Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 26

Betrouwbaarheid van de wetenschap

Te Claremont in Californië werd in februari jl. een colloquium gehouden over de muntcrisis en de mogelijkheden om ons muntstelsel doelmatig te hervormen.

Prof. Haberle, die economie doceert te Harvard en adviseur in economicis van de regering Nixon is geweest, stelde voorop dat ons oerdegelijk geldstelsel vele crisissen kan doorstaan zonder ineen te storten en dat er ons ook nog vele te wachten staan.

Lord Robbins, voorzitter van de London School of Economics en oud-voorzitter van ‘The financial Times’ sprak dit rechtstreeks tegen. Hij noemde de opbouw van een tuchtvol muntstelsel noodzakelijk omdat het overboord gooien van de vaste pariteiten en het laten zweven van de munten leidt tot een agressieve handelspolitiek die de vrijheid van concurrentie en goederenverkeer beknot.

Prof. Triffin van de Yale universiteit ging nog verder. Kon volgens Haberle ons oerdegelijk muntstelsel de vele crisissen welke het te wachten staan met gemak te boven komen en was volgens lord Robbins een tuchtvol muntstelsel integendeel noodzakelijk, dan mocht volgens Prof. Triffin met de opbouw van dat tuchtvol muntstelsel geen dag meer worden gewacht en gingen de voorstellen daartoe van de Amerikaanse regering lang niet ver genoeg, omdat ze veel te weinig rekening houden

[p. 727]

met het herzien van de rol van de dollar en het goud en niets doen tegen de massale bewegingen van speculatieve kapitalen.

Als de wetenschap vorderingen heeft gemaakt was dit natuurlijk niet te danken aan geleerden die elkaar gelijk gaven en napraatten, maar door de wijze waarop de competenties elkaar tegenspreken kunnen zij voor hun disciplines het vertrouwen verliezen van hun collega's der geesteswetenschappen. Onder hen vernoemen wij in het bijzonder de literatuurstuderenden die hen zichzelf tot voorbeeld stellen.

Tot nu toe mocht niet getwijfeld worden aan de gevaren van de atoomstraling. Zoveel geleerden van onaantastbaar gezag hadden er tegen gewaarschuwd dat de mogelijkheid van een ernstige dissidentie uitgesloten leek. En dan schrijft opeens niemand minder dan prof. Louis Leprince-Ringuet, die sedert 23 jaar aan de Ecole polytechnique en sedert 13 jaar aan het Collège de France fysica doceert en zoals de luidruchtigste waarschuwer tegen het atoomgevaar, Jean Rostand, lid is van de Académie des sciences, in ‘Le journal de Dimanche’ van 3 december '73, letterlijk wat volgt:

‘Stralingen zijn er overal. We brengen er geheel ons leven in door. Elk terrein is min of meer radioactief. Ons lichaam zelf bevat radioactief potassium. We worden dagelijks onderworpen aan enige miljoenen kosmische stralen die nacht en dag met volmaakte regelmaat dwars door ons heengaan. Van kerncentrales die normaal werken dringt niets door de muren heen. Door hun schouwen ontsnapt niets radioactiefs, nauwelijks een honderdste van de natuurstralen die wij ondergaan. Er is geen enkel gevaar verbonden aan het wonen in de nabijheid van een kerncentrale.

Men kan altijd vage en verontrustende verklaringen aanhalen van beroemde mannen en het publiek de angst op het lijf jagen met bijvoorbeeld genetische gevolgen waar men lang moet op wachten, maar de kerncentrales zijn in depressie gebouwd.

Doet er zich een ongeval in voor, dan blazen ze geen materie of gas naar buiten, maar dringt de buitenlucht er binnen.

Het is normaal dat bepaalde groepen tegen de vooruitgang zijn. Onze situatie doet hun enige argumenten aan de hand. Wat ik niet aanvaard is de oneerlijkheid die er in bestaat een psychose te verwekken met beweringen die totaal vals zijn’.

