De Nieuwe Gids. Jaargang 49

[p. 347]

Bibliographie.

De psychologie aan het ziekbed, door dr. J.L.C. Wortman. (Haarlem, de Erven F. Bohn, 1932.)

Het is in een kort bestek onmogelijk een indruk te geven van den veelzijdigen en rijken inhoud van dit merkwaardige, openhartige boek. Een boek, waarin een medicus, schrijver van De Ethica aan het Ziekbed, zijn schat van levenservaring, vrucht van diep nadenken en van eigen medische praktijk, neerlegt en waarin hij een dringend beroep doet op de medische wereld, om eindelijk haar materialistische, nagenoeg uitsluitend op het stoffelijke, zinnelijk-waarneembare symptoom gerichte therapie, te laten varen en de zieken te beschouwen als wezens, wier psycho-physisch evenwicht gestoord is. Derhalve: lichaam en geest worden niet afzonderlijk ziek; bij lichamelijke ziekten komen geestesstoornissen voor en bij geesteszieken lichamelijke afwijkingen. De mensch vormt in dit bestaan, hier en nu, een onverbrekelijke eenheid.

Eerst de laatste jaren verkrijgt de medische wetenschap meer inzicht in de ontzaggelijk ingewikkelde structuur van ons hersenen zenuwapparaat. Men heeft leeren inzien, dat het karakter, de geestelijke persoonlijkheid, niet iets is, dat a.h.w. boven het lichaam zweeft, doch er ten nauwste mede samenhangt. De mysterieuze werking der endocrine klieren bijv. beïnvloedt in hooge mate dat nergens abstract begrensde attribuut van den mensch, hetwelk wij met den naam van ‘temperament’ aanduiden.

Het is nu de groote verdienste van dr. Wortman, om in een ook voor niet-medici begrijpelijk boek, een uiteenzetting te hebben gegeven van de nieuwste inzichten op het gebied der psychologie. Hij wijst er op, hoe te allen tijde aan het lichaam en zijn kwalen meer aandacht is geschonken, dan aan de onvolmaaktheden van den geest. In het licht van het modern wetenschappelijk onderzoek zijn de grenzen tusschen geest en stof opgeheven; wij beschouwen die beide entiteiten thans als openbaringsvormen van een derde, voor ons in ruimte, tijd en causaliteit gevangen bewustzijn, eeuwig onkenbare werkelijkheid.

[p. 348]

De auteur wijst er met nadruk op, dat de medische wetenschap, door en door vermaterialiseerd in de laatste halve eeuw, zich blind starend op het waarneembare en het niet-waarneembare negeerend, zich deze nieuwere levensbeschouwing ten nutte diende te maken en zieken niet alleen physisch moet behandelen.

Met diepen ootmoed dient de mensch te beseffen, dat niet ons gebrekkig weten de genezing tot stand brengt, doch de ondoorgrondelijke vis medicatrix naturae. Een modern geneesheer moet voor alles een groot menschenkenner zijn, iemand die beseft, dat ziekte een psychisch lijden is en dat daarom psychologische kennis voor den medicus van belang is. Het wezen der materie is omgezet in electrische kracht, die de eenige werkelijkheid is in het stoffelijke heelal. Als men een dergelijke levensopvatting huldigt, zal men ook dat wonderlijk-gecompliceerde conglomeraat van electrische energie, drager van een bewusten geest, den mensch, niet meer uitsluitend door middel van een medicamenteuse therapie trachten te genezen.

In een laatste hoofdstuk, getiteld ‘Psychische ziekenbehandeling’, vindt men een synthese van de daaraan voorafgegane beschouwingen. Het gebied van het zichtbare wordt hier verlaten en de nadruk er op gelegd, dat bij iedere ziekenbehandeling onbewust van den arts op den zieke een geestelijke strooming uitgaat. Zoo bestaat de hoogste taak van de verpleegster ook daarin, om psychisch steun te verleenen.

Met den wensch, dat de aartsvaderlijke huisarts, in een nieuw gewaad met modernen psychologischen blik en bewust van zijn psycho-therapeutische vermogen, een nieuw tijdperk van rationeele geneeskunst moge inluiden tot meerdere glorie voor wetenschap en stand, besluit de auteur zijn lezens- en herlezenswaardige boek.

F.S. Bosman.