|
| |
| |
| |
Geertje. Door J. de Meester.
Tweede Gedeelte.
IV.
Bij het ontwaken, laat in den morgen, na een afmattend, in halve bewustheid, vechten van 'er slaperigheid tegen het als muggetreiter telkens terugkomend stommelen, ergens links bij buren boven, mèt een zagerig geschrap, dat van achter 't plaatsje kwam; bij het eind'lijk niet meer kunnen vallen in den slaap weer weg; toen z' in eens, bewuste daad, met een zucht de oogen opdeed, als zich overgaf aan den dag; was 'er eerste gewaarwording: ‘ajakkes, daar is 'et weer’: et ranszurig gootsteenluch'je, waar ze, de maanden hier bij Oom, tegen geboend had en geplast, 'et niet weg te krijgen luch'je, dat 'er in de neus bleef hangen, zoodat ze, na het wasschen 's morgens, meende zelf er naar te ruiken..... 't Stankje, waar ze, al die weken, in had moeten slapen gaan; dat ze, 's morgens, enkel kwijt wier', om in de weeë bedomptheid te vallen van het kamertje, de winkel, waar zoo'n etensmufheid was, met die lucht van ou'e boeken.... 't Stankje was er, hè ja! nog......
Toen! - viel inééns al-'t-andre op 'r, als het zóóveel-ergere. Hád ze 't even kwijt-zijn kunnen! De afschuwelijke nacht! Hè, die Gerrit, zoo'n geméénert! En dan dat gedoe met Oom..... Jammer, hè ja, da' was jammer, dat Tante, toe' benee' vóór Bierman, toe' Oom zei: ‘nou, weej dan bij Frikkers?’ dat Tante
| |
| |
toe' zelf had gezeid: ‘nee, la' we dan hier nog maar effe gaan’.. Maar Tante had toch ook niet kunne ruike, dat meheer Bloem daar weer zou zitte, en die andere vent, waar Oom van zee, dat et 'n ouwe vrind van um was..... O jakkes! dat plakke daar, in die vreeselijke volte, zij tege-n-en deur an gedronge, dat ze telke's op most staan, as de kelner langs d'r heen most..... En toe' later toch bij Frikkers! Op straat was 't al zoo akelig: volder leek 'et nog as 's aven's, en dat midde-n-in de nach' en dan met zoo'n rege Al die vrouwe, zoo gemeen, en de slierte dronke kerels..... Hè maar toe' bij Frikkers! Dat Tante niet was weggeloope..... nee, dat zou' ze niet hebbe gekonne, om Oom..... Oom zou ommers niet mee zijn gegaan! Kan je begrijpe! En, net as Tante zee, dan was ie misschien op 't pelisiebero terech' gekomme..... Hè, die ruwe drinkers daar, en die vrouw, die voor de grond sloeg, zóóveel as ze had gedronke..... En zooas die manne dat mensch toen opnamme.... hè, zoo gemeen! Oom die daarbij had staan grunneke! As Groo' moe Oom toe' es gezien had, dronke, en lachende om zoo'n schandelijke gemeenigheid..... Groo'moe! o, as Groo'moe wìst! As Groo'moe dat vannacht gezien had, d'r eige schoondochter de hoed scheef op et hoofd van 't vechte met ter dronke man die niet vooruit wou, en Gerrit Holkers, de eige broer van d'r schoondochter..... Nee, Geer most er niet an denke!
..... Wat 'n lucht toch van die gootsteen! Effe 't kraantjen opezette, dat er wat water door et gat liep; 't wou nog wel is helpe.....
