Nieuw Vlaams tijdschrift. Jaargang 18

De dialoog

‘De Nieuwe’ opent in haar nummer van 26 november een nieuwe rubriek, getiteld ‘Dialoog’, waarin de Dominicaan De Clerck en de hoogleraar Kruithof ‘met elkaar praten over de thema's die zij zelf uitkiezen, maar steeds in de vorm van een reactie op hetgeen de ander heeft verteld’. Een veelbelovende rubriek dus, waarvoor ook de lezers tot medewerking worden uitgenodigd.

Prof. Kruithof meent dat, ondanks de vermindering van het aantal kerkbezoekers en overtuigde gelovigen, de sociale en culturele invloed van de kerk niet afneemt en het prestige van de paus toeneemt, een vaststelling die hij misschien een jaar of tien te vroeg doet, daar men waarschijnlijk nu nog niet de gevolgen kan overzien van de schokkende zelfkritiek van de kerk der laatste vijf jaren. Kruithof meent dat de katholieken de laatste twintig jaar dynamischer en progressiever zijn geworden, hetgeen een vriendelijke formule is om iets veel machtigers weer te geven, namelijk dat zij zich bewust geworden zijn in het slop te zijn geraakt en dat zij in opstand zijn gekomen tegen hun leiders, de clerus, van hoog tot laag. Kruithof meent ook dat daartegenover de vrijzinnigen ‘verdrongen, star, enggeestig en ouderwets’ zijn geworden. Politiek worden volgens hem de christendemocraten vooruitstrevender dan de sociaal-democraten en is er geen vaststelling die ‘de socialistische leiders bozer maakt, want ze weten dat het waar is’.

[p. 907]

In de plaats van Prof. Kruithof zou ik hier een onderscheid hebben gemaakt. Wereldbeschouwelijk zijn de katholieken veel dynamischer dan de socialisten en dat vloeit voort, niet uit hun aard of karakter, maar uit hun wereldbeschouwing zelf, die de eersten oplegt hun leer te verspreiden en de tweeden gebiedt iedereen vrij te laten. Organisatorisch zullen de katholieken door hun sterkere korpsgeest, zin voor tucht en gehoorzaamheid, ook wel de meerderen zijn in de politiek, maar dat zij politiek vooruitstrevender zouden zijn, komt mij onwaarschijnlijk voor, primo omdat het sociale niet hun hoofdbekommernis is, secundo omdat zij gelid vormen met alle standen. Ik kan aannemen dat in een bepaald land de progressiefste christen-democraten progressiever zouden optreden dan de sociaal-democraten, maar ik zou dat niet durven veralgemenen.

Kruithof ziet wel doorbraak- en overkoepelingsverschijnselen, maar hij ziet daartegenover ook tekenen van verder schrijdende ‘verzuiling’ (het nieuwe modewoord) en hij meent dat dialogen niet veel uithalen zolang de katholieke vakbonden, ziekenhuizen, mutualiteiten, scholen en de katholieke partij bestaan en hun macht behouden.

In cauda venenum, na deze pertinente opmerkingen en de verklaring dat hij de vernietiging van ‘de klassieke Vlaamse gettogeest’ noodzakelijk acht, zegt Kruithof daartoe geen heil te zien in een doorbraak ten gunste van centrumlieden, doch slechts in een samengroeien van linkse katholieken en linkse socialisten. Ik juich dit toe indien die twee soorten van linksen te zamen een meerderheid vormen; doch ik vrees dat de linkse catholico-socialistische partij zwakker zou staan dan de B.S.P. op dit ogenblik en dat zij tegenover zich een overmachtige aconfessionele P.V.V. zou zien ontstaan. Ik vrees dat deze zwakke linkse partij exact de rol zou spelen van de communistische partij in Frankrijk, namelijk de progressisten verdelen, verlammen en weerloos in de handen spelen van een of andere grote Charel.

G.W.