De Nieuwe Gids. Jaargang 49

[p. 505]

Invallen door Frans Erens.

Willem Kloos vijfenzeventig jaar.

Als ik dwaal in het bosch der Nederlandsche literatuur, dat voor ons van meer belang is dan grootere wouden aan den anderen kant van onze grenzen, en als ik dan al onze schrijvers in boomen heb omgemijmerd, berken, linden, abeelen, dan sta ik stil voor een stoeren eik en ik zeg in mijzelf: dat is Willem Kloos. Hard is de zware stam en in het verwrongen hout zie ik vormen, gezichten en gestalten in eindelooze afwisseling, die de teekenen zijn van gedachten en inzichten, diep borend in de lagen van het bewustzijn. Ik zie de bladeren aan takken en takjes, allen anders en allen in harmonie; het zijn de klanken, de woorden, de verzen, die allen samen een wereld zijn, de reusachtige kruin. Hoor ik de wind door de bladeren gaan, dan lijkt het mij geluiden te hooren uitend het diepste van de menschenziel, geluiden in een verre verte verbonden met het eeuwige.

Lang, heel lang, want ik ben al ver gekomen in jaren, heb ik dien eik gekend, die van den aanvang af volwassen, zich handhaafde met de zelfde kracht tot op dit oogenblik. Ik heb in dat woud andere boomen gekend, wier levenssappen spoedig verdroogden, wier bladeren verdorden en wier takken de een na de ander afstierven. Hun wortelen hadden niet zóó diep geboord, dat zij de ondergrondsche bronnen vonden en kort was de duur van hun leven. Maar ik weet, dat de eik Willem Kloos zóó sterk en machtig, zóó frisch en groen zal blijven nog jaren lang in dat woud van den Nederlandschen grond.

* _* *

[p. 506]

Er zijn allerlei facetten aan mijn vriend Kloos, die nu 75 jaar gaat worden. De belangstelling van velen gaat naar hem uit en de menschen willen graag zooveel mogelijk over hem weten, want tegenwoordig is er een neiging om de persoonlijkheid van den schrijver in zijn werk te betrekken en de nieuwsgierigheid is daarop gericht. Daarom kan het zijn, dat sommigen graag zullen vernemen, dat bij Willem Kloos de grootste particuliere bibliotheek is te vinden van geheel Nederland. Hein Boeken sprak mij indertijd van 50000 deelen, een schatting, die wel ongeveer juist zal zijn.

Jaren lang woonde de schrijver der ‘Veertien jaar literatuurgeschiedenis’ de Haagsche aucties bij en legde als fijn kenner de hand op menig onvindbaar en curieus boek. Hij en zijn vrouw zijn daar bekende figuren en wanneer zij de verkoopzaal binnen komen, maakt het publiek met achting plaats voor het beroemde schrijverspaar. De auctionator is tevreden als hij ze ziet en groet hen met consideratie; eerst en vooral geldt die groet hun persoon en in de tweede plaats den goeden klant. Hij weet wel, dat die Kloos een geweldig boeken-minnaar is en dat, wanneer hij met zijn fijnen reukzin aan een boek heeft gesnoven en de geur daarvan hem aanstaat, hij het niet gauw loslaat en de kamp met den medeminnaar niet gauw opgeeft. Hij weet wel, dat die uiterlijk koele en kalme Kloos van binnen vol is van vuur. Hij is dus blij, wanneer hij ze ziet komen, want hij ziet zijn prijzen graag naar boven springen met kwartjes en met guldens.

Zoo is de woning van Willem Kloos een bibliotheek geworden, waarin de schatten der wereldliteratuur gezet zijn rij aan rij. Daarin alleen voelt hij zich thuis als de visch in het water. Hij heeft behoefte aan de emanaties, die uitgaan van al die boeken om hem heen en hij zou het wandtapijt dier stille ruggen niet willen ruilen voor een kostbaar behang.

* _* *

Kloos is onze voornaamste moderne dichter en toch stel ik hem als proza-schrijver nog hooger. Niemand heeft zooals hij den Nederlandschen volzin in elkander gesmeed en er een Ciceroniaansch cachet aan gegeven. Heeft Kloos niet zelf onlangs van Bilderdijk gezegd, dat hij het proza zijner ‘Vaderlandsche Geschie-

[p. 507]

denis’ nog prefereert aan zijn gedichten? Zie, zoo doe ik ook met hem. Doorenbos noemde de voorrede van de uitgave van Jacques Perk's gedichten het mooiste brok proza van die dagen.

Zoek maar eens in de negentiende eeuw een proza-schrijver, die hem overtreft! Lang heeft v.d. Palm als de eerste gegolden, doch Kloos is een veel rijker, ja soms gecompliceerder prozaïst dan de auteur van ‘Nederland's Herstelling’, die veel eenvoudiger is, wanneer hij zijn volzinnen laat losloopen.

Jammer dat Kloos evenals Boutens niet meer dichters vertaald heeft. Ook daarin zou hij allen overtreffen. Maar nog is hij niet aan het einde van zijn loopbaan. Wie weet wat hij nog zal gaan doen, op welk terrein hij zich nog zal bewegen?