De Nieuwe Gids. Jaargang 49

[p. 146]

Invallen door Frans Erens.

Iets over spelling.

Naar mijne meening is het een grondige dwaling op willekeurige wijze diep ingrijpende veranderingen in de spelling te maken. Zij is het resultaat van de algemeen vastgestelde voorschriften, van een soort stemrecht ten opzichte van de manier hoe een woord moet worden geschreven. Vooral lijkt het mij afkeuringswaardig, dat een schrijver er een eigen spelling op na gaat houden. De originaliteit is niet te zoeken in den vorm van het werktuig, maar in de ideëen, die door dit werktuig worden uitgebeeld.

Doordat men een woord anders gaat schrijven dan tot dusver het geval is geweest, met dubbele klinker, waar tot nu toe één werd gebruikt of omgekeerd; door dat men 't gaat schrijven voor het, mensch zonder ch of lik in plaats van lijk en allerlei andere variaties meer, vertraagt men den geestelijken gang van den lezer, zonder hem tot meerdere denkkracht te prikkelen. Degene die zulk een vreemd gespeld woord tegenkomt, moet een ondeelbaar moment in zijn geest stilstaan en zich afvragen: ‘Wat is dat ook weer?’ Zoo wordt de gedachtegang noodeloos gestuit.

De algemeen geldende schrijfwijze, die op het oogenblik is aangenomen, zij zij dan vastgelegd door de Vries en te Winkel of anderen, is als het ware het Contrat Social geworden, de algemeene overeenkomst, waarbij men zich nu eenmaal heeft neergelegd, terecht of ten onrechte. Maar beter is zich er eenvoudig bij te houden, dan tijd te verliezen met daar over te twisten. Dat zou zijn alsof men met iemand, die binnenkomt

[p. 147]

erover gaat redeneeren, hoe of hij eigenlijk moet binnen komen, of het met uitgestrekte rechterhand moet zijn of niet en met welken voet hij den drempel moet overschrijden. De binnentredende zou mij op mijn onnoozele opmerkingen antwoorden, dat hij daarvoor niet was gekomen en mij het doel van zijn komst gaan verklaren. Evenzoo onnoozel lijkt het mij aan het kleed van onze woorden allerlei willekeurige veranderingen te maken. Zij roepen ons toe: Wij bestaan niet om het kleed, waarin wij gewoon zijn te verschijnen; laat dat met rust. Wij dienen den geest, die ons het leven geeft.

Een phonetische spelling is niet door te voeren en het al te eenzijdig streven daarnaar zal schade brengen aan de taal. Het is de richting naar de onbeschaafdheid, naar den chaos. Spreken is één ding, schrijven een ander en hoewel er geen absolute scheiding tusschen beiden is aan te geven, houdt het delicate taalgevoel ze wel degelijk uit elkaar. Het roekeloos streven naar de phonetische spelling zou overgaan in barbaarschheid. Het is nu wel waar, dat er bij sommigen een voorliefde daarvoor bestaat en minachting voor verfijning en tact, resultaten van oude cultuur. Maar dit is juist een richting, die bestreden moet worden, een richting, die door ieder, die eenige autoriteit bezit op welken grond ook, niet moet worden aangemoedigd. Het is de concessie van de cultuur aan de cultuurloosheid. Het minachten van geërfd geestelijk bezit is een domme verblindheid, die tot zelfvernietiging moet leiden.

Wanneer veranderingen noodzakelijk zijn geworden van vormen, die zich hebben uitgeleefd, moet met wijsheid, piëteit en tact worden te werk gegaan. Het tempo, waarin aan de veranderingen toegang wordt gegeven, moet zeer lanzaam zijn, want wij hebben evolutie noodig en geen revolutie. De taalgroei moet worden gediend, niet geforceerd.

* _* *

Door de techniek is geen reëele vooruitgang door de menschheid bereikt. De beweging is door auto en vliegmachine alleen in snelheid toegenomen. Een werkelijke vooruitgang zou er zijn, indien door de techniek de mensch zijn eigen wezen zou kunnen

[p. 148]

doen groeien, zijn verstand scherpen, zijn intellect verbreeden, zoodat hij van uit de engheid, waarin hij tegenwoordig levend is, zich zou kunnen vergrooten, verdiepen, sterker maken aan greep op het buiten hem staande of zijn innerlijk wezen kunnen intensifieeren.

Van dit alles is nog niets gebeurd door de menschelijke uitvindingen. Integendeel, ik geloof, dat veel van de menschelijke uitvindingen, vooral van de laatste jaren, zooals de spoor, de telegraaf, telefoon, radio en snelle verkeersmiddelen den mensch uit zijn isolement hebben gesleurd, waardoor hij zijn kracht, zijn eigen wezen voor een gedeelte heeft moeten prijs geven.

Iemand, die in het andere uiterste vervallen zou en jaren lang in zijn kamer zou blijven, zou misschien een hoogere perfectie bereiken, dan wanneer hij zich in dien tijd in een of ander vervoermiddel om de wereld had bewogen. Waarschijnlijk heeft Simeon Stylites, de heilige, die op een pilaar woonde, meer bereikt, dan de oceaan-vliegers van heden.

De bewondering der menschheid gaat op het oogenblik naar de materieele vervolmaking der techniek, doch wij moeten oppassen daarin niet te ver te gaan. Wanneer wij oprecht willen zijn, moeten wij de gevaren begrijpen, die in het tot nu toe bereikte zijn gelegen.

Het intellect zal steeds de meest waardeerbare kracht moeten blijven en niet de materieele kracht of handigheid. Een vooruitgang zou het zijn, indien door het vervolmaken der vliegkunst een toenadering zou kunen worden bewerkt tot wezens van andere hemellichamen. Mocht dat ooit gebeuren, dan zouden daaruit wezensveranderingen van menschen en dieren kunnen plaats grijpen, waar wij ons tot nu toe geen denkbeeld van kunnen maken. Maar waarschijnlijk is ons menschengeslacht aangewezen op zijn isolement op dezen aardbol en van verbetering van communicatiemiddelen moeten wij ons geen werkelijke verbeteringen van ons menschenlot voorstellen. In tegendeel toen het verkeer moeilijker was, bleef de mensch meer op zichzelf, hij moest minder van zijn wezen, van zijn ziel afgeven dan nu. Hij kon zich beter concentreeren met zijn verstand en zijn gevoel. Een zeker isolement is noodig voor den mensch; door zich te verliezen in de ziel van een anderen, verliest hij zijn eigen ziel.