De Nieuwe Gids. Jaargang 53

[p. IV]

Naar de schilderij van Antoon van Welie, gedagteekend 1929

[p. 397]

[De Nieuwe Gids. Jaargang 53. Deel 5. In memoriam Willem Kloos]

In memoriam Willem Kloos door Dr. Lodewijk van Deyssel.

Met den dood van Willem Kloos is een onherstelbaar verlies toegebracht aan Nederland's letterkundig leven. Nu het leven van Willem Kloos daarvan niet meer deel uitmaakt, is de waarde van dat letterkundig leven ontzachlijk verminderd.

Van die Letterkunde, van de tegenwoordige Nederlandsche Letterkunde, was Kloos de groote schat. Deze Letterkunde is zeer uitgebreid en bloeit in een bijna onoverzienbare verscheidenheid. Maar indien het om iets anders te doen is als om een groot aantal sterke talenten en superieure geesten; indien het te doen is om het adem benemende, om iets, bij de gedachte waaraan iemand als ware het een slag krijgt, waardoor zijn geheele leven een oogenblik schijnt stil te staan; - dán zag de geestesblik tot nu toe Willem Kloos en ziet hij nu een leêgte daar...

Dit is niet een vorm om te zeggen, om op min of meer fraaye wijze te kennen te geven, dat Kloos de auteur was der beste in Nederland voortgebrachte letterkundige kunstwerken van de laatste vijftig jaar, of van de laatste honderd jaar, of zij het zelfs van de laatste honderd vijftig jaar. Want of de aesthetische literatuurkritiek hem als zoodanig zoude aanwijzen, - dáar gáát het niet om! Kloos was de grootste dichter, of, liever nog, Kloos was op zijn innigst de dichter, om dat in zijn werk en in zijn persoon de meest essentiëele bestand-deelen van den dichter-geestesaard op het krachtigst en zuiverst aanwezig waren.

Reeds vóór hij in zijn huwelijk de vervulling van zijn leven had gevonden, was zijn dichten het eenvoudige uitspreken zijner realiteit.

[p. 398]

Hij wás ‘... een... God, in 't diepst van zijn gedachten’, hij wás ‘... het Hart Uitverkoren’, hij wás ‘de gróóte Minnaar zonder ruste, Die ging hoog-heerlijk in triomf door 't leven’... zijn ‘Ziel’ wás ‘als de zee, in wezen en verschijning, zij’ wás ‘een levend schoon, en’ kende ‘zich zelve niet’...

Dat nu, zijn alles dingen des Dichters. Dat zijn de eigenheden van het Dichter-type, meer dan hoedanigheden van rhythme, plastiek, beeldspraak, gevoelswarmte het zijn.

Iemand, een mensch, die, als je 'm ziet, blíjkt te zijn ‘het Hart Uitverkoren’. Iemand, waarvan je, bij een ontmoeting, als je van een gróóte diepte uit je je gedachten bewust maakt, steeds toch weêr blijkt te betwijfelen of dit in der daad is wat we een stoffelijk mensch noemen...

Gelukkig degenen, die de máte van dichterlijkheid, van poëzie, in gedichten van Willem Kloos weten te beseffen. Gelukkig die, die hem, al was het maar ééns, hebben gezien.