|
| |
| |
| |
Feiten en fantasieën (dames-rubriek).
De Fransche schrijfster Colette in haar leven en werk (Vervolg van blz. 220.)
Celle qui en revient.
In de reeks kleine boekjes, welke de Parijsche uitgever Ernest Flammarion uitgeeft onder den zeer goeden verzameltitel Une heure d'oubli, is van Colette verschenen een herdruk van eenige harer onvergelijkelijke Dialogues de bêtes, waaraan twee nieuwe zijn toegevoegd: Celle qui en revient en: Les bêtes et la tortue. Genoemde boekjes worden in den handel gebracht tegen 45 centimes, wat voor Holland, met den tegenwoordigen stand van de markt een bedrag maakt van.... wat denkt ge, lezeressen?.... Van tien cent!
Voor tien cent in het bezit te komen van zeven Dialogues, waaronder twee nieuwe, wie zou het zich willen laten ontgaan?....
Celle qui en revient, is een herdershond, die het oorlogsleven in de loopgraven heeft meegemaakt, en daardoor een geheel ander wezen geworden is, dat de ooren nog vol heeft van donderend en krakend gerucht, de oogen vol valsche, snelle en bliksemschelle schijnsels, en de zenuwen nog vol van schokken en trillingen, de hersens vol vreezen en onzekerheden.
O, hoe verstaat Colette de kunst zich in de psyche harer dieren in te denken. (Want dat dieren een psyche hebben, daaraan twijfelt op het oogenblik wel niemand meer.) Al de onrust, die in het gevoelige hart van den hond is achtergebleven maakt zij ons voelbaar, en het kleine verhaal is er een nieuwe proeve van, hoe verwoestend de oorlogstoestand ook op het zieleleven van alle levende wezens ingewerkt heeft....
Les bêtes et la tortue is een kostelijk genrestukje, dat ons op
| |
| |
de begrijpendste en geestigste wijze laat zien, hoe een paar honden en katten er op reageeren, als plotseling temidden van hen het onbekende beest, de schildpad wordt neergezet. Is het een beest? Het lijkt wel een doosje.... Neen, het is een keisteen.... zegt een ander.... en zij besnuffelen en bekrabben de harde schaal, tot er een panischen schrik ontstaat, als de schildpad pootjes en kop te voorschijn brengt....
Leest het zelve, lezeressen, en geniet van den verrukkelijken humor, die van van Colette's kostbaarste gaven is!....
| |
La femme cachée.
La femme cachée is geen roman; het is wederom een bundel korte verhalen, en in het korte verhaal, dikwijls méér dan in haar romans, ligt Colette's charme en kracht.
Het eerste verhaal vertelt van een man, die onder een voorwendsel vertelt de stad te verlaten, terwijl hij incognito een gemaskerd bal bijwoont, en daar, door een toeval, zijn vrouw herkent.
O, neen, dit is heelemaal niet de bekende, geijkte, banale geschiedenis, van den man, die zijn vrouw betrapt op een avontuur. O, neen! dan zou Colette Colette niet zijn, de fijne, spiritueele, de psychologiste, de menschenkenster!
Het vrouwtje is naar het bal masqué gegaan, - waarom? Om er, onder het mom van haar masker, volkomen vrij te wezen, volkomen zichzelve te wezen, om vroolijk te zijn, om zich te amuseeren in een haar anders ontzegd pleizier.
Anders niets!
Maar de man, die haar volgt en haar gadeslaat, ontdekt in zijn vrouw la femme cachée, haar, die hij nooit heeft gekend! Een interessant onderwerp, nietwaar? En een, dat véél te denken geeft! Onwillekeurig peinst men: welke man, welke vrouw, is in den omgang volkomen vrij, volkomen véridique?....
Deze bundel van 22 schetsen, allen vluchtige krabbels, en de meesten toch geheel ‘af’ in hun complete kortheid, bevat een levensinzicht en een levenswijsheid, die alleen een Colette ons zoo poignant en zoo intens opdisschen kan. Deze ‘kruimels levens’, zooals ik ze zou willen noemen, hebben allen den preciesen smaak bewaard van de soort, waaraan ze zijn ontnomen: er is een geur
| |
| |
van weemoed aan, van wrangheid, van satire en ironie, van vervulling en vreugde, van desillusie en tragiek, en ik geloof, dat, onder alle heden ten dage schrijvende vrouwelijke auteurs, Colette bij uitstek de ‘psycho-analyste’ te heeten verdient.
Zij speurt de diepste zieleroerselen na, zij tast naar de verste verborgenheden in het menschelijke wezen, en niets is veilig voor haar peilenden blik. En Colette psychologeert niet alleen, zij heeft ook een groote, natuurlijke intuïtie, die ‘weet zonder te kennen’. En het is misschien juist in deze minimale geheeltjes (meer nog dan in haar romans) dat Colette zich het grootste toont als schrijvend medium.