Zoue Tante en Oom nog slape? Oom zeker; maar Tante, zou die hebbe kunne slape, zoo naast Oom?..... Hè, ze had vannacht wel meelij met Tante gehad; zielig was et, je man te motte meesleure..... Toe' an de Schie, toe' Gerrit eindelijk weg was, en zij met d'r beie, drentelend, al maar op te passe hadde, dat Oom, die niet meer vo'rt kon, niet in een lage stoep sukkelde of zeulde naar de waterkant..... hè, hoe had ze zich geschaamd, maar meer nog meelij gevoeld met Tante, meegevoeld Tante d'r ongeluk, as twee vrouwe, die slecht
| |
| |
zijn behandeld door manne. An dat van Gerrit had Tante toch ook geen schuld..... Ffe-oa! hoe benauwd was het hier!..... Toch nog maar wat blijve legge, echt làm voelde ze zich van moeheid: voor zóó weinig pret!..... Gut! wat was dàt.....
Even 'n ritseling, en metéén. Tante in de deur.
Onwillekeurig had Geertje de oogen gesloten. Ze lag op den rug, het hoofd half op zij, ze kon Tante zoo niet zien.
- Slaap-ie? fluisterde Tante, geheimzinnig.
Zij verroerde niet. - Niks geen lust om al te prate!
Got, maar wat dee Tante nou! Zocht in de zak van haar, Geer's rok..... O j!..... Ja, ze had bewogen. Tante keek naar d'r. Nou maar wakker-zijn, gape.....
- 'k Dach' da'j sliep.
- Hè?..... Gape. - Ja, da' dee' 'k ook..... Ben u daar al? Zoek' u ie's?
- Ja..... 'k dach' da'j sliep, 'k hàd et je temet wille sjegge..... jai heb nog wel scente hé?
- Gut Tante!
In 'r schrik wàs Geer al 't bed uit.
- Maid wa' doe je! 't Is moar..... Oom sloap nog, szie'j. en ik waut um loate legge..... en a'k nau niet um de melk goat, mit de Zondag.....
Zwijgend, ietwat hard langs Tante reikend, tastte Geertje zelve in 'r zak, tastte nog 's..... Gut, d'r portemenee!.....
- O, ja! Oom he't um nog!
- Hai't Oom die?!
- Ja, gister, waar was et ook?
- Hai't ie je die niet t' ruggegaive?!
Geertje las op Tante's gezicht wat Tante dacht, en ze dacht het zelve ook.
- Wiwwe's kaike-n-of Oom um hait? zei Tante nu, als was het een grapje, alsof ze d'r nog aan twijfelde, en het nu alleen eens onderzoeken wou voor de aardigheid.
Geertje wist niet wat ze voelde, het was zoo'n weeë mengeling van meelij-met-Tante en walging-van-alles, alles-hier, - ze wou d'r
| |
| |
uit! ja jee, hier! die vuile stank! en die armoe: àl die schande..... En dan dáárbij nog gelìeg!..... Ze voelde zich ellendig-loom, was zoo graag maar wéér gaan liggen, áls ze zóó maar in kon slapen! zich met niks nou meer bemoeien..... Moest ze wat zeggen? Tante keek zoo vreemd. Ze kón niks zeggen. Ze had 'n gevoel of ze zou gaan spugen..... Hè, die vuile gootsteen ook!.....
- Kom dan! hoorde ze Tante, uit de kamer.
Moest ze d'r bìj zijn? Waarom nou?..... Iechut, wat 'n zure stinklucht! Got, en Oom daar! Hoe was 't mooglek! As 'n drenkeling lag ie neergesmakt, voorover schuins over 'et bed, beie beene op de kussens, d'eene voet d'r afgezakt en de broekspijp opgesjord, wát 'n uitgeslete schoene! - alles stof en droge modder, mooi, zooas et bed 'r uitzag!..... Waar had Tante dan gelege, och jee, daar..... Got! wat 'n rommel, ba, je wier hier misselik, Tante kreeg et ook te kwaad.....
- 'k Kan dur soo nie' bai, klaagde Tante, zweetdroppels vielen 'r van het voorhoofd. As me num us soame verleeje?.....
