Nieuw Vlaams tijdschrift. Jaargang 18

Over Claudel, Chardin en plastische chirurgie

Zo werkte Claudel

Paul Claudel liet in 1944 door de Franse radio een in memoriam Jean Giraudoux opnemen op band. De reporters waren zo slim het opname-apparaat te laten voortlopen en het gesprek te laten registreren dat zij met de niets vermoedende dichter na de opname voerden. Daar is nu, met de instemming van de familie Claudel, een plaat met begeleidende gedrukte tekst van in de handel gebracht. In verband met de in de Nederlanden zo actuele vraag, of de letterkundige van alle broodzorg moet ontlast worden, is het interessant Claudel te horen zeggen, dat hij elke dag van een lange gevulde diplomatieke carrière geschreven heeft, na de mis en nooit langer dan anderhalf uur, dus de helft van de dagelijkse werkuren van Simenon, die schrijft van zes tot negen. En toch, zegt Claudel, heb ik heel wat geschreven.

Hij wachtte niet op inspiratie, hij verwekte ze kunstmatig door de pen in de hand te houden. ‘Alors la plume a une autorité presque tyrannique: elle sait ce qu'elle veut, elle me dirige presque d'une façon tyrannique’.

Conservatieve wijsheid

Het werk van Teilhard de Chardin is door Rome verboden in de bibliotheken van de seminaries en in katholieke boekhandels. De toekomstige priesters mogen het dus niet

[p. 831]

lezen, maar de katholieke leken wel en die moeten het dan gaan kopen in een niet-katholieke boekhandel. Wat zullen de priesters dan over de theorieën van Teilhard de Chardin moeten zeggen wanneer de leken hun zullen vragen wat ze er moeten over denken en zijn de leken nu beter bestand tegen de dwalingen van Teilhard de Chardin dan de priesters?

Uitzicht en inborst

De Canadese plastische chirurg Ed. Levison heeft, in de loop van tien jaar, het gelaat van 450 gevangenen, die erom vroegen, of er zich vrijwillig toe leenden, chirurgisch verbeterd. Nadien werd statistisch geconstateerd dat het gedrag van deze heren en dames verbeterde in de mate waarin de chirurg hen beter liet voorkomen. Psychologisch en sociaal zeer belangrijk feit, niet alleen voor de herklassering maar b.v. ook voor de psychiatrie.

Men wist reeds lang dat de mens is en leeft zoals hij eruit ziet, maar men dacht dat zijn uitzicht en gedrag een gevolg waren van zijn aard en inborst, hetgeen tussen haakjes de theorie van de vrije wil in het nauw brengt. Nu vernemen wij dat, andersom, het gelaat ook het gemoed en het gedrag bepaalt en dit nog wel zo nauwluisterend, dat de mens niet alleen leeft zoals moeder natuur hem er doet uit zien, maar van levenswijze verandert wanneer een chirurg hem anders doet voorkomen. De mens leeft dus ook zoals hij weet of denkt eruit te zien.

Alles wel beschouwd hadden we dit reeds lang kunnen weten, vermits het vanouds bekend is dat hij zich gedraagt zoals hij gekleed gaat. Een clochard in habijt, een bedelares in galakleed, een kolenlosser die zich gewassen heeft, een boerenjongen in soldatenplunje gedragen zich beter dan in hun werkendaagse kleren.

Verwonderlijk is dat het uitzicht altijd en overal hetzelfde betekent. Goedheid, wreedheid, valsheid, woede, hoogmoed, weemoed worden in de vijf werelddelen sedert onheuglijke tijden door dezelfde gelaatstrekken uitgedrukt. De gebaren en vormen om deze gesteldheden en gevoelens uit te drukken verschillen van land tot land. Hier is een belediging wat elders een compliment is; ginder is wit de kleur van de rouw, hier het zwart; de Aziaat verbergt onder een glimlach gevoelens die in Europa welstaanshalve direct moeten worden geuit.

[p. 832]

De eerste indruk van een gelaat en gestalte is dus betrouwbaarder dan de observatie van doen en laten gedurende zelfs lange tijd. Het kan gevaarlijk zijn een eerste indruk te laten uitwissen door een geregelde omgang die het tegendeel schijnt te bewijzen. De eerste onweerstaanbare aversie voor een venijnig rattesnuitje, voor een hypocriet die droog zijn handen wast en overal kijkt behalve recht in uw ogen, voor een woeste Habsburgerkin, moet men blijven onthouden als een ernstige waarschuwing om niet, soms na jaren, plots zeer pijnlijk te worden verrast.

G.W.