Niemand heeft haar nog ooit zoo genoemd, maar voor mij is Colette werkelijk een ‘medium’, die in clairvoyance in de onderbewustheden der haar omringenden weet te zien, en al het daar rustende, al het daar verdrongene naar boven brengt.
(Een enkele maal is een schets van Colette wel eens wat onbeduidend, als bijvoorbeeld Le cambrioleur, dat het bekende thema behandelt van den indringer, die betrapt in de kamer van een vrouw, zich voordoet als een verliefde, hetzelfde motief door Vicki Baum in haar Menschen im Hôtel tusschen baron von Gaigern en de danseres Grusinskaja met zooveel succes gebruikt.)
| |
Le voyage egoïste.
In dezen bundel vieren al Colette's beste eigenschappen: haar geestigheid, haar gemoedsgevoeligheid, haar fijnheid, haar toegespitste ironie en haar natuurliefde, hoogtij.
Dit hier zijn niet zoozeer vertellingen, als wel beschouwingen over alles en nog wat.... herinneringen aan haar dierbaar geboorte-oord, waarheen altijd haar grootste en innigste teederheid is gegaan en nog gaat; en verder min of meer gedetailleerde overdenkingen, over alle mogelijke onderwerpen, die dagelijks zoo in het gesprek te pas komen: over reizen, over visites, over bezuinigingen, over vacantie, over de mode, over japonnen en hoeden, over mannequins, over poeder en schmink, over tuinen, over bont en over ziek zijn, over speelgoed, en...... ja, waarover niet?....
En aldoor lezen wij geboeid, nu eens met een glimlach om ongewilde geestigheden, en dan weer vol bewondernig om nieuwe en
| |
| |
zoo exact uitgedrukte opvattingen. Nu eens vertelt zij een curieuse anecdote, en dan weer slaat zij een ernstiger toon aan, maar altijd is het Colette, die spreekt, met andere woorden: een uitgesproken persoonlijkheid, een volstrekt-oorspronkelijke individualiteit.
Le voyage egoïste is uitgegeven in de aardige serie, welke Ferenczi et fils te Parijs, het licht doen zien onder den naam: Le livre moderne illustré, boeken in keurig formaat, goeden druk, en met origineele houtsneden versierd, die op het moment te krijgen zijn tegen den Hollandschen prijs van.... 45 cent! En, zooals ik reeds zei: wat vindt men er al niet in!
Met haar goed inzicht en haar gezond verstand, trekt Colette te velde tegen allerlei monstruositeiten der mode, tegen nouveautés, die het mooie en natuurlijke ómvormen tot er van het oorspronkelijke niets dan iets onherkenbaars is overgebleven.
‘Vous prenez un marabout, vous le rasez. ....Le lapin et le marabout, tous deux rasés, s'apparentent paradoxalement à cet autre monstre, qui déshonora si longtemps nos chapeaux: l'autruche glycerinée....’
Ook de hoeden-mode behaagt haar niet. Nu eens dragen wij la petite cloche, le petit chapeau concave; dan weer: la calotte hexogonale, le haut-de-forme, la moule à gateau; le seau renversé... en ook spreekt zij het ware woord, dat de echte élégance niet gelegen is in het slaafsch en blindelings volgen der mode, maar:
....l'élégance suprême qui consiste à porter un vêtement à son heure, dans son milieu et dans son climat.
Over het verven, scheren en op andere manieren verminken van bont, zegt Colette ook het hare. (Ik voor mij heb het rose, blauw en mauve kleuren van bont eveneens een afschuwelijk en belachelijk horreur gevonden.)
- Voyez, madame, comme la couleur est égale d'un bout à l'autre de la nappe. C'est du très beau burnduck.
- Naturel, n'est-ce-pas?
- Oh! vous ne voudriez-pas, madame! Le vrai burnduck n'est pas solide; celui-ci est fait avec des petits visons ras. Si vous préférez, pour de beaux parements et un bas de manteau, cette panthère, vous en serez contente; nous ne sommes pas de ceux qui font de la panthère avec de mauvaises gazelles, je peux vous le garantir!
| |
| |
- Vraiment!
- Sur facture, madame! Toutes nos panthères sont faites sur véritables peaux de chevrette.
Is deze dialoog niet kostelijk?
En niet minder kostelijk is de opmerking, die Colette eens maakte tegen een Grand Couturier, nadat zij opgemerkt had, dat de mannequins zooveel leken op aankomende jongens, met hun vormloos, vleeschloos figuur:
- Que n'employez-vous quelques adolescents? L'épaule fringante, le cou bien attaché, la jambe langue, le sein et la hanche absents....