- Ochut nee, da' kan ik niet! weerde Geertje angstig af. Toen Tante zich vóór het bed had omgekeerd, had zij ìn de bedstee kunnen zien, Ooms hoofd had ze niet onderscheiden. 't was alleen iets-gruwelijks, dat daar onbeweeg'lijk lag en 'n verpestende lucht verbreidde..... Nooit had Geertje zóó iets gezien, wel es een dronken boerejongen, bij den weg in het gras neergevallen, waar Groo'va toen zoo ontsteld door was geweest..... En dit nu Oom.....
Zij zág het lijstje, bij Groo'va thuis op het nette witte behangsel, onder het boekenrek met de Bijbels: Oom's portret uit den tijd te Utrecht, met De Standaard vóór 'em.....
Toen ze tot bezinning kwam, zat z' in 't keukentje op het veldbed. Ze schrikte van een jongensstem, achter op het plaatsje. Hoorde daar nog meer geluiden. En zag vol angst voor nieuwe schande Tante in de deur verschijnen.
- 'k Heb um, m'ar da' was me waât! 'k Ben over um heer
| |
| |
motte stappe, en de fent blééf m'ar ronke..... Heere..... Sjeg, d'r sit niks in.....
- Hou u toch stil! fluisterde Geertje ongeduldig, met het hoofd wijzend naar het plaatsje.
- Wat? Joa, da' sel m'n un sorreg wese. We doene geen kwoad! Je doe of et de beurs van 'n aender is!
Geertje voelde zich machteloos: hoe aan Tante te beduiden wat ze meende! Wat? D'r beurs? Was d'r niks meer in? Goed, dan wàs d'r niks meer in.
- Eéne sjent he 'k nog gefonde!
Zoo, één cent? Dan was de rest op.
- En nau hewwe niks in huijs..... Oom had gistre motte beure, moar ie hait geen tait gehad, en.....
- 'k Begrijp u wel, zei Geertje strak, Tante aanziend, die ter zij keek.
- Sóó gek is 't nog nooit gelaupe! Dat op Sondag! Niks in huijs.....
Langzaam, met lustelooze beslistheid, maakte Geertje zich op van het veldbed.
- 'k Zel wel effe wat hale, thuis, zei ze mat, met een onwillekeurigen nadruk op ‘thuis’.
En met een ruk wendde ze zich naar den gootsteen: onder het wasschen zou ze de tranen wel weten in te houden.
Sophie stond aan de straat, in 't poortje van de drukkerij.
- Gat, kom ie nau al, riep ze Geertje tegemoet.
- 'k Mot m'ar effe wat hale.
- 't Is weer herrie bawve. 't Aue mens is ter. Hai kraig v'n twee kante nau.
- Och gut!
- Maak iej' d'ar beroerd awver?! 'k Sau d'rum huijle!..... Nau m'ar ga m'ar nie' n'ar bawve! spotte ze Geertje nog na, die, om niet te bellen aan de huisdeur, tastend den weg zocht door de eenzame donkerte van den werkplaatsgang.
Wát zou d'r zijn, dat de feeks d'r was, nou al, en nog wel
| |
| |
op Zondag? Dat zij net d'ar in most valle! Niet naar binne gaan was et beste. Ja maar as et dan gemerkt wier', as de juffrouw op de gang kwam; die wou toch al nooit hebbe dat ze door et poortje ginge, zij en Sefie..... Sefie stònd ter nou, anders had zij 't niet gedaan - nou, om niet te belle..... Gut!
Vóór haar, toen ze om den hoek van de trap kwam, was, op den drempel van de zetterij, opeens Meneer. Hij kwam uit de zetterij, had de hand nog aan den deurknop, het groote lichaam al gewend tot voortgaan. Geertje schrikte, en zag meteen de verwondering in zijn oogen, die somber keken - somber bleven, ook nu deze verwondering er door gelicht had.
- Jij? zei hij met gedempte stem.
