Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 1

[p. 706]

Twee avonturen uit den Avelghemschen tijd

Het was op een zomerschen achternoen; ik zat in mijn kamer, met 't venster open langs de straat, waar het zonnegoud door de franjen van het neergelaten rolgordijn op mijn tafel spietste, - te schrijven aan de Wonnegaarde uit Minnehandel -, tot over de ooren verdiept in mijn onderwerp en met de stilte rondom van een nietbestaande wereld.

De schaduw van een voorbijganger tegenaan mijn venster had ik niet opgemerkt, evenmin acht gegeven op de winkelbel - het kon een klant zijn.

Maar dan werd mij een bezoeker aangemeld. Het was Albert Verwey. Ik bracht hem in mijn kamer, deed hem plaats nemen in den zetel en hij genoot van de koelte. Aanstonds viel hij aan het vertellen: hij had een ontdekkingsreis gemaakt door Fransch-Vlaanderen, door ‘het Land dat dood heet’ - hij had de steden Cassel, Duinkerke, Hazebroek, Belle, Wijnoksbergen bezocht, de heele kuststreek afgeloopen en was langs de Vlaamsche steden: Brugge, Damme, Veurne, Ieper, naar het Zuiden afgezakt. Hij vertelde van zijn indrukken, ervaringen en tegenkomsten... Zoolang ging het goed; ik luisterde, welgevallig, want 't geen hij vertelde stond mij aan.

Maar toen heeft hij verzen voor den dag gehaald en is beginnen lezen:

[p. 707]

 

‘...Toonde dien schat uit het land, dit schoone uit de stad die hij liefhad,

 

(Stad - en het land er om heen - dood heetten zij al sedert eeuwen)

 

Schoon hoogepriester van 't schoone in het land waar hij leefde.

Scheidend schonk hij me een stok die' een boer had gesneden.
Knuppel van eekhout: daarin wat gestalten de boer vreest:
Bisschop en diender, hert en honden en 't molhoofd.
Dood was de stad en het land en de stok dien de boer sneed.
...Toen vluchtte ik zoekend naar leven.’

De verzen zegde hij op met zijn neusstem op de bekende, eigenaardige cadans, op eentonig en regelmatig weerkeerend rhythme, in den aard eener psalmodie. Ik luisterde en alles ging goed, doch ik zat met de vrees benepen: wat de voorbijgangers op straat er zouden van denken; ik had immers reeds gezien dat de een en ander, opmerkzaam gemaakt door het vreemdsoortig stemgeluid, vóór het venster had stilgehouden. Het maakte mij ongemakkelijk en ik verlangde naar het eind van dit recital. De stem ging onvermoeibaar door:

‘...'k Vluchtte in het land van den boer tot diep in den uithoek.
Land aan de zee, maar geen haven is daar noch hoofdstad.
't Leven van eeuwen geleên leidt er in dorpen de landman.
Zwaar stond graan op de klei: blauw bloeide de vlasplant.
Dààr, in een dorpstraat, vond ik een man, daar geboren,
Sprak met de spraak van het land, kleedde zich als elk ander.
Met hem trad ik tevreê in zijn kleine kamer.
o Hoe verbaasd. Want wat ik in wereldsteden
Groeiend gezien had: de Kunst die landen noch tijden
Kent, maar 't Schoone alleen dat alle vereenigt,
Bloeide ook hier: 'k herkende ze aan boek en aan wanden
En kalm, als wie thuis is, stond daar die man en verkondde
Van de taal van het land dat dood heet, nieuwe geboorte...’

Het verhaal boeide mij al meer, maar nu vernam ik getrappel van schoolkinderen op straat. Die bengels hadden gauw in 't oor dat er in mijn kamer iets ongewoons gaande was; ze hingen aan de vensterbank, staken hun snuit door de franjen van het rolgordijn... en dreunden op denzelfden toon de stem van Verwey na!... Moest ik het venster dicht-

[p. 708]

maken? De straatrakkers wegjagen? Ik liet het om den dichter niet te storen, daar hij, verdiept in zijn poëzie, maar onbewogen voort de verzen opzegde, niets scheen te hooren of op te merken van 't geen er om hem gebeurde. Intusschen zat ik te zweeten van verlegenheid en op mijn ongemak, zoodat ik den inhoud en 't verder verloop van het gedicht niet heb kunnen volgen.

Er ging een zucht van ontlasting in mij op toen de stem stilviel en de dichter, met 't onschuldigste wezen van de wereld, mij aankeek, met de vraag: welken indruk het gedicht op mij had gemaakt...

Onze conversatie is dan verder gevoerd op een meer menschelijken toon en zonder verdere stoornis.

Ik heb met Verwey een flinke wandeling gemaakt door den Scheldemeersch, heb hem de Schelde laten zien, den Kluisberg laten bewonderen, en we hebben met boeren gepraat die er in 't hooi aan 't werk waren. Hij is thuis blijven eten en ik heb hem 's avonds laat naar den trein gebracht, welgezind en voldaan over zijn bezoek.

De verzen die hij op mijn kamer gelezen had heeft hij aan mij opgedragen en ik ben er preusch mede.

Dat ander avontuur mocht niet zoo kalm en rustig verloopen.

Mane De Bom was getrouwd en wilde zijn jonge vrouw, Nora, komen toonen en haar meteen de streek laten zien, - mij een bezoek brengen. Ze zouden eenige dagen op den Kluisberg doorbrengen. Was het niet op 14 Augustus, dan toch op een Zaterdag-namiddag dat ze te Avelghem aankwamen. We bleven er praten op mijn kamer, om tegen valavond, met de koelte, den tocht aan te vatten naar den berg. Het was een prettige wandeling door den Scheldemeersch, met 't veer over de Schelde en verder, klimmend langs bochtige wegen, de helling op. De jonggehuwden genoten van het prachtige panorama dat in de avondzon, met goudglans overgoten, te blinken lag. Het was stikheet, de lucht zwoel. We hadden ons langs den weg al eens neergevleid in den gerskant zoodat het tamelijk laat werd in den avond als we ter plaats aankwamen. Het zoemde er van toeristen, vacantiegangers en villegiaturisten: rond en in de herbergen, gaste-

[p. 709]

rijen en café's, alles bomvol. We bleven er eten op het terras van een restaurant, genoten van het prachtig vergezicht over de Waalsche streek, met een getormenteerde lucht vol fantastische wolkgevaarten. We verspeelden er onzen tijd, eenvoudig gefascineerd door het grandioos vertoon. Er dreigde onweer, en ik vond het tijd voor mijn gasten om naar een onderkomen uit te zien voor den nacht. Stadsmenschen zijn zorgeloos en onbekommerd op reis en De Bom heeft als eigenaardigheid de zaken aan het lot, het goed geluk of aan het toeval over te laten. Ik niet - eerst zorgen en daarna genieten.

Er bestond echter geen reden tot onrust - met al die hotels was hier slaapgelegenheid te kust en te keur. Goed, maar ik moest zien voor den nacht thuis te geraken, en er was het veer aan de Schelde... Er liepen ten ander reeds bliksemschichtjes door de wolken. Dan maar uitgezien naar logement. Het was er wel mede! Overal waar we binnenliepen kregen we 't zelfde te hooren: alles volzet, geen plaats. We liepen van 't een naar 't ander hôtel, de herbergen af en eindelijk was het aankloppen bij partikulieren. De rondegang werd al gejaagder, want het zwerk hing donker en dreigend boven ons hoofd en er pletsten regendruppels.

Als ik maar mijn gasten kon kwijt geraken; met me-zelf zat ik niets in. Gelukkig werd er niet gemord of gejankt, mijn jonggehuwden namen het niet tragisch op, ze behielden hun goed humeur en vonden dat rondscharrelen met het dreigement van een woeligen tocht in de bosschen eerder romantisch. Zoolang echter tot de jonge dame moe werd van de heuvelhellingen op en af te klauteren en den wensch uitdrukte ergens, gelijk waar of hoe, onder dak te geraken. We zagen ons nu verplicht aan te kloppen bij menschen die te bed waren en kregen ons oordeel onvriendelijk van door het dakvenster, met verzoek zoo gauw mogelijk het hof te verlaten en geen nachtrust te storen. De waakhonden hielpen er al aan mede! Eindelijk is het dan gelukt, in een schamele kortwoonst (of was het dan toch een herberg?) dat de bewoners, na lang en schoon spreken, hun barmhartige oogen opendeden, en uit medelijden met de jonge vrouw, die er tenden alle straten uitzag, schikking gemaakt werd om een bed af te staan. Hoe het er daar binnen heeft uitgezien, heb

[p. 710]

ik niet geweten; mij was het er om te doen dat de gasten geleverd waren, er een oplossing gevonden was: het koppel veilig geborgen te weten.

