De Nieuwe Gids. Jaargang 16

[p. 553]

Zwartewaal.
Twee sensaties op de stoomboot naar Den Briel.

Aan de Heer JOH. H. BEEN.

Daar lag het, 'en klompje huizen als verschrikte kinders, angstig te hoop gelopen; de ogen keken me aan groot-open van hevige smart; o ik voelde het: ze stonden daar samen op de dijk, uit het water weggeklommen, en - dat water kon telkens weer rijzen en om hun voeten spoelen, ja meer noch: ten slotte zouden ze onderdolven neerzinken in het rijzende, dalende watervlak. En toch, hoe gevaarlik die groene gladde watervlakte was, ik hoorde hun verzuchten, dat er zo weinigen de verleidelikheid ervan weerstaan konden. Ze waren uit de huizen gelokt en ver weggevaren de jonge en oude mannen, zó ver dat de huizen ze niet meer met hun angstige blikken konden volgen.

En toen was er 'en winter gevolgd met grote geluiden in de lucht; er waren geesten over het dorpje komen gieren, die ramen in sponningen deden schudden, dat de angstige harten daarbinnen sneller klopten. Uit al deze geestesgeluiden was er 'en angst in al die huisjes neergeslagen, 'en groote angst, die ze geheel vervulde, en nu noch stroomde die uit de wijd geopende vensterogen: ze zouden ze niet weer terugzien!

O, de ouders, broers en zusters, ze voelden het daarbinnen en ze zagen elkaar eventjes aan, zwijgend; bij elke nieuwe windschok knepen ze hun handen dicht, de mannen, of drukten elkaar aan het hart, de gevoeliger vrouwen. 't Zou niet de eer-

[p. 554]

ste maal zijn, dat het gebeurde, en ze begonnen te vertellen van vroegere rampen, maar gauw weer zwegen ze, want verschrikkeliker werden de windrukken. En vergeefs hadden de mense- en huizeogen in de donkere nacht gestaard! Niets te zien dan wat schuim boven-om zwart-glad stormwater; niets te horen dan geloei, gefluit en gegier; niets te voelen dan angst voor het grootse, bovenaardse; niets te doen dan in stomme vertwijfeling bij de hevigste stoten te bidden. En de mensen waren verdwenen maar die huizen, in 'en stormnacht vastgetoverd, stonden daar nu voor me, met de vertwijfeling in de grote donkere vensterogen, allen rondom 'en zorgende moeder, de kerk met het spitse torentje, die hun moed insprak en tot kalme berusting aanspoorde.

Iets verder. Geen vensterogen volgen me meer; ik zie het laatste huis op de dijk staan, die bestraat is, en tegenover dat uiterste huis 'en ander, achter afdalend naar de polder. Wat 'en angstige kring leek, is verbroken tot 'en halve cirkel: de andere helft bestaat niet om de kerk rondom af te sluiten en nu komt 'en andere indruk over me.

Daar staat het kerkje met de spitse toren en het gelid van dijkbeschermers staat vast aaneengesloten daarvoor, zij zullen niet wijken als straks de vijand komt, als vroeger. Als vroeger en - ik staar over de brede groene wateren van de Maas naar de stompe Brielse toren en zie ze weer uit kreek en haventje komen, de schepen van Zwartewaal, eenvoudige kleine zwarte scheepjes met bruine zeil en fok, met spitse oplopende steven, en daarbinnen zitten verweerde koppen met vastberaden monden tussen littekens en de handen stijf om bijlhandvat, musket of kortjan; ze staren woest-blij over de wijde watervlakte. Ja, daar ligt het, het schip, dat Spaanse soldaten vervoert, maar nu met de neer op 'en plaat geraakt is; ze zien het en zeilen en roeien, zo hard als ze kunnen van alle kanten aan als honden die 'en gekwetst hert nazitten. Het water bruist luider voor de bootjes uit, zovaak zij de riemen inslaan, mast en zeil schok-

[p. 555]

ken van de roeisnelheid; en van ver klinkt het aanbruisen van andere hun toe. Ze schreeuwen tot elkaar hun triomferen; nu zal het zijn; nu is 't hun beurt! Nu ééns en voorgoed wraak genomen op dat vervloekte tuig! En de huizen zien vast aaneen gesloten hun bruingekielde zonen na; als 't mislukken mocht: zij staan er even pal om! Na die strijd weer 'en andere, maar buigen! het opgeven! dat nooit! En hoor, daar klinken schoten en geschreeuw, geweldig geschreeuw, meer schoten! 't Is of er lui in 't water vallen! Kruitdamp - Daar rolt een luid hoezee over het water, de prinsevlag waait in de top en de scheepjes gaan van 't grote schip af. 't Wordt vloed en de kleinen slepen met touwen allen te zamen de buit van de plaats, en er gaat 'en siddering van geluk door de huizen. 'En daad van dappere Zwartewalers voor 't dierbaar eigen land.

En even trots op hun inwendige kracht, en even vast aaneen gesloten staan ze daar noch; noch zien ze rond over de watervlakte; hun ofsier, de toren, staat er hun toe te spreken en te wijzen op die oude heldenroem, alleen verworven door manmoedig schouder aan schouder te staan; ze voelen het, de huiskes, ze voelen in hun kleinheid dat ze iets kunnen, dat ze 'en plicht te vervullen hebben, nu evengoed als vroeger.

En ze heffen hun hoofden op, trots op hun historie, trots op hun forse wil, vertrouwend op hun ofsier en toch door hun zielen klinkt het weemoedsklokje, zacht eentonig tjing, tjing en ze voelen groot leed hun herinnering vullen, leed over geleden verliezen.

Haarlem.

J.B. SCHEPERS.