Onwillekeurig sprak ook zij zachter.
- 'k Kom effe wat hale. Sefie sting an et poortje en om niet te belle.....
- Me schoonmoeder is-t-er.
- Da' weet ik.
Weer zag zij Meneer in d'oogen. Zij deed het, zonder zich verder rekenschap te geven, vrijmoedig: om met de oogen te spreken; en was ook niet verwonderd, dat zijne oogen in de hare keken en zeiden wat de mond niet zei. Hij wist nu dat ze begreep, dat zag ze wel.
- Prettig! zoo'n zondagoch'entje..... fluisterde hij.
Zij had o zoo'n meelij met hem. Ze kón geen wóórd zeggen. Maar ze voelde dat haar oogen het hem zeiden, hóe naar ze het vond, hóe vrééselijk, deze dingen, hier thuis. Toen zag ze een glimlach om zijn mond, als van dankbare verstandhouding. Meteen - óch toch zoo'n goeie man - deed hij zijn gezicht heelemaal veranderen en vroeg 'r, niet met gedempte stem meer, hoe of zij het had gehad.
Dat hij dáár nu aan kon denken!
Zij keerde zich gauw af, ze kon niet antwoorden, de tranen zatt'en er in de keel, ze zou et hebben uitgesnikt. Gauw ging zij de huistrap op.
- Nou? riep hij haar achterna. Hij stond nu in de deur van
| |
| |
het kantoor, vlak tegenover de trap. Even keerde ze zich om, maakte 'n beweging van schouderophalen, mompelde - Zoo!... Toen was ze boven.
Ja, ze moest nu wel naar binnen.
- Mor'ge Juffrouw, .....frouw!
Jee, wat keken ze allebei zuur!
Wat zij kwam doen? Maar effe ie's hale.
- Hebbe Jan en Truus goed geslape?
- Best! zei de Juffrouw, op een toon van - ‘Waarom zou'en ze niet?’ en keek naar het plat, waar het tweetal speelde. Gut ja, de presente nou! Stik vergete gisteravent! Nou m'ar, dáár nou maar om jokke, anders gaf dát weer gemaal.
- Truus, ik hèb een brosje voor je, maar je krijg em morge pas.....
- Hè-è......
- Ja, 'k moest hier maar effe zijn, 'k wis' niet dat ik langs zou komme..... hij leit bij Oom, je krijg em morge.....
- En mijn tol?
- Die krijg je-n-ook.... Spele jullie prettig?.... Dag!.... Dag Juffrouw, Juffrouw.....
O, de Juffrouw zei iets vriend'lijker ge-dag. Dat was om de tol en brosje! De feeks niet..... nou, stik jij dan maar! Hè, die nare spoke toch..... Nou gauw naar d'r kamertje.... Kon ze dáár de dag ma'r blijve! Nog 'n heele dag bij Oom..... O, wat was et vrees'lijk toch, alles, alles, nu bij Oom!.....
