De Nieuwe Gids. Jaargang 53

[p. 419]

Willem Kloos is heengegaan! Door Maurits Wagenvoort.

Duidelijk sterk van gestel, nooit ongesteld, zonder rust dan 's nachts een matigen, gezonden slaap, doch voortdurend geestelijk bezig met een bespieden en overwegen van elken lettergreep, ook van anderer werk aan zijn oordeel onderworpen, voor ‘De Nieuwe Gids’, begaafd met een helder denken over de wereldgebeurtenissen, het gelaat met de strenge trekken van een leeuw, wiens verwarde rossige manen boven het hooge voorhoofd kronkelden, maar met de teedere licht-blauwige droomoogen van een hooger dan een menschenleven ùit levend denker, tevens een verheven dichter, aldus heb ik Willem Kloos gekend en vereerd, een kwart eeuw lang. Mijn verhouding tot het geheel vergeestelijkt drietal, Willem, zijn vrouw Jeanne en zijn schoonzuster Jacqueline, was allengs zoo vriendschappelijk geworden, dat wij elkander bij den voornaam noemden. Echter, dit sloot, immers hij was cérémonieel als een diplomaat, niets gemeenzaams in. Tenzij de levendige gesprekken een vroolijker noot ontvingen met Jeanne, en, soms van haar drukke kunstbezoeken bùiten, t'huis gebleven op mijn verzoek, met de jongere zuster Jacqueline, door Willem en Jeanne kortweg ‘Jacques’ genoemd. Want vooral Jeanne onderhield ons gesprek. Begaafd met een zeldzaam geheugen, denkster haar echtgenoot waardig, door het harde leven van den Nederlandschen schrijver, of schrijfster, gedwongen tegen haar steeds bezigen echtgenoot òp te werken, ook opdat ‘De Nieuwe Gids’ een bevalliger, een vrouwelijken glimp mocht ontvangen, beschouwde ik mijn vooraf aangevraagde bezoeken als een zeldzaam geestelijk festijn. Gemeen-

[p. 420]

lijk zweeg Willem. Hoewel hij onze gesprekken dermate beluisterde, dat hij voortdurend zwijgend er aan deelnam, zag men toch aan zijn naar binnen starende helder-blauwe oogen, dat hij in persoonlijk gesprek tevens was met den god in 't diepste zijner gedachten. De eene sigaar na de andere ging daarbij halverwege in rook op, en de groote aschbak naast zijn arm was vol van grauwe asch en ‘peuken’. Deze gesprekken waren dan verkernd in zijn echte ‘Binnengedachten’, verzwegen gesprekken met den inwendigen god. En hoe zou, indien er iets van hun inhoud bleek, dit zelfs van dezen grooten dichter anders dan stamelingen hebben kunnen zijn? Immers aan zijn in de laatste maanden vermagerd leeuwengelaat zag men de verheven stemmingen verglijden, de oogen waren verdroomd. Maar plotseling ontvingen zij een glimp van leven. De lippen uitten een onverwachte vraag, waar zijn ‘Binnengedachten’ gedurende de vergane minuten mee waren bezig geweest: ‘Wat denk-je, Maurits, van...’? Het betrof steeds een vergeestelijkt onderwerp. Het onzichtbare leven achter het ‘lieve dood-zijn’, zooals Willem dit in een zijner verhevenste verzen had genoemd. Ik herinner mij slechts een dier plotselinge vragen, welke het aardsche, het leven van den dag betrof: een vraag over het Bolsjewistisch Rusland.

Want niet zoo levend nog was deze, toen ik hem leerde kennen, ook reeds bejaarde dichter - en hoe hartstochtelijk levend was hij eens geweest - of het ‘Hiernamaals’ schonk hem geen denkensrust. Meer nog dan in het leven dezer aarde vroeg hij zich af wat, hoe, wààr het onzichtbare leven zou zijn. Het leek zelfs of hij geloofde aan een vredig persoonlijk voortbestaan, zij 't misschien voor korten tijd na het sterven. Immers hij scheen overtuigd, dat de jonge vriend zijner jeugd, Jacques Perk, zich aldus, bij afspraak, na eigen heengaan aan hem had geopenbaard. ‘Hoe, Maurits, denk-je over leven na dit leven’?

Hij was dan wèl de dichter van het zoo bij uitstek verheven vers als volgt:

Zoudt ge, als gij doodgaat, menschen, en gij ligt,
Met brekende oogen in 't aetherisch-teere
Masker der trekken, niet nog even keeren,
Voor de allerlaatste maal, Uw bleek gezicht

[p. XIII]

Willem Kloos in den tijd, toen hij met Hein Boeken samenwoonde te Sloterdijk.

[p. 421]

 

Naar 't door de ruiten binnenstormend licht...?

 

't Zal U niet wonden met zijn gloênde speren!

 

Laat het U schroeien zelfs...! Wat zou 't U deren?

 

Haast sluit gij voor eeuwig Uw oogen dicht...

 

 

 

Dan zal die gloed op de wijde onbewustheid,

 

Waar heel Uw wezen in henekoelt,

 

Liggen, verzacht, als een zoete gerustheid.

 

Dat gij toch vroeger iets schoons hebt gevoeld

 

 

 

In dat nu mystische, verre verleden.

 

Toen in 't zonlicht zich repten Uw leden...

In een middagrust-slaapje is Willem Kloos stil heengegaan. Ik weet zeker: zooals hij het heeft gewenscht eens te zullen heengaan. En hij zal dan met zijn ‘brekende oogen’ hebben heen geschouwd naar het ‘verre verleden’, een oogenblik maar, opgeroepen door het ‘binnenstormend licht’, met de dankbare erkenning, dat wat hij, blijmoedig toch, achter liet, schoon, ja, zeer schoon is geweest.