Nieuw Vlaams tijdschrift. Jaargang 15

[p. 1084]

zoek de mens
Staatkundig Vlaming

Karel-August Vervier had mijn vriend kunnen zijn.

Hij heeft heel wat spanningen meegemaakt van politieke en andere aard en is er tenslotte in geslaagd een evenwichtig Vlaming te worden. In zijn inleiding tot Verviers ‘Gedichten’ (Snelpersdruk Aug. De Schepper-Philips, Dendermonde, 1873), laat Karel Bogaerd (dichter-werktuigkundige-ambtenaar bij Openbare werken, Kalken 1834 - Laken 1905) hem geboren worden te Gent op 12 Augustus 1789, terwijl Ida von Düringsfeld hem in haar ‘Das geistige Leben der Vlamingen seit dem Wiederaufblühen der Literatur’ (Leipzig-Brussel 1861) drie dagen jonger maakt. Na zijn humaniora in de Centrale School van zijn vaderstad trok hij naar Parijs, waar zijn vaders vriend, l'Abbé Guyot, de jonge man liet inschrijven aan de universiteit, waar hij wat grasduinde in verscheidene faculteiten, om in die van de financiële wetenschappen te belanden want zijn ouders hadden hem liefderijk naar deze branche gedreven.

Elsschot was de eerste Vlaming niet die in Parijs wat bijleerde inzake monetaire en dergelijke finesses.

Van 1809 tot 1814 is Vervier bankier te Gent en met wat hij in zijn kas overhoudt zal hij later mecenas worden voor beginnende Vlaamse dichters. Onze tijdgenoot Maurice Naessens moet trachten een medaillon van Vervier op een van de milde wanden van het Osterriethhuis te Antwerpen aan te brengen.

In 1814 haakte Zuid-Nederland zich los van Frankrijk en de inrichting van ons financieel bestel werd toevertrouwd aan Vervier, dit op uitnodiging van barons van Crumpipen en van Ertborn. Wie daar zegt dat de dichters alleen versvoeten kunnen tellen moet deze opinie herzien. Verviers opdrachtgevers waren zodanig tevreden over hem dat hij in maart 1814 door de toenmalige gouverneur der Nederlandse Provinciën, graaf de Beaufort, werd benoemd tot ontvanger-particulier en een van Oostvlaanderens vier districten kreeg toegewezen, dat van Eeklo. In 1833 werd de plaats afgeschaft.

Tijdens de vereniging met Nederland was Vervier zeer actief als letterkundige. Hij werkte mee aan de ‘Annales Belgiques’, met gedichten en verhalen, en werd lid van de Maatschappij voor Letterkunde te Leiden en van de Zeeuwsche Maatschappij van Kunsten en Wetenschappen. In 1820 verscheen zijn eerste bundel verzen en hetzelfde jaar werd hij lid van de Provinciale Staten van Oost-Vlaanderen, eerst voor Eeklo dan voor Gent. Na de scheiding zetelde hij als liberaal in het eerste Belgisch Parlement, hoogvlakte Senaat.

[p. 1085]

Hij werd voorzitter van talrijke letterkundige genootschappen en werkte mee aan de meeste Belgische en Nederlandse literaire tijdschriften.

In zijn tweede bundel, ‘Letteroefening’ (1840), bewijst hij dat de financiën bijdragen tot de onafhankelijkheid van de geest en wordt de levende illustratie van Lodewijk de Raets theorie. Zijn liefde tot België en zijn vorst belet hem geenszins tien jaar na de Omwenteling een lofdicht te wijden aan Hollands Koning Willem en aan de Nederlandse Staat, die hij als voorbeelden stelt voor het begunstigen van de kunst en de letteren. Het zal inderdaad pas na 1850 zijn dat België zijn Vijfjaarlijkse Staatsprijzen voor literatuur zal invoeren.

Op 23 augustus 1820 schreef hij een huldedicht ‘Aan de schilders, toonkunstenaars en dichters, bekroond door de Koninklijke Maatschappij van Fraaie Kunsten en Letterkunde te Gent’. Hij had het over het sedert 1815 ‘verbreede rijk’ en eindigt met de vraag:

Blijft de lijn nog uitgeslagen,

die den eigen grond verdeelt,

en den scheidsmuur heeft gedragen

tusschen Zuid- en Noorderteelt;

strooien wij het eereloover

uit der vriendschaps hand er over,

strikken wij den broederband;

blijven we aan geen woorden hangen,

maar verheffen we in gezangen

't dierbaar, eenig Nederland?

Zijn themata zijn die van alle dichters uit die tijd: wat natuur en een grote verbondenheid met de vaderen, die in 1573 als Hugenoten uit Pont-à-Mousson (Lotharingen) naar Vlaanderen waren uitgeweken.

Te onderstrepen is, nadat in 1839 de vete tussen Noord en Zuid weer was opgelaaid, de geest die spreekt uit een gedicht geschreven in 1840 nadat op 28 april weer blijken van toenadering ontstonden. Dit gedicht heet: ‘Bij de, sedert de Belgische Omwenteling van 1830, eerste bijeenkomst der Zeeuwsche en Vlaamsche Groot-Ingelanden der watering van den Capitalen-Dam te Maldegem op 28 April 1840’.

Uitdrukkingen als ‘broedertelgen’ zijn niet van de lucht. Hij die in Frankrijk studeerde weet hoe laat het is als hij het heeft over de ‘tweedracht (...) door vreemd gebroedsel aangehitst’.

Maar, hoe kon zich de vijand vleien

de broederstrijden uit te breien

van Scheldes zoomen tot de Waal?

Onmooglijk! want zelfs onder 't moorden,

weergalmde 't schrikbevel in woorden

ontleend aan de eigen moedertaal.

Laat de vorm van deze strofen voor wat hij is maar luister naar een niet retorische inslag als deze:

't Is waar, zij riepen, de verwaten:
sla dood! als 't heir hun weerstand bood:
en aan onwaardige soldaten
ontsteeg, in 't Vlaamsch, de kreet: Sla dood!
Maar bij het schrikkelijk verdelgen

[p. 1086]

 

erkenden zij zich soms voor telgen

 

van een en 'tzelfde vaderland!

 

En, was hun bloeddorst wreed te lesschen,

 

zag men ze elkaar in de armen pressen,

 

door d'ingeboren aard vermand.

Zijn redelijkheid legt hij bij het slot enigszins af, waar hij vraagt Frankrijk, dat toch ook maar voor zijn grootheid wil zorgen, te bevrachten met onze verachting:

Maar onze vloek daal op d'ontaarde,

die 't broederlijk gezin ontpaarde

en om zijn gruweldaad niet bloost!

Wat hem niet belet op de volgende bladzijde een ander gedicht ‘De zelfdenker’ te noemen, ‘na het lezen van L. Veuillots werk “Les libres penseurs”, onder Jan Schoutens motto’:

'k Erken op aard’ geen macht, geen menschelijk gezag
dat meer voor mij dan 't licht der Rede gelden mag.

Wie ooit een bloemlezing van het humanistisch denken schrijft, mag Verviers ‘Zelfdenker’, een woord niet minder kwaad dan ‘vrijdenker’, niet achterwege laten.

Het woord God was bij Vervier een metafoor voor het bovenmenselijke, zonder dat hierbij aan welkdanige godsdienst ook worde gedacht. In dit verband mogen twee regels geciteerd uit ‘Verbroedering. De Zuid-Nederlanders aan hunne broeders in Noord-Nederland’ (maart 1861):

De staatkunde is van stervelingen,

verbroedering daalt van Godes troon.

Verder bezingt hij opnieuw de eenheid en zegt van haar:

het scheidwoord Grens en 't vloekwoord Palen

ontmoet men in haar wetboek niet

om tenslotte vanwege de Nederlander sympathie te verwachten voor de Belg:

Schenk hem, Bataaf! uw’ handdruk weder;

hij nodigt u met mond en veder

den wrok te bannen uit uw’ geest.

Mag dit gebeuren op louter menselijke gronden, het moet omwille van ‘De Nederlandsche taal’, een gedicht uit mei 1861, opgedragen aan de ‘Maatschappij van Nederlandsche letterkunde: de Taal is gansch het volk, te Gent’, waarin hij zijn moedertaal roemt:

Wie zal haar scheppende vermogen

betwijfelen, wie haar klem en zwier,

als zij de geesten opgetogen

houdt bij haar tred, zoo vast als fier?

Wie zal haar aanleg ooit bepalen

om al, wat denkbaar is, te malen,

te schilderen met praal en pracht;

[p. 1087]

 

bij duizenden verscheidenheden

 

elk denkbeeld sierelijk te omkleeden,

 

de schoonheid huwend aan de kracht?

Waarom al deze zogezegd vergane leesbaarheid in het ‘nieuw’ Vlaams Tijdschrift naar boven halen? Omdat een eeuw sedertdien verging en dat Vervier nog steeds actueel is:

Zij (de taal) zal ons staatsbestuur nooit vleien,
het hoort ze, maar verstaat ze niet;
vergeefs stijgt uit de Vlaamsche reien
het vrijheids- en gelijkheidslied;
de taal van 't grootst gedeelt der Belgen,
(waar 't mooglijk) zoude men verdelgen;
maar Vlaamsche moed en Vlaamsche zin
verhindren dat zij word’ verzwolgen,
en boesmen hun, die haar vervolgen,
nog schrik en huivrend’ eerbied in.

Bogaerd noemt Vervier een ‘staatkundig flamingant’, die zich steeds aansloot ‘bij de pogingen, die aangewend werden op het politiek terrein, om de Vlaamsche zaak te doen zegepralen’.

Karel-August Vervier stierf op 20 oktober 1872 te Waarschoot, waar hij het kasteel ‘Damzicht’ betrok. Drie dagen later werd hij burgerlijk begraven op het Gentse kerhof ‘buiten de Antwerpsche Poort’. De Brouckère sprak bij het graf namens de loge ‘La Liberté’, Heremans namens ‘De Taal is gansch het volk’.

K.J.