Haar oogen waren weer blind van tranen, toen ze vóór de deur van haar kamertje stond. Ze was zoo moe, zwàk voelde ze zich, om maar zóó naar bed te gaan; en meteen had ze 't bewustzijn, dat ze zéker niet zou slapen; angstig was ze: - hoe zou 't nog gaan? as Groo'va dìt nu toch es merkte! en bij dien angst priemde er in haar een vaag gevoel van grievend onrecht dat háár werd aangedaan. Ze had zich zóó lang zóó verheugd op ‘Rotterdam en Oom’; Groo'va had z'in alles tegengesproken, wanneer die zei, dat het leven te Rotterdam haar zou tegenvallen. En nu vìel 't zóó vrees'lijk tegen: veel erger dan Groo'va ooit
| |
| |
mòcht weten. Ze waren toch van f'tsoendelijke komaf: Groo'moe, maar Groo'va zelf ook. En as je dan de verhoudinge zag, waar Oom Jan in leefde! Groo'va had et ééns gezeid: dat Oom beneden z'n stand was getrouwd. Nou, je hoefde Tante maar te zien en te hoore! En Tante 'er broer - die vuile gemeenert! Dat zij die' nou nog telke's zien zou, misschien dees eige'ste middag al wel..... Ze hàd et Tante moete zegge..... Dat had ze ommers nóóit gekund! Zóó iets over te vertelle!..... Waarom was ze ook niet bij Tante blijve loope. Toe' bij die' draaimole had-ie ommers ook al zoo gemeen gepraat. Nou juist, maar toe' had Tante et em ook gezeid. Zij had niet kunne denke, dat ie later nog us zou beginne en er dan vast zou houe'..... Hè! zóó gemeen, en midde op straat!..... Zóó'n gemeene boel as 't vannacht ook was op straat..... Oóm, die haar daar in gebracht had, Oom die zellef dronke was.... Zòu Oom drinke? Ze had et niet gemerkt, die maande. Te-minste, niet van dronke-zijn. Heere, Heere, as dàt d'r ook nog bij moest komme, dat Oom an de drank was!..... Gut ja, 't geld! Maar wéér 'n riksdaalder..... Hemeltje, die hàd ze niet. Enkel die twee muntjes nog. As ze d'r dáár een van liet kijke..... Vragen-an Meneer om te wissele. Hè, kon ze m'ar thuis blijve! Niks geen lust, de heele middag..... Zoù Gerrit dùrve terugkomme? Och, zoo'n jonge durreft alles..... As ze-n-is, hè ja, naar de Koendersen. Mien' wou d'r gistere niet zien. Nou! zij zou dan nèt héél gewoon doen. En ze zat dan niet bij Oom..... Werd daar?..... Ja, daar riep Meneer!
- 'n Brief? Ik kom!..... O, dank u wel.
- Hij sting op de schoorsteen, achter. Gisteravent al gekomme.
- Dank u wel.
Vriendelijk van Meneer, om half de trap voor d'r op te komme. De Jùffrouw niks d'r van gezeid, dat er een brief was..... O jee ja, dat muntje nog.....
- Meneer!
Gauw nog weer de trappen af, Meneer achterhaald, en het gevraagd of hij wisselen kon.
| |
| |
- Kom dan maar effe bij me op 't ketoor.
- Assublief.
'n Brief van Groo'va! Groo'mòe's beurt toch, deze week. Och jee, Groo'moe ‘minder goed’. Daar had Groo'va wel gelijk an, Groo'moe hartkloppinge, altijd ongerust. Hè? Rika Heukelman, wou dìe komme helpe? Natuurlijk omdat die slechte Geer d'r niet was. Hè, zoo'n spook, net of Nicht Keetje 't niet meer kon..... Wat! Oom, nou na huis? Dat moest ook 'n rede hebbe! En haar had-ie niks gezeid! Zou-d-ie dan nòg om dat geld?..... Hè, wat naar toch. Moest zij schrijve? Nee', niet klikke. Maar wat dàn?.... Hè, as Oom hier is niet woonde!.... Dan zat zij nou ook niet hier. ‘Het geeft ons vreugde, dat Gij u bij de Familie Heins meer en meer schijnt thuis te gevoelen. Maar vergeet toch niet, mijn Kind, ons wezenlijk Tehuis is niet van deze aarde. ‘Een ding heb ik van den Heere begeerd’, - zegt de Psalmist - ‘dat zal ik zoeken: dat ik al de dagen mijns levens mogt wonen in het huis des Heeren.....’ Wat had dat-t-er mee te maken, dat ze 't prettig had hier thuis! As ma'r niet die vele standjes tusse man en vrouw..... Zóó naar! 't Was Meneer ook an te zien, telke's as d'r standjes ware. Jufvrouw niet, zag altóós grauw..... Maar 