De heer Belline, bekend waarzegger te Parijs, verloor in aug. 1969 zijn zoon en zoals Frans Verschoren, de in de Vlaamse letterkunde alweer bijna vergeten oud-directeur van de Rijksnormaalschool van Lier, wie hetzelfde overkwam, voerde hij sindsdien gesprekken met de overledene. Om zijn eigen twijfels en de skepsis van zijn omgeving te overwinnen, vroeg hij schriftelijk aan honderd verschillende kunstenaars, schrijvers en geleerden of zij geloofden aan het voortleven en hij verzamelde hun antwoorden in het bij Laffont verschenen boek ‘La troisième oreille’.

Gaat het hierboven om kerncentrales en kernenergie die ons leven voortaan zouden bedreigen, in dit boek gaat het om het kernprobleem van de mensheid sedert het begin der tijden.

De jezuïetenpater Jean Daniélou, vóór enkele jaren tot kardinaal benoemd, vertegenwoordiger van de geesteswetenschappen in deze enquête, beschouwt de verzwakking van het geloof in het voortleven als een der flagrantste bewijzen van de daling van

[p. 728]

het intelligentiepeil. Jean Rostand, vertegenwoordiger van de positieve wetenschappen, gelooft niet aan het voortbestaan omdat helemaal niets in die richting wijst en hij zich niet kan voorstellen dat een geest onafhankelijk van de hersenen zou kunnen bestaan. Al de andere ondervraagden of geraadpleegden kiezen hun standpunt ergens tussen Daniélou en Rostand, die geen van beiden het kernprobleem proefondervindelijk, zoals de filosofen van Wenen dat eisen met Wittgenstein aan het hoofd, en onweerlegbaar kunnen beslechten.

Kan de onmogelijkheid van het bestaan van een geest onafhankelijk van de hersenen door Rostand niet proefondervindelijk worden bewezen, men zou misschien wel een onderzoek kunnen instellen naar de gewaagde thesis van Daniélou.

Nu negentig procent van al de geleerden die ooit hebben geleefd nog in leven zijn, zou men de rondvraag van Belline kunnen uitbreiden tot al wie naam heeft in onze eeuw en tot al de overledenen die zich in de vorige eeuw schriftelijk over de kwestie hebben uitgesproken. Een nauwgezet onderzoek zou dan kunnen uitwijzen of de verzwakking van het geloof zich voorgedaan heeft bij de minst intelligenten, of het intelligentiepeil werkelijk daalt en of de verzwakking van het geloof in het voortleven er het criterium voor is. Is dat alles eenmaal opgehelderd, dan zal men nog moeten toelichten op welke grond de Daniélous intelligenter kunnen genoemd worden dan de Rostands.

In een oude Egyptische papyrusrol staat sinds vierduizend jaar geschreven: ‘Niemand komt van gene zijde om ons mede te delen hoe het hem is vergaan. Vier vrolijk de dag, schep vreugde in het leven. Zie, niemand neemt mee wat hij bezit en niemand keert terug die gestorven is’.

Als drie befaamde economisten elkander radicaal tegenspreken omtrent een concreet en beperkt probleem zoals de muntcrisis; als een fysicus van onbetwist gezag meent zijn medemensen te moeten geruststellen terwijl de meerderheid van zijn collega's ze stelselmatig bang maakt; als de geesteswetenschappen en de positieve wetenschappen het diepste verschil van de mensheid niet kunnen beslechten; als desverlangd nog vele andere voorbeelden van de ontoereikendheid der wetenschap kunnen aangehaald worden, waarom fanatiseert men zich dan tegenwoordig op het feit dat de scheppende letterkunde niet wetenschappelijk is en waarop bouwt men de ijdele hoop dat een wetenschappelijke literatuurstudie ze beter zal begrijpen?

Gerard WALSCHAP