Assyriërs nog enorm is uitgebreid.

Als ik het wel heb is men reeds op het spoor van een beschaving nog ouder dan de Sumerische, die van het koninkrijk Dilmoun, dat meer dan 4000 jaar vóór Christus Koeweit, Zuid-Mesopotamië, een deel van Saoedi-Arabië, de eilandengroep van Bahrein, het schiereiland Qatar en Oman omvatte.

De onvergelijkelijke kostbaarheden gevonden in de Egyptische koningsgraven hebben ten onrechte de beschavingen waar het meest van overbleef doen beschouwen als de belangrijkste.

Honderd jaar zoeken naar kleitabletten bedolven onder tot puin vervallen steden, die in een land arm aan stenen opgebouwd waren uit gedroogde klei, maakten van langsom duidelijker dat de buurvolkeren van Egypte, de Sumeriërs, Babyloniërs en Assyriërs voor de Egyptenaren niet moesten onderdoen, zelfs niet als oprichters van graftomben, die volgens bombardons lijk André Malraux, de linkse Claudel, te zamen met tempels, het onmisbaar kenmerk van grote beschavingen zouden zijn. De Farao's kropen solitair met vele verhuiswagens vol meubelen en voorraad onder hun piramiden en alles bleef bewaard. Hun buren uit het tweestromengebied tussen Tigris en Eufraat moesten zich voor de grafschenners twintig tot vijfentwintig meter diep ingraven, waar alles in het grondwater is vergaan. Alleen de wapens van soldaten, de juwelen en hoofdsieraden van hofdames, de beenderen en metalen bitten van ossen, spijkers waarmee lederen banden op de wagenwielen waren genageld en overigens alles wat van goud, zilver, koper of edelsteen was, werden teruggevonden in hier en daar een toevallig ontdekt vorstengraf, maar het is genoeg om volgens de maatstaf van Malraux de Egyptische beschaving de loef af te steken. Op een foto van een reconstructie van wat men in Oer in Chaldea gevonden heeft in een koningsgraf, telde ik ongeveer vijftig edelen en courtisanen, plus zes ossen met wagens, die met hun heer en meester werden begraven om hem te dienen in het hiernamaals.

De twintigste-eeuwse stijging van hun culturele faam hebben de tweestromenvolkeren haast uitsluitend te danken aan hun spijkerschrift, dat een uitvinding van de Sumeriërs zou zijn en ons bewaard is gebleven in kleitabletten, die zelfs niet eens allemaal gebakken zijn, maar gewoon in de zon gedroogd. Goed gezeefd, gewassen en gedroogd, is klei even duurzaam gebleven als edel metaal en wijl er de grote daden en wetten van de koningen, de sterren- en wiskunde van de wijzen, de contracten van de zakenlui en alle mogelijke brieven van verliefden, verloofden, gehuwden, vaders, moeders en kinderen met problemen zo actueel als de onze in geschreven staan, zal men weldra over

[p. 932]

de tweestromenvolkeren van vóór 5000 jaar en de onderdanen van het koningshuis van Dilmoun meer weten dan over het volk aan de Nijl.

Dit is een wonder als men weet dat men eeuwenlang niet eens heeft vermoed dat die volkeren in het huidige Mesopotamië hebben gewoond, dat eeuwen lang karavanen over heuvels trokken, niet wetend dat het de puinen waren van Babylon en Ninive, dat Mesopotamiërs die kleitabletten met inscripties vonden, ze toeristen te koop aanboden en dat noch de vinders, noch de kopers vermoedden dat de inscripties iets betekenden.

Eindelijk kwam in de vorige eeuw de schrandere Italiaan Pietro delle Valle op het gek idee dat het wel eens een schrift zou kunnen zijn en toen nam de ontcijfering van dat schrift nog zoveel tijd in beslag, dat tussen de twee wereldoorlogen, juister gezegd in de jaren dertig, toen geen specialist meer twijfelde aan de exactheid van de vertaling, nog een boek verscheen dat geheel het benedictijnenwerk trachtte omver te werpen.

Wie zich als knaap de ziel uit het lijf heeft gelopen om een ballon te zien die in de wei van nonkel Louis was neergekomen na opgestegen te zijn in een voorstad van Brussel en als oud man de landing van de eerste mens op de maan heeft meegemaakt in zijn huiskamer, kan honderd frappantere wonderen van de wetenschap ophalen en toch is dit wonder groter.

Waarschijnlijk is nooit tevoren over een zo belangrijk historisch gegeven als dat van de eerste cultuurvolkeren en het ontstaan van het schrift, uit een bron zo broos als gebakken of gedroogde kleitabletten, zoveel duizend jaren na de feiten, zo toevallig zoveel aan het licht gekomen.

Dit uniek feit zou wetenschappelijke vreugde moeten opwekken en misschien wegens de pedagogen die de geschiedenis van het leerprogramma willen verwijderen, het essay van Karel Van Isacker over het nut van de historische studie en het antwoord daarop van Albert Westerlinck over de principiële gedesinteresseerdheid van die studie, vraagt men zich bij het dichtslaan van het boeiend boek van Chieza af wat nadere inlichtingen over de Sumeriërs, Babyloniërs en Assyriërs, mitsgaders de Dilmouniërs voor ons nog kunnen waard zijn en of de Amerikaanse dollars voor opgravingen in Mesopotamië en ontcijferwerk van Assyriologenteams goed bestede gelden en tijd zijn.

Deze meditatie voert onvermijdelijk tot de recentste wetenschappelijke doelstelling door professor Monod geformuleerd toen hij alle teleonomisten en zingevers had ontgoocheld: Wetenschap om de wetenschap, zelfs onnuttig, zelfs tegen de mens. Het klinkt fatalistisch, wanhopig en toch is dat alleen redelijk, blijmoedig en vruchtbaar.

Of de jeugd nog geschiedenis moet krijgen en, zo ja, hoeveel uren, heeft daar niets mee te maken. Haar leerprogramma is overladen en als de geschiedenis eruit weg moet, hoeven de historici hun studie daarom nog niet op te geven.

Een cultuur alleen uit op kennis die voor haar nut heeft, elimineert vanzelfsprekend veel nuttige kennis. Zij kan immers niet bij voorbaat zeggen of wat zij vinden zal ook nuttig zal zijn.

Zij moet haar onderzoek aanpassen aan haar behoeften en middelen, maar elke beperking om andere redenen is uit den boze.

Als nu al wat kenbaar is moet worden opgezocht, dan geven de sensationele vondsten en deducties van de Assyriologie uit vierduizend jaar geleden weggesmeten ongebakken kleitabletten het beste idee, dat nog ver beneden de mogelijkheid blijft, van wat men nog vinden zal in verleden, heden en toekomst, te water, te land en in het uitspansel,

[p. 933]

technisch, artistiek, maatschappelijk, medisch, historisch. Zal het ons niet gelukkiger maken, zullen we leven gelijk de mieren, we zullen in elk geval evenmin morgen naar de twintigste eeuw willen terugkeren als vandaag naar de negentiende.

Men moet het paradijs van de prehistorie niet naar de toekomst verleggen, maar wel in het cultuurpessimisme een stupiditeit zien.

Gerard WALSCHAP