De Nieuwe Gids. Jaargang 1

[p. 323]

Varia.

Wij ontvingen ter aankondiging de eerste aflevering van een nieuw spiritistisch tijdschrift getiteld de Blijde Boodschap: ('s Gravenhage, H.L. Smits 1885). De redacteur, tevens eenige opsteller, de heer S.T.W. Roorda van Eijsinga, emeritus predikant, beklaagt zich, dat de recensenten hem tot nu toe voor gek hebben verklaard. Hij is een ernstig, welmeenend man, die een levendigen, leesbaren stijl schrijft en meer van God beweert te weten, dan de moderne theologen. Wij zijn noch spiritisten, noch dominé's, en laten hen dus de zaak maar onder elkander uitvechten. Een interessant bericht is dat op pag. 29, waar de schrijver ons een onuitgegeven gedicht van P.A. de Genestet mededeelt. 't Is gemaakt in de geestenwereld op een werkje van Roorda van Eysínga zelf en luidt aldus:

Helder is het als kristal,
Waar daarbij en schoon vooral,
Een kunstwerk van een dichterziel,
Een grootsch gebouw dat mij beviel,
Toen ik het zag en goed beschouwde -
Voorwaar een kunstnaar die het bouwde!

De Génestet is nooit sterk geweest in 't verzen maken, maar Daarboven schijnt hij er niet op te zijn vooruitgegaan.

Wij wenschen den heer Roorda van harte succes in zijn onderneming,

K.

[p. 324]

Schilderkunst.

Bij gelegenheid van de bespreking der Arti-tentoonstelling, onze jaarlijksche Salon, heeft de Nederlandsche kunstkritiek als naar gewoonte, de sprekendste bewijzen harer onbevoegdheid geleverd.

Op weinig uitzonderingen na, spreekt zij een zuiver dilettanten-oordeel uit, gekruid met een handjevol technisch klinkende uitdrukkingen, waarmeê zij den argeloozen lezer wat zand in de oogen strooit.

Groote meesters als Maris, Mauve en ook Neuhuijs worden met een zekere genade, soms echter inderdaad met de strenge roede onderhanden genomen, zonderling genoeg, daar loftuitingen en overmatige bewondering van minderen haar schering en inslag zijn. Stukken als van den jongen, artistieken Breitner, of het ongemeene portret van Hubert Vos worden miskend of genegeerd. Karakteristiek is ook, dat voortdurend om ‘wat nieuws’ wordt gevraagd, terwijl men het bestaande op verre na niet begrijpt. Maar wat begeven we ons in bizonderheden over deze causeriën, die koffiepraatjes, die onleesbare vertoogen, over deze stokpaardjes die altemaal uit de oude doos zijn!

Want dat schijnt vooreerst nog wel zoo te moeten blijven, en billijkheidshalve dient toegestemd te worden, dat men een publiek dat het dagblad als orakel begroet, die orakeltaal maar moet gunnen. Aan de beweging in de kunst zelve, tegen welke zij zich verzet, kan dit niet schaden. En slechts in één opzicht hebben we dan ook recht naar verbetering te verlangen. De engere kring van hen die werkelijk in het wezen der levende kunst belangstellen, zoude met het bestaan van een onafhankelijk orgaan, aan die kunst gewijd, zeer gebaat zijn. In het Belgische zusterland levert het moedig geredigeerde blad l'Art Moderne ons wat dit aangaat een beschamend voorbeeld. Als een onvermoeide kampioen vecht het voor zuiver artistieke beginselen, zonder ontzag voor machthebbenden.

Mocht er ook bij ons een kundig, wakker man van over-

[p. 325]

tuiging gevonden worden, die de moeielijke taak om een kunstblad te leiden, met zooveel talent als zijn Brusselsche confrater op zich kon nemen!

We konden dan vrij de krantenkritiekjes hun wijsheid aan de groote klok laten hangen, maar eindelijk kunstenaars zelven en verstandige belangstellenden naar een ernstige kritiek verwijzen.