- J'entends bien, interrompit le jeune maître de la couture. Mais les garçons qu'on accoutume à la robe, prennent, très vite, une allure, une grâce exagérément féminine au voisinage desquelles mes jeunes mannequins femmes, je vous l'assure, ressembleraient toutes à des travestis.
Dan zouden de echte meisjes-mannequins allen...... op verkleede jongens gelijken!!
| |
Histoires pour Bel Gazou.
Ik heb er in deze studie over Colette, wel eens mijn spijt over uitgesproken, dat Colette als moeder ons zoo weinig verteld heeft over haar opgroeiend kind, en ons dier geheele ontwikkelingsgeschiedenis, op enkele kleine, onbeduidende notities na, heeft onthouden. Haar bloedverwanten kennen wij allen goed: haar moeder, haar vader, haar zuster en broers. Maar wat weten wij van haar eigen kind, waarin wij, zooals vanzelf spreekt, juist zoo bizonder veel belang stellen?
Zoo dacht ik vaak; maar zie: daar ontdekte ik een uitgave: Histoires pour Bel-Gazou; (Colette's vader noemde haar zóó, zij weet niet precies waarom, maar vermoedt, dat dit koosnaampje een afkorting is van: Bel-Gazouillement (vogelgekweel), en ik dacht: Al heeft Colette dan ook niet over haar dochtertje geschreven, dan toch wel voor. En, nietwaar, uit de verhalen, die een moeder schrijft voor haar eigen dochtertje, kan men het kind toch óók wel leeren kennen. Dat dacht ik.
Maar!
| |
| |
Toen ik het boek, dat ik natuurlijk direct besteld had, inkeek, wat merkte ik toen?
Dat Colette eenvoudig uit al haar werken, die korte stukjes bijeen had gebracht, die wel in aanmerking konden komen, om ook door kinderen te worden gelezen!! Verhalen dus, die ik al lang kende, want aangetroffen had in La paix chez les bêtes, La maison de Claudine, Aventures quotidiennes, La femme cachée, Dialogues de Bêtes en Les vrilles de la vigne.
Dit was een groote teleurstelling voor mij. Maar nog bovendien kan ik een vertelling als de volgende niet zeer geschikt voor kinderen vinden:
Colette vertelt, hoe zij eens in een park een man ontmoette, met een zak op zijn rug, waaruit een kip en een haan te voorschijn kwamen, welke de man in het gras zette, waar zij konden rondpikken, omdat hij op een bovenhuis woonde, en de dieren dit noodig hadden. Hij deed dit bij goed weer, trouw elken dag.
Toevallig komt dan ook een andere man wandelen met een makke vos, die evenwel de kip en haan wel niets zal doen, omdat hij een tam huisdier geworden is. Toch ziet Colette op een gegeven oogenblik in den blik van dezen tweeden man de snelle, malicieuse begeerte, dat de vos zich eens aan den haan of de kip zal vergrijpen....
Dit verhaal is als in een flits de openbaring van het menschelijke gevoel, dat sluimert in haast elk aardsch schepsel, en dat Schadenfreude heet.
Maar.... is het wenschelijk, aan het jonge kind, dit leelijke gevoel, dat de besten onder ons vanzelf onderdrukken, duidelijk te maken? En dit stukje leven alleen als een grap te beschouwen, gaat óók niet aan, daar de inhoud daarvoor feitelijk veel te ernstig is!
| |
Prisons et Paradis.
Alweer een bundel (de kleine notitie, de korte beschouwing is Colette's fort, meer dan de short story en zeker meer dan haar romans), maar een der beste, die deze interessante schrijfster ons nog heeft geschonken. Elk van deze beschrijvingen, ieder van deze geestige croquis heb ik met de meeste aandacht, instemming, bewondering en sympathie gelezen.
| |
| |
Waar heeft Colette het dan over? Zijn haar onderwerpen dan altijd even interessant?
O! wel neen! maar Colette, in haar beste momenten maakt het onderwerp interessant. Eerst krijgen we een reeks karakteristieken van dieren (en men weet, welk een meester Colette daarin is!) over slangen, pauwen, eekhoorntjes, hagedissen, panters, vleermuizen, luipaarden, gieren, apen, honden, katten.... dan over tuinen en bloemen en smakelijke gerechten, en over luxe en parfums en poeder en schmink, en over de mode, en over verschillende rechtszaken, en over bekende persoonlijkheden (Spinelly, Mistinguett) en over wijnsoorten en over waarzegsters, en over het leven op een yacht en over huwelijksgeluk, en, en, en......
Genoeg, hoop ik, om u lust te geven, zèlf dezen bundel ter hand te nemen, lezeressen! de lectuur ervan zal u op alle mogelijke manieren bezighouden, u nu eens amuseeren, dan weer ontroeren, maar aldoor u boeien, en u in bewondering gevangen houden.
(Wordt vervolgd.)
Jeanne Kloos-Reyneke van Stuwe.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd