De Nieuwe Gids. Jaargang 53

[p. 391]

Feiten en fantasieën (Dames-rubriek). Madame Mathieu de Noailles. (Vervolg van blz. 297.)

Mevrouw de Noailles had een groote voorliefde voor de klassieke kunst en Maurras heeft zeer juist opgemerkt, dat:

.... le sens de l'antique était naturellement plus pur et plus juste chez elle que chez tant de poètes de cette époque, jaloux de ressuciter la beauté classique.
Elle s'y appliquait quand je l'ai connue. C'était le temps, où se rouvrait l'éternelle querelle des classiques et des romantiques. Elle faisait le sujet de toutes nos conversations.
J'ai écrit cette nuit, me disait-elle un jour de juin 1904, les seules pages que je voudrais laisser.
C'est mon enfance romantique, et mon retour vers la Grèce par Homère, par Sophocle. Ces pages me viennent des morts de ma race, restés en Crète, et dont nous avons réveillé les énergies divines.
Quand j'étais petite fille, j'ai pleuré en lisant dans mon Histoire, que des prisonniers emmenés sur des galères ennemies avaient obtenu leur délivrance, parce qu'ils savaient par coeur un chant d'Euripide.... Ils seraient donc sûrs de se libérer de l'esclavage romantique ceux qui savent un chant d'Homère, de Sophocle, d'Euripide!
O, la belle noblesse classique!

* _* *

[p. 392]

Het is eigenaardig, hoevele schrijvende vrouwen er van hielden te poseeren als mannelijke auteurs. Ik behoef slechts te noemen: George Eliot en George Sand, maar er zijn er eindeloos veel meer. Maar mevrouw de Noailles is in Frankrijk de schrijfster geweest, die op de meest vrouwelijke wijze de groote levensthema's: verlangen, liefde, ouderdom en dood behandelde.

Rémy de Gourmont juichte op enthousiaste wijze de houding der poétesse toe:

Voici une femme, qui écrit sans se guinder à imiter le ton des hommes. C'est déjà un grand mérite, et c'est un grand charme!....

En Barrès schreef:

Si nous étions encore aux époques héroïques, il pourrait arriver à cette audacieuse, à cette prêtresse, que ses compagnes la déchirassent. Mais pour nous, ne nous occupons que de suivre sur l'arc de cette chasseresse là flèche d'or qui va d'un bref et sûr mouvement jeter à nos pieds un oiseau de paradis tout palpitant....

Paul Bourget, aan wien het genre der poëzie van madame de Noailles niet beviel, had toch het zunvere oordeel en de eerlijkheid om te zeggen:

L'oeuvre de madame de Noailles est un torrent qui roule des pépites d'or.... maar dan met deze reserve:
Mais cet or n'est pas monnayé.

Doch ik zou zeggen: Wat doet het er toe, al is dit goud niet gemunt? Eigenlijk nog veel beter, dat er geen geijkten, conventioneelen stempel op is afgedrukt, - maar dat het zoo volstrekt ongeallieerd is, zoo zuiver en puur als het in de natuur wordt gevonden!....

Tusschen Barrès en madame de Noailles bestond een groote vriendschap.

Zij zeide van hem:

- Le génie de cet homme est une des sources de mon coeur!

En hij van haar:

[p. 393]

- Quelle puissance d'ennoblir les êtres et les choses. O, cet esprit de vie, qui anime tout: les arbres, la nuit, un vieux cocher.... Elle donne un sens, et un sens noble à toutes choses que son regard distingue et retient. C'est la marque de son génie.... Elle a le soleil comme une fleur dans sa main!....

* _* *

Madame de Noailles werd opgevoed in de culte van poëzie en muziek. Maar ‘le Dieu de la poésie’ voor haar vader, haar ooms, en als gevolg daarvan ook voor haar, was Victor Hugo.

In de villa d'Amphion werden dagelijks La Légende des Siècles, Les Contemplations of Les Châtiments opgeslagen. En de liefde en bewondering voor Victor Hugo werd haar dus, zooals men dat noemt, ‘met den paplepel ingegoten’, en de geheele politiek-philosophische poëzie van dezen dichter gleed langs de helling der muziek den zoo gevoeligen geest der ‘adolescente’ binnen. Zij schreef dan ook:

Quand je vois l'infinie, je pense:
‘C'est Hugo,
C'est sa bouche profonde....’