Dit zou den bloei onzer kunst niet anders dan ten goede kunnen komen.

Samuel.

Kritiesche beschouwingen over onze kunst niet alleen, maar ook over onze oudere kunstliteratuur zelve, zijn nog schaarsch.

Van Mander, Hoogstraten, Houbraken, Lairesse, wat wij aan hen eigenlijk hebben, heeft voorshands niemand uitgemaakt.

Wel werd het schilderboek van Van Mander onlangs in het Fransch vertaald, en door een schat van aanteekeningen veel bruikbaarder gemaakt.

Een verblijdend teeken schijnt het ons daarom, dat een jonge Vlaming het aandurft een afzonderlijke studie over Van Mander in het licht te geven. Of hij van zijn leven in een zóó kort bestek zóó smakelijke dingen zal zeggen als men in Het Land van Rubens in vijf bladzijden vindt, betwijfelen wij. Maar het feit dat iemand den schilder, den historicus, den dichter, dat hij zijn leven en zijn werken in één beeld van den persoon wil samenvatten, is zóó belangrijk, dat wij het boekje van Leopold Plettinck, dat bij genoegzame inteekening, bij Henri Claes te Antwerpen zal verschijnen, bij voorbaat aanbevelen.

S.

De Nederlanden onder Keizer Karel door Dr. Paul Frédericq, Hoogleeraar te Gent (Uitgave Willems-fonds).

Daar de Nederlandsche historiographie over den aanvang der 16de eeuw zeer schaarsch is en eerst over het einde van de

[p. 326]

regeering van Karel V en over den opstand tegen Spanje belangrijk in omvang toeneemt, is het bovengenoemde werkje zeker eene welkome verschijning. Het behandelt de 30 eerste jaren der 16de eeuw, werkelijk een tijdperk, dat als de voorbereiding tot den lateren roem van onze historie zeer merkwaardig is. De ontwikkeling der hervorming in de Nederlanden wordt nagegaan, en de invloed van Luther hierop aangetoond; de invoering der inquisitie en de dood der eerste hervormingsmartelaren beschreven. Hoewel de opgave van de bronnen van nauwgezet historisch onderzoek getuigt, vreeze men toch niet voor afstuitende geleerdheid in dit werkje. In eenvoudigen, aangenamen stijl geschreven, geeft het een uitstekend en toch niet uitgebreid overzicht over de staatkundige en godsdienstige toestanden, almede over de letterkunde in den aanvang der 16de eeuw.

B.

De Vereeniging voor Lijkverbranding gaat voort haar strijd te strijden tegen begrippen, die de gehechtheid der menschen aan het bestaande toelichten zoo treffend, als misschien weinig vooroordeelen doen. Want wat is er eigenlijk tegen de crematie te zeggen? Het kleinste kind kan begrijpen, dat het gezonder is dan bijna naast de deuren der levenden, onze dooden prijs te geven aan een verrottingsproces. Aangenamer voor de fantasie is het verbranden ook zeker dan het begraven. De vereering voor de afgestorvenen kan zich aan geen zuiverder voorwerp hechten dan aan een urn met asch. De weelderige plantengroei op een kerkhof wekt bij iemand, die zijn gedachten laat gaan over de oorzaak van dien overvloed, niet de reinste voorstellingen.

Aan de kracht der domheid moet het bestendigen van het begraven worden toegeschreven; gelijk vroeger door het groeiende verstand de bestelling uit de kerken is geweken in de vrije lucht naar plaatsen, die men met een onsmakelijk woord dooden-akkers noemt.

