De Nieuwe Gids. Jaargang 48

[p. 1]

[De Nieuwe Gids. Jaargang 48. Deel 1]

Invallen door Frans Erens.

In de vlakte van Salisbury staan de geheimzinnige steenen van Stonehenge. De Keltomanen hebben er de overblijfselen van een Drüiden-tempel in gezien en er bestaat nog een vereeniging, die er een ritus celebreert. De ijver van deze goede menschen, die zoo ver gaan zich daar te laten begraven, blijkt niet zoo geheel onschuldig te zijn. Omdat hij het monument in gevaar brengt, is hun verzocht hunne graven elders te kiezen.

Het congres van prehistorici te Londen heeft zich onlangs met Stonehenge beziggehouden; het heeft erkend, dat indien al een gedeelte van deze steenen van het land van Wales zijn aangebracht, de grootste van locale herkomst zijn. De Schotsche hoogleeraar Gordon Childe heeft definitief aangetoond, dat de Drüiden met Stonehenge niets te maken hebben en de Iersche hoogleeraar Mac Alister heeft nu uitgemaakt en waarschijnlijk voor altijd: dat wij niet weten wie Stonehenge heeft gezet, noch wanneer, noch waarvoor dit is geschied.

In Frankrijk zijn het de steenen van Carnac, die van dezelfde soort zijn als die van Stonehenge. Hier hetzelfde raadsel. De meest onzinnige meeningen zijn er over uitgesproken. Flaubert heeft meer dan een halve eeuw geleden het beste daarover gezegd:

‘Si l'on me demande après tant d'opinions quelle est la mienne, j'en émettrai une irréfutable, irréfragable, irrésistible...... cette opinion, la voici: ‘Les pierres de Carnac sont de grosses pierres!’

Wij kunnen ons dus alleen verlustigen in gissingen, die ons troosten. In ieder geval zijn het met verstand begaafde wezens geweest, die hier aan het werk waren. Vóór millioenen jaren zijn die steenen gezet door een aan den homo sapiens verwant ras. Wanneer dit waar is, is dit ras ouder dan de pithecanthropus erectus en zijn de conclusies uit deze vondst getrokken van weinig waarde. Dan is er immers een veel ouder verstandelijk wezen op onzen aardbodem geweest dan de z.g. aapmensch.

[p. 2]

Aantrekkelijk is het zich bezig te houden met den oorsprong dezer steenen. In den Bijbel en ook in de Grieksche godenleer wordt gesproken over een geslacht van reuzen. Hier hebben wij misschien iets, dat licht geeft. Hier kunnen wij trachten aan te knoopen. Bilderdijk heeft niet zoo ver misgetast, toen hij zich den Ondergang der eerste Wareld voor den geest riep. Hij was een door en door geloovig man en dat belette hem zich op definitieve wijze uit te spreken. Zoo smeekt hij in het begin van zijn epos-fragment:

Verlosser! zie, zie neer op dit vermetel pogen!
Begunstig 't, is 't niets meer dan dichterlijke logen;
Maar stijgt het stouter dan eens Christens godsvrucht past,
Verstoor het uit genade, en leg mijn waanzin vast.

Dat Bilderdijk het heeft moeten opgeven om dit epos te voltooien is waarlijk geen wonder. Hij had geen bronnen genoeg om hem hier te hulp te komen. Zijn conceptie was waarlijk grootsch, doch deze reuzetaak, in den volsten zin van het woord, heeft hij niet mogen voltooien. Trouwens, daarvoor hoorde een rijkere verbeeldingskracht dan de zijne. Zijn fragment mag een merkwaardig stuk heeten, dat tot nadenken stemt en een onderwerp behandelt, belangrijk in al zijn vertakkingen.

Al maken wij gissingen, wij moeten bekennen niets zekers over de makers dier oude bouwwerken te kunnen zeggen. Alleen een flauwe schemering in den nacht van het verleden troost ons hier. De legende van Briareus, van Ossa en Peleon hebben mogelijk een grond van waarheid gehad. Ook de legendarische draken waren waarschijnlijk de laatst overgebleven vóórhistorische dieren. Doch wij moeten verder zwijgen bij deze vage mogelijkheden.

Hebben deze steenen misschien iets te doen gehad met het verzonken Atlantis?

Ignoramus et ignorabimus.

Het is vreemd, dat de blik in het verleden veelal boort in dikke duisternis en dat die in de toekomst somwijlen is omgeven met eenig licht. Het visioen in de toekomst, dat is de profetie en die is in den loop der eeuwen aan enkele menschen gegeven geweest. Waarom dat verschil?