En alles wat gesproken werd door deze ‘bouche profonde’, nam zij als een evangelie aan. Maar lichtelijk overdreven moet men het vinden, van een zoo klaren geest als die van Madame de Noailles, wanneer zij Victor Hugo in extase tegenroept:

Je crois que c'est toi Pan, que c'est toi Jéhovah....

hoewel zij dezen uitroep nader omschrijft in de regels:

Vous seul m'avez fait croire
Qu'on peut mettre au-dessus de l'ineffable amour
L'héroïsme, et la gloire.

en naar volle waarheid getuigde zij:

J'ai dit ce que j'ai vu et ce que j'ai senti.

* _* *

[p. 394]

Haar eerste versbundel maakte Madame de Noailles reeds beroemd. Maar het was eerst sedert haar groote successen met de belangrijke verzameling gedichten, die de ‘Eblouissements’ heet, dat haar appartement in de Avenue Henri Martin overstroomd en belegerd werd ddor een menigte onbekende vrienden, die aangetrokken werd door haar ‘remommée flamboyante’, en van wie zij zeide:

‘Ils voudraient toucher mes mains et mes yeux pour être à leur tour enflammés.’

De salon Louis XV was altijd overvol, en een intiem bezoek was bijna een onmogelijkheid. Politieke personen brachten hun waardigheden in het geding, om toegang te verkrijgen. Journalisten eischten inverviews. Jonge lieden wilden haar ‘hun karakter verklaren’, grijsaards drongen haar hun vertrouwelijke mededeelingen over hun verleden op, en jonge meisjes vroegen haar om raad in liefdes- en levensaangelegenheden.

De telefoon stond niet stil. De waakzame bedienden konden haar met geen mogelijkheid geïsoleerd houden, het personeel kon haar niet beschermen; en het gevolg was, dat zij veel te veel rendez-vous afsprak voor hetzelfde uur! Als het zóóver kwam, nam Madame de Noailles de vlucht. Nu eens nam zij haar toevlucht tot haar nicht, princesse de Brancovan, of tot de princesse de Chimay in de Rue Greuze, in het kleine charmante hôtel, zoo rustig gelegen onder hooge boomen, of, wanneer de lente of de zomer haar toelachte, tot het heerlijke buitenverblijf van Gustave Kahn te Boulogne.

Verrukkelijke tuinen van Gustave Kahn! Hoeveel strophen uit de Eblouissements zijn er niet door geïnspireerd.

Madame de Noailles noemde dit prachtige park ‘le Jardin qui dilate le coeur’.

(Dit was de naam, dien Timour, prins van Samarkand, had gegeven aan den tuin, dien hij schonk aan de schoone Toutrel Kamoun, in de 1001 nacht.)

De langzame equipage van Madame de Brancovan deed zóolang over den tocht naar Boulogne, dat het leek of het Bois een woud was, dat langs den geheelen oever van de Seine liep. En men arriveerde op het oogenblik, dat de bloemen verspreidden:

Ce parfum qui languit, qui tombe, qui se couche....

[p. 395]

De blaadjes der appelbloesems bestrooiden het gras, maar van den eenen boom naar den andere slingerden zich de rankende twijgen van de verrukkelijkste rozen, en vormden berceaux en pergola's, en vervulden die lucht met een zoele welriekendheid.

Madame de Noailles ademde de geuren in der honderden bloemen, die, zooals zij het uitdrukte, ‘caressaient l'azur....’

De Japansche tuin, ‘paysage rampant sous cet azur trop vide’, trok haar aan en irriteerde haar tegelijkertijd. Zij nam haar bekoorlijk gezichtje ‘plein de sentiment et de caractère’ in haar beide handen, zooals men haar ziet doen op de ets van Helleu, en zag in haar gedachten de minutieuse, moeilijke taak der Nipponsche tuinlieden, gebogen over de dwergboompjes, die nooit hooger mogen reiken dan tot aan de knieën hunner kwelgeesten.

Dan wandelde zij over de paden, die bedekt waren met poederfijn zand, tusschen de knoestige vijgeboomen, de dwergceders en andere lilliputterboomen. Een stroompje water liep tusschen kunstmatige rotsjes, in welker holten fijne plantjes groeiden, exquise bloempjes en zeldzame gewassen, en eindigde in een kleinen vijver, waaromheen hagedoorns en azalea's groeiden.

Dan zette zij zich neer in een der kleine bamboe-kiosken, op een rieten bank, een huisje ‘léger comme un chapeau d'éte’.

En de wandeling eindigde in het boschje blauwe ceders, die Gustave Kahn expres had laten komen van den Libanon. De nacht daalde zwoel op dit mysterieuse oord, en Madame de Noailles de oogen omhoog slaande, reciteerde:

Le soir est du soleil, arrêté dans les branches!....

Jeanne Kloos-Reyneke van Stuwe.

(Wordt vervolgd.)