Toen stond ik aan den overkant van den berg, op grondgebied van Orroir, en moest mijn weg zien te vinden naar huis. Hoe laat het was? Geen zorg, ik bleef enkel bekommerd met het veer: zien over de Schelde te geraken! Het regende groote druppels en de bliksem flitste aanhoudend door de wolken, met ratelende donderslagen. Een felle wind steeg op en deed de sperren ruischen als een woelige zee. Voor het onweer was ik niet bang, - ik zou wel ergens uitkomen - de richting was mij bekend. Maar de kleigrond werd glibberig onder den voet. Ik was licht gekleed en geschoeid en het water sloeg op mijn bloot vel zoodat ik van onder tot boven, door en door nat werd. De hemel sloeg open en toe, telkens de bliksem het heelal in brand zette was het zicht verschrikkelijk schoon - een visioen als uit den apocalyps!

Hoeveel keeren ik over boomwortels, steenbrokken gestruikeld en gevallen ben, - hoe dikwijls ik boomstammen heb omhelsd! Ik moest zien de bergkim boven te geraken en daarna de helling neer tot aan de Schelde. Goed, maar door de duisternis was het mij onmogelijk rekening te geven wààr ik ergens uitkomen zou om het veer te vinden! Tusschen Berchem en Schallafie was een afstand van een paar uren... Toen ik eindelijk vlakken bodem gevoelde en een eindweegs voortgesukkeld was, verlichtte een bliksemschicht me 't bed van den stroom. Nu was het mij een raadsel of ik rechts, ofwel links moest opstappen om aan het veer te komen. - en dààr bleef me dan nog over, den veerman uit zijn bed te krijgen! Dan maar op goed geluk de richting genomen die mij de beste toescheen, de Schelde gevolgd en me trachten te verkennen bij elken bliksem die telkens heel de omgeving in klaarte zette. Het heeft God beliefd dat ik de goede richting had ingeslagen en aan 't veerhuis aankwam. Tot mijn groote verwondering waren alle vensters verlicht en ging er luide gerucht op van stemmen in de herberg. Ik viel er binnen en dacht aan een roovershol: in de gelagzaal zaten dronken mannen geweldig aan 't twisten. Het waren lijnvisschers uit Frankrijk, die hier geregeld hun weekend

[p. 711]

kwamen vischen langs de Schelde en door 't onweer verjaagd, aan 't drinken gevallen. Ik zelf moet er, tot over den kop beslijkt en zoppenat, als een verdwaalde landlooper uitgezien hebben, doch geen van de mannen die acht op mijn sloeg, - ze waren te driftig aan 't twisten en wauwelden door elkaar. De veerman was ook heftig met zijn klanten bezig en keek naar mij niet om. Hoelang ik daar heb moeten zitten wachten en mijn welsprekendheid gebruiken om den man naar buiten te krijgen en me over te varen... Eindelijk had ik den weg vrij en stond nu in den onmetelijken Scheldemeersch, in 't donker! Voorwaarts, op 't gevoel af en zonder gebakenden weg of verkenningsteeken, met de vrees altijd, bij iederen stap terecht te komen in een der armen van de oude Schelde die hier in bochtige kronkels door den meersch liep. Het onweer woedde altijd door, de regen gispte in zware stralen tegen mijn gelaat en de wind woelde door de wolken... Ik dacht aan the Tempest, aan King Lear, aan de Russische steppen, - meende hier in rondegang om te dolen en er nooit uit te geraken; kreeg het voornemen me ergens neer te leggen en de klaarte van den morgen af te wachten, doch dompelde voort, op en moe, al wat mijn beenen dragen wilden... En toen lichtte een bliksem me ineens heel dichtbij het hoog gevaarte der kerk en de gebouwen van het pensionaat. Ik was gered! Nooit in mijn leven heb ik het aangename gevoel beter gekend om straatsteenen onder den voet te krijgen en mij tusschen bekende huizen aangekomen te weten. Het begon toen ook te klaren - de spookachtige nacht was voorbij - de toover verbroken.

Thuis wisten ze gelukkig van niets en dachten mij onopgemerkt binnen gekomen; ik speelde het nu klaar om zonder gerucht op mijn kamer te geraken en heb toen alle moeite gehad het natte pak van mijn lijf los te krijgen; met versch ondergoed aan heb ik me behagelijk uitgestrekt, met 't weeldig gevoel van een drenkeling die op 't droge is gerocht - en geslapen.

Dat uitgeleide naar den Kluisberg is er een geweest met hindernissen, doch wie jong is, kan er tegen en achteraf geniet men van het avontuur.

STIJN STREUVELS.