De Nieuwe Gids. Jaargang 33

Over boeken van schrijfsters.
XX.

Het Spiegeltje, door Ina Boudier-Bakker. P.N. van Kampen en Zoon, Amsterdam.

Toen ik de nu en dan verschijnende fragmenten uit dit boek gelezen had, hoe verlangde ik er toen naar, het verhaal in zijn geheel te kunnen genieten. En nu ligt de voltooide roman dan daar, en heb ik hem tweemaal gelezen, tweemaal achter elkaar, en telkens ontdekte ik er weer nieuwe diepten, nieuwe fijnheden in.

De titel: Het Spiegeltje kan mij niet erg bekoren; hij geeft een frivool air, wat in het geheel niet past bij dit boek van soberen ernst. Waarom maar niet: De Spiegel? Immers, als motto schrijft de auteur:

Tot wij, als in een klaren spiegel schouwend, eindelijk bekennen ons heimelijkste sterkste leven, dat ons drijft langs ongewilde en ongeweten wegen.

Langs ongewilde en ongeweten wegen.... (dit zou toch óók wel een

[p. 335]

mooie titel zijn geweest!) zóó ging Marianne door haar leven, totdat ook voor haar erkentenis kwam, wàar haar eigenlijk geluk was gelegen....

Het kan niet anders, of bij de lectuur van Het Spiegeltje dringt zich met onweerstaanbare kracht de herinnering bij ons op, aan dien anderen roman van smartelijk vrouwenleven: Top Naeff's Voor de Poort.

Het schijnt een waagstuk, om na het groote en welverdiende succes van dit geslaagde boek, met eenzelfde geschiedenis te durven komen, - het verhaal der droeve liefde van een jonge vrouw voor een getrouwden man. Maar al is deze geschiedenis ook bekend, en zoo oud als de wereld, zij blijft toch ook immer neu; en Ben Akiba's ‘er is niets nieuws onder de zon’ is zeker op de romankunst van toepassing. Het komt er dan ook niet zoo zeer op aan, wàt men vertelt, - hoe kunnen realistische kunstenaars iets anders dan het menschelijke slechts vermelden, en blijft het menschelijk ondervinden niet altijd tot steeds weer dezelfde dingen beperkt? - maar hóe men vertelt, met andere woorden hoe sterk en schoon het temperament van den artiest is, waardoorheen de natuur wordt gezien. De schrijfster Top Naeff gaf ons Liesbeth's leven op haar eigen wijze, en de schrijfster Ina Boudier-Bakker deed het eveneens op haar eigen wijze met haar Marianne. In de keuze van het onderwerp zijn de beide boeken gelijk, maar geenszins in de behandeling van het gegeven. Liesbeth is de versmade vrouw, die zichzelve offert en martyriseert, die haar jonkvrouwelijke schuwheid prijsgeeft voor den geliefden man; Marianne is de niet-versmaade vrouw, die vrijwillig afstand doet van alle toekomst-geluk. Marianne is sterker dan Liesbeth; Marianne had haar kunst, waarin zij haar liefde, haar lijden uitzingen kon. En zoo voelen wij in de zeer mooie en indrukwekkende slotwoorden, hoe Marianne voort-leven kon, alleen met de herinnering aan haar schoonen droom, en berusting vinden in de gedachte dàt het einde eenmaal zou komen - en hoe het komen zou....

Een mooi en rijk boek vind ik ‘Het Spiegeltje’. Het karakter van Marianne is zoo gaaf en puur gegeven, in haar ‘hoop en haar verlangen, haar coquetterieën en haar liefde, haar smart en haar vertwijfeling, haar trots en haar vernedering, haar wanhoop en haar onderwerping.’ Wij volgen haar van phase tot phase; met hoe subtiele toetsjes is telkens even angespielt op haar gevoel voor Koen; voortreffelijk genuanceerd is het aldoor sterker worden van haar neiging voor hem, totdat zij zich algeheel bewust wordt van haar over alles triomfeerende liefde. En hoe knap is daartegenover de figuur van Koen, in zijn uiterlijke stugge onverschilligheid, zijn innerlijke zachtheid en behoefte aan meegevoel; zijn houding nà de openbaring zijner liefde voor Marianne is ook geheel in de lijn van zijn temperament en zijn levensopvatting; terwijl zijn langzaam opkomende genegenheid door zijn dankbaarheid voor Marianne's meeleven met hem, met al zijn persoonlijke vreugden en verdrietelijkheden, voldoende wordt verklaard.

Moeders hebben wij vele, ontelbaar vele in onze literatuur; het aantal Vaders is zeer veel schaarscher, en daarom is de Vader-creatie in ‘Het Spiegeltje’ er wèl eene om blij mee te zijn. Koen Martins is een Vader ‘van

[p. 336]

den ouden stempel’, die het beste voorheeft met zijn kinderen, maar die hen toch wel graag gevormd zag naar zijn eigen model. Toch is hij werkelijk verstandig en goed genoeg, om hen den weg te laten gaan, die de voor hen aangewezene schijnt volgens den aanleg hunner persoonlijkheden.

Lize, de oppervlakkige, kinderlijk-egoïste, - wat is zij ook een ‘af’ beeldje geworden, en niet minder Jeanne, - al is er van haar het minste sprake in het boek, toch staat zij voortdurend levend voor ons in al haar faits et gestes. Maar aan Marianne is al der schrijfsters liefdevolle aandacht gegeven. En al Marianne's weifelen en willen, al haar hunkeren en afweren, haar trachten en haar berusten, is weergegeven met een eerbied voor de werkelijkheid, die bewondering afdwingt.

Welke vrouw voelt niet mede, de beweegredenen waarom Marianne zich verloofde met Gerard, dan het verbreken van haar engagement, later haar aarzelen, of zij wel goed heeft gedaan, en haar eindelijk zich geresigneerd overgeven aan haar lot. Marianne is een creatie, die gerust naast Liesbeth kan en mag bestaan, omdat zij op zichzelve een zoo groote intrinsieke waarde bezit.

En ten slotte de kinderen. Welk een schat aan waarneming en uitbeelding is ten koste gelegd aan het Martinsen-gezin. Alle vijf kinderen: Niek in zijn artistiek verlangen, Fré in haar ondoofbaar-beschermende moederlijkheid, Con, de stille, maar zoo fantasierijke Con, (welk een pracht van een vondst: dat vriendje met wien hij alle bedenk-spelletjes nu eens uitspelen wilde, en in wien hij, toen dit het geval was geweest, de belangstelling vrijwel verloor) Jeannetje, het kleine coquette, aanhalige prulletje, de arme, achterlijke Kootje.... Onvergetelijke perioden in dit verhaal zijn vooral de Artis-tochten, het ziek-zijn der kinderen, het verblijf te Zandvoort.

‘Het Spiegeltje’ is een boek, dat ik voor mij hooger stel dan het veelgeprezen Armoede van dezelfde schrijfster, omdat het veel beter gecomponeerd is, omdat het, voor mijn gevoel, levensvoller en menschelijker is.

Jeanne Kloos-Reyneke van Stuwe.