De Nieuwe Gids. Jaargang 35

[p. 638]

Over een bekende strijdvraag door Frans Erens.

Mij herinnerend, dat eenige jaren geleden in Nederland werd getwist over de vraag of Rembrandt's Nachtwacht werd afgesneden, of dat zij op heden intact, zoo als zij uit des schilders handen kwam, in het Rijksmuseum voor onze oogen staat, meen ik, dat o.a. door Prof. Jan Veth met klem van redenen de eerste meening is verdedigd, n.l. dat wij eene, zij het dan ook maar weinig, maar toch gereduceerde Nachtwacht over hebben, waardoor het kunstwerk misschien wel niet veel heeft verloren in omvang, doch aan onze wrevelige verlangens in zeker opzicht ‘te wenschen overlaat’, omdat iedere duim, die de schilderij in omvang zou hebben verloren, zeer kostbaar mag worden genoemd.

En zie daar! Het toeval heeft mij, den oningewijde, in de kunsthistorie een oud en vergeten boek in handen gespeeld, waarvan ik niet weet of het zoo zeer bekend is, dat men een gezegde, waarover ik het nu zal hebben en dat ik zal citeeren, daaruit heeft benut, ten einde het feit van eene mishandeling van Rembrandt's Nachtwacht, zoo niet vast te stellen, dan toch zeer waarschijnlijk te maken.

Het exemplaar van het boek dat ik bezit mist het titelblad; het is er blijkbaar uitgescheurd, doch de eerste bladzijde begint met een opdracht aan Monseigneur Le Comte D' Arran, Vicomte De Tullo en deze is gedateerd: Londres, Janv. 1691. De schrijver is Maximilien Misson, die in dit volume zijne reizen door Holland, Duitschland en Italië in den vorm van brieven heeft vertaald.

Deze heer Misson wordt in een Franschen Dictionnaire d'Histoire aangeduid als: Ecrivain protestant, était conseiller au Parlement lors de la Révocation de l'Edit de Nantes; il perdit son emploi et se refugia en Angleterre où il fut chargé de l'éducation d'un jeune

[p. 639]

seigneur avec lequel il voyagea en Allemagne et en Italie, Il mourut en 1721.

Op bladz. 33 spreekt hij van het Paleis op den Dam, toenmaals raadhuis, en zegt dan het volgende:

L' Architecture en est fort estimée, cependant il me semble qu'il falloit un beau portail, au lieu des portes basses et étroites par lesquelles on entre dans ce vaste Palais. Ces portes sant au nombre de sept et sont, dit-on pour les Députés des sept Provinces. Elles sont toutes égales. On voit bien qu'on ne s'est pastenu au premier dessein que l'on avait arrêté. En général les dedans sont un peu obscurs. Tout est revêtu et pavé de marbre. Ce qui est d'ornements est beau. Il n'en est pas de même des figures. Dans une des chambres on voit un superbe Rembrant. Les ignorans qui l'ont raccomodé il y environ 30 ans, l'ont gâté. C'est une Compagnie de Bourgeois. Il est grand et détaillé. On trouve aussi plusieurs tableaux d'anciens Hollandois qui sont bons, entr'autres celui d'un B. van der Hent. (Sic.) Le lieu destiné a'condammer les criminels, est au rez-de-chaussée en entrant, tout est revêtu de marbre et a rapport à sa destination, mais l'ouvrage n'est pas d'une grande élégance.

Il seroit à souhaiter aussi, que la Place qui' est au devant fut plus nette et plus régulière. C'est dans cette maison que sont gardées les sommes immenses qui font le fond de la Banque. Les portes sont à l'épreuve des petards; et pour entière sûreté, un certain nombre de Bourgeois font la ronde pendant nuit autour de la maison.

Indien deze, niet zoo heel lang na de voltooiïng van Rembrandt's meest beroemde schilderij, neergeschreven woorden, die getuigen over toenmaals recente feiten, de voorgestane waarschijnlijkheid van de verminking buiten andere bewijsgronden om, zouden kunnen versterken, ware het mogelijk niet ondienstig de aandacht hierop te vestigen. Aan deze woorden zou tevens de benaming ‘Nachtwacht’ haar goed recht kunnen ontleenen.