De Nieuwe Gids. Jaargang 44

[p. 121]

Bibliographie.

Kees van Bruggen. De verlaten man. Bussum, 1928, C.A.J. van Dishoeck.

Zekere journalistieke eigenschappen maken het werk van Kees van Bruggen leesbaar, ook al moet men van zijn boeken getuigen, dat ze allerminst volmaakt zijn. De geschiedenis van ‘De verlaten man’ is dat ook niet; alles bij mekaar heeft het verhaal eigenlijk weinig om 't lijf. Het is in den ik-vorm geschreven (de auteur plaatst een overbodig voorbericht om dien vorm te verdedigen) en geeft de ervaringen weer van een gescheiden man, die met verschillende vrouwen in aanraking komt. Het laat zich makkelijk lezen, het is een tikje cynisch, een beetje spottend; de stijl is aphoristisch; de stemmingen volgen elkaar snel op; de situaties wisselen als op de film. Er zijn geestige dialogen, waarbij zoowel een typiste als haar schrijfmachine een woordje meepraat; er wordt een aanslag gepleegd op een vrijgezellenleven; er is een andere typiste, die het een braven boekhouder lastig maakt - en het is allemaal wel onderhoudend, maar het komt toch allemaal neer op schrijvershandigheid. Brille. Geen bladzijde van dit boek is van binnen uit geschreven, en dat is het, waardoor men het ten slotte toch onbevredigd uit de hand legt.

J.F. Heemskerk. Bernard Rochowitz. Amsterdam z.j. Van Holkema en Warendorf's Uitgevers Mij.

Dit boek trekt vooral de aandacht als verschijnsel, dat ingaat tegen den tijd, waarin het geschreven werd. Het lijkt een erfstuk van vóór '80. Dit hoeft niet rechtstreeks een oordeel te zijn. Immers, niemand zal willen beweren, dat er vóór '80 geen goede

[p. 122]

boeken geschreven werden. Maar er zijn toch ingrijpende verschillen. Zoo is er in dezen roman van letterkundig vormschoon geen sprake. Het is de gematigde cliché-taal van vroeger. Werkelijkheid, in den zin van psychologische klaarheid, is er ook niet veel. De figuren zijn, ook weer naar den ouden trant, goeddeels de belichaming van één eigenschap; daardoor worden ook de verhoudingen stereotiep.

Wat is er dan wèl in dit boek? Het avontuur. De roman speelt in een gefingeerde maatschappij, een samenstel van landen en rassen, dat door den schrijver handig in elkaar gezet is. En dan ‘gebeurt’ er maar op los. Het avontuur om het avontuur. De schrijver ontleende het gegeven eenigszins aan een film, zooals hij vooraf meedeelt, en de geest van het werk is verwant aan dien van de amusementsfilm. Het is een gezellige, dikke kluif, echt iets voor de winteravonden. Wie nog met een glimlach van verteedering aan Eugène Sue kan denken, die kan ook nog gerust eens beginnen aan een boek als dit. En er zijn er immers nog genoeg, die in hun hart een plaatsje voor de oude romantiek opengehouden hebben!

A. Pleysier. De roemrijke avonturen van Leen Wouters. Amsterdam, 1928. N.V. Ontwikkeling.

Dit jongensboek onderscheidt zich van tallooze andere jongensboeken, doordat er een ernstige poging in is gedaan om de psychologie van een jongensleven weer te geven. Of de jeugd zelf dat waardeeren zal, is de vraag; wie zich met een uitleen-bibliotheek bezighoudt - zooals ikzelf dat als leeraar aan een H.B.S. doe - weet, dat onze jongens vaak de onmogelijkste nonsens mooi vinden. Meisjes worden veel gauwer zorgvuldig in d'r keuze, neigen al naar het geestelijk-volgroeide als de jongens nog zwelgen in het dwaze avontuur, dat in den regel te inniger wordt gesavoueerd, naarmate de dwaasheid er dikker op ligt. En er zijn veel schrijvers van jongensboeken, die aan deze neiging maar al te graag concessies doen.

De schrijver van dit boek doet dit niet. Maar ik geloof wel, dat zijn boek desondanks door de jeugd toch zal worden gewaardeerd, laat het dan zijn ondanks het betere element. Het is frisch en

[p. 123]

natuurlijk, Leen Wouters is een jongen, zooals een jongen ze graag onder zijn kameraden telt. Zijn avonturen - de werkelijke zoowel als de gefantaseerde - zullen aanslaan in de harten van onze jongens. En wat boven het begrip van twaalf à dertienjarigen uitgaat, hoeft immers niet verloren te zijn; de fijne observatie en het doorvoeld weergeven, het kan genoten worden door ouderen. Men hoeft zich als volwassene heusch niet te geneeren, om aan dit boek eens een avondje te besteden.

Alleen: neemt het, slechts in fantasie beleefde, in het verhaal niet een al te groote plaats in?

Menno Jakob Homan. Tar. Den Haag, 1927. N.V. Boekhandel v.h. W.P. van Stockum en Zoon.

De heer Homan, die hier en daar in zijn werk blijk geeft van wel aardig en fijntjes te kunnen observeeren, heeft een zeer groote fout. Hij kan volstrekt niet onderscheiden wat hij wel en wat hij niet moet opschrijven, en het gevolg daarvan is, dat hij veel en veel te veel opschrijft. De kunstenaar dient intuïtief te voelen, wat hij gebruiken kan tot het opbouwen van zijn werk, maar de heer Homan heeft gemeend, dat hij letterlijk alles gebruiken kon. Zijn boek is dan ook een zeldzaam vervelend geschrift geworden, want het weinige goede, waar ik boven op doelde, verdwijnt in den stroom van klakkelooze neerpennerij. Er is ook volstrekt geen gang in het verhaal van den boerenjongen Tar, aan het slot is men even ver als aan het begin.

Minutieuze beschrijving is natuurlijk op zichzelf geen fout. Van Deyssel gaf er voorbeelden van, die hooge kunst genoemd mogen worden. Maar de beschrijvingen van den heer Homan zijn volstrekt niet minutieus, zoo, dat elk détail op zichzelf onder scherpe belichting valt. Deze schrijver vertelt maar gemoedelijk door over het leven op het boerenland, zonder kleur en zonder diepte. De dialogen zijn houterig en onnatuurlijk, zoodat het alles bij elkaar wel een zeer onwezenlijke schepping is. Het is de dood in den pot met den heer Homan, en als hij niets beters kan, zal hij verstandig doen door het schrijven er aan te geven.

Herman Middendorp.