[p. 327]

Het zijn natuurlijk de regeeringen, die het toepassen van nieuwe denkbeelden aanvankelijk beletten. Daar zijn het regeeringen voor, en dit is nu eenmaal hun historische rol. Het Hollandsche gouvernement is deze keer bizonder rol-vast. Uit het verslag der bovengenoemde Vereeniging blijkt, dat reeds in Mei 1882 de Kon. Academie van Wetenschappen de Regeering antwoordde op een officieele vraag, of wegens gerechterlijk-geneeskundige redenen, het verbranden van lijken onraadzaam kon heeten. Dit bescheid luidde ontkennend, en hiermede mocht men aannemen dat het fameuze bezwaar tegen de crematie, althans voor den Nederlandschen wetgever, vervallen was. Jawel. De Vereeniging voor Lijkverbranding blijft petitioneeren, tot de publieke opinie alle bureaucratische bekrompenheid op de vlucht drijft, waar het gezond verstand ten slotte altijd in slaagt. Het is intusschen wel zonderling, dat een autoriteit zoo zelden goedschiks doet, waartoe zij vooruit weet dat zij anders kwaadschiks gedwongen wordt. Wat de Vereeniging vraagt is luttel; zij wenscht wijziging der begrafeniswet van 1869 in dier voege, dat voortaan het verbranden wordt vrijgelaten. Deze verruiming noemde de Minister Heemskerk in 1882 ‘geen urgent onderwerp van wetgeving.’

Alleen zij, zou men zeggen, die den dwang voelen, kunnen meêspreken over het urgente van de opheffing. Uit het adres der Vereeniging blijkt dat er zijn, die het gemis van deze vrijheid betreuren. Urgent is de zaak dus wel...., maar laten wij deze burgermansredeneering staken, die voor Ministeriëele ooren wat onnoozel is.

Bovendien is de poort van ‘Binnenlandsche Zaken’ een doovemans-deur.

De Berichten en Mededeelingen van de Vereeniging die de crematie voorstaat, bevatten bovenstaande feiten in een welgeschreven historische behandeling van het vraagstuk, door Mr. J.C. Smissaert.

Deze regelen zijn juist geen pleizierige lectuur voor menschen, die niet graag om het andere woord van sterven en

[p. 328]

van lijken lezen. Er stijgt een duffe lucht op uit deze bladzijden.

Geen onaangenamen, maar toch een schrillen overgang maakt de knekelhuistaal van den beschrijvingsbrief der Algemeene Vergadering met het slot-bericht, dat na de bijeenkomst een gemeenschappelijke maaltijd zal gehouden worden. Hiermede komen wij met vreugde weer onder de levenden. Het gerammel van doodsbeenderen wijkt voor het vroolijker gerucht van messen en vorken. Andere denkbeelden dan de vraag wat men met onze veege overschotten zal aanvangen, vervullen het brein, en om den dampenden disch geschaard, zweren wij te zullen eten en drinken en vroolijk te zullen zijn totdat op onze beurt wij, laat ons hopen, verbrand worden.

Het is een kiesche attentie van den secretaris om zijn beschrijvingsbrief te laten eindigen met de woorden:

- De kosten van den maaltijd per couvert zullen bedragen ca. ƒ 3.- buiten wijn.

Dat is niet duur, en dat belooft een gezelligen middag. Eind goed, al goed.

G.

Wij ontvingen ook nog: Felicitas van M. Ludolff, uit het Duitsch. 2 dln. - IJline, Prinses Daschkoff-Warenzoff, door Betsy Perk. 2 dln. ('s Gravenhage, Mouton en Co.). Flonkerstippen der historiën, door den O. v. d. B. (Deventer, Hulscher). Notaris Sauvat, uit het Fransch. (Amsterdam, Allert de Lange).

Wij twijfelen er niet aan of deze net uitgevoerde boekdeelen zullen door de vaderlandsche kritiek gunstig gerecenseerd en door het vaderlandsch publiek met graagte gelezen worden.

Revue Wagnérienne. 8 Nov. '85. Chronique. Edouard Dujardin. - Parsifal, étude inédite, Edouard Schuré. - L'esthétique de Wagner et la doctrine spencérienne, Emilé Hennequin. - Analyses de la Revue de Bayreuth, H.S. Chamberlain. - Bibliographie. - Mois Wagnérien. Correspondances.