Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 6

Litteraire Rue des Radis

Het ras der woekeraars heeft geen vaderland en is van alle tijden. Een goed woekeraar is een acrobaat op lucratief plan. Dit wil zeggen dat hij in staat moet zijn, winst te slaan uit een product dat de normale verhandelaar soms niet toelaat het smeer op zijn boterham te verdienen. Op zijn eigen manier en op zijn eigen terrein moet hij de krachttoer kunnen herhalen van de donderplant die op een dakpan groeit.

Daarom waren wij niet verwonderd toen wij, tijdens de laatste bezetting, ontdekten dat ook het boek niet aan die moderne claimjagers ontsnapte. Wij maakten het mee, dat te Brussel voor zekere Amerikaanse boeken, die dan nog helemaal geen litteraire meesterwerken waren en die evenmin propagandistische waarde hadden, fantastische prijzen werden gevraagd. Maar toen waren de woekeraars in kwestie regelmatige boekhandelaars die profiteerden van het feit dat er een verhoogde belangstelling bestond voor de laatste resten van een vooroorlogse stock die snel dreigde uitgeput te raken en die niet zo vlug zou worden vernieuwd, terwijl een zeker gedeelte van het publiek graag een veel te dure prijs betaalde voor de illusie dat het, door een vijandelijk, ofschoon onschadelijk, boek te kopen, een daad van verzet tegen de verdrukker pleegde. Hier werd dus de woeker door economische en psychologische factoren in de hand gewerkt en week hij in niets af van de klassieke handel zoals hij in de Radijzenstraat onder het oog van de politie gedreven werd.

Derhalve mochten wij geredelijk denken dat die litteraire sjacherij slechts een gelegenheidswoeker was waaraan het ironisch facet niet ontbrak en die, in figuurlijke zin, door de oprukkende geallieerden volgens alle regels der kunst zou worden opgedoekt.

Maar wij vergisten ons.

Het toeval deed ons een praatje voeren met iemand die tot het slag van lezers behoort die liever een boek kiezen volgens de aantrekkingskracht van het omslag en die niet willen weten van het enigszins saaie systeem van lijsten met titel en auteur, volgens het decimale of andere stelsels gerangschiktz, zoals dat in de openbare en andere bibliotheken het geval is. Kortom, iemand die liever meer betaalt in een uitleen-bibliotheek die misschien dichter in zijn buurt ligt. Wat trouwens zijn recht is.

De echo's, die wij vroeger over het bedrijf van deze laatste uitvinding op litterair gebied opvingen, deden ons nog steeds in de waan verkeren dat de huurprijzen in bedoeld bedrijf schommelden tussen de twee en de vijf frank al naar gelang het een dun of een dik, een

[p. 92]

goedkoop of een duur boek betreft. Wat nog zo kwaad niet is vergeleken bij wat onze bibliothekarissen voor dezelfde boeken krijgen.

Maar nu weten wij beter. De boekhandelaar in kwestie vraagt, bruut gerekend en in afgeronde cijfers, zo iets als tien percent van de verkoopprijs van het boek. Dat maakt dat zijn prijs schommelt tussen de vijf frank voor een snertboek à la Courts-Mahler en vijf en twintig frank voor een van de duurdere best-sellers. Dat wil zeggen dat deze moderne Shylock, als hij het betrokken boek een keer of zeven aan de man gebracht krijgt, zijn inkoopprijs er heeft uitgehaald en zich aan de zoetste dagdromen kan overleveren wat de verdere levensloop van het boek betreft.

In het N.V.T. zijn reeds verschillende stemmen opgegaan om te wijzen op de crisis die het uitgevers- en boekhandelsbedrijf thans door te worstelen heeft en al wie van nabij bij het creatief en commercieel bedrijf der schone letteren betrokken is, weet dat én de schrijver, én de uitgever, én de boekhandelaar betere tijden hebben gekend. Nu echter weten wij allen, die de reglementaire litteraire driehoek vormen, dat er een vierde stand is opgestaan die, net als de donderplant, welig op een schrale dakpan tiert.

Ik wil mij niet lastig maken om de vraag of deze woeker al dan niet gelegaliseerd is en hoe de respectievelijke verenigingen van de drie andere standen tegenover dit verschijnsel staan. Ik vraag mij slechts af, en zonder ironie, hoe Boontje, wiens onvolprezen novelle ‘Boontje's Uitleenbibliotheek’ wij nu allen rap-rap moeten gaan lezen, resp. hèrlezen, op dit stukje reageren zal.

Ten ware met de wijze en weemoedige opmerking ‘dat een slechte maag en een goed hart niet tot de apparatuur van een succesrijke uitleenbibliotheek behoren’.

P.V.A.