Nieuw Vlaams tijdschrift. Jaargang 19

De nieuwe meesters

Ik ging ‘spreken’ in Wenduine en kreeg daar van het Gemeentebestuur een ‘Geschiedenis van Wenduyne’, waarin ik las dat dit thans welvarend stads kustdorp vijfenzestig jaar geleden nog een klein arm gemeenteke was met een schamel centenschooltje.

Ik sprak in de luxe-badstad Knokke met een politieagent die minstens vijfentwintig jaar jonger was dan ik en wiens

[p. 194]

grootmoeder nog dagelijks sprak over het Knokke van haar jeugd, enkele honderden menskens die ‘leefden’ van wat ze opscharden in de zee. Zij zelf ging honderden keren met een mand garnalen op de rug al leurend de weg op naar Brugge en dikwijls raakte ze eerst dààr de laatste kwijt.

Gouverneur Roppe schonk mij zijn uitgave van de verslagen die de Franse commissarissen van Hasselt naar Parijs stuurden om hun regering in te lichten omtrent de toestanden in het Limburg van het begin der negentiende eeuw. Ik huiverde bij hun beschrijving van de armoe en de achterlijke onwetendheid van ons volk.

Ik las in ‘Eigen schoon en De Brabander’, het tijdschrift van de Lindemansen, hoe men driekwart eeuw geleden leefde op onze pachthoeven, volgens ooggetuigeverhalen door lieden van om en bij de tachtig gedaan aan Ing. Paul Lindemans. De knechten stonden om drie uur op, de meiden om vier. Op een kop koffie trokken ze naar het veld, ze kregen hun eerste maal om elf uur en werkten tot zeven 's avonds.

Nu eten ze spek en eieren wanneer ze maar willen. Hun kinderen zullen met de heren Weverberg en Leus, na geleerd te hebben hoe ze meisjes pijnloos kunnen ontmaagden, schoolreizen van drie dagen door de ionosfeer maken naar de tussenstations, om er het vertrek en de aankomst bij te wonen van de raketten der regelmatige luchtlijn Maan-Aarde.

En wat doen die meesters nu? Nemen zij bewust deel aan een beschaving die evolueert met de snelheid van haar raketten en daardoor ook het waardecijfer van kunst en letteren bestendig herziet?

De Nieuwe Gidsers droomden ervan met woordkunst en kunstwoord Holland omhoog te stoten in de vaart der volkeren. De Van Nu en Straksers trachtten met een letterkunde op Europees woordkunstpeil als Vlamingen betere Europeeërs te worden. Mijn generatie, de eerste naoorlogsgeneratie, beeldde zich in met gemeenschapskunst in nieuwe vers- en prozavorm de verwoeste en verscheurde wereld mee herop te bouwen.

Hebben onze nieuwe grootmeesters ook een esthetisch ideaal, een literair programma, een nieuwe stijl, een eigen woord, een sociaal verantwoordelijkheidsgevoel, een politiek inzicht, een filosofie, talent? Ik herhaal, want daarmee zouden wij al tevreden zijn, geven zij enig bewijs van talent?

[p. 195]

Ik zal het nog duidelijker vragen: hebben zij een Streuvels, een Timmermans, een Van de Woestijne, of noem maar op, of iets dat erop lijkt in de oven liggen? Leg uw hand op uw hart en zeg mij of zij talent hebben.

Neen. Zij maken betere schrijvers, die reeds met één voet in het graf staan, nog algauw kapot. Zij likken het gat waaruit mindere schrijvers hun slechtste boek hebben geschreven. Zij schrijven af. Zij geven hun eigen schrijverij uit met een even lang naschrift, waarin een andere meester aantoont dat het werk van zijn vriend de meester een groot meesterwerk is.

Hoe zekerder het voor hem werd dat de Duitsers de oorlog verloren, met des te meer brio en lef bewees Goebbels dat zij hem zouden winnen. Zo krijsen en schreeuwen onze nieuwe grootmeesters met hun propaganda tegen hun eigen besef van onbeduidendheid in. Zij rekenen op hen die voorwenden dat ze geen repliek waard zijn en zwijgen om zelf niet te worden gekeeld. Maar zij rekenen zonder hen wie het met de letterkunde ernst is en die geen vrees kennen, noch voor hun plaats in de literatuur, noch om voor querulant door te gaan.

Iets moet men onze nieuwe grootmeesters eerlijkheidshalve nageven: zij hebben onze cultuur een onschatbare dienst bewezen door de Markies de Sade te ontdekken, een groot letterkundige en vooral een geniaal filosoof die totaal onbekend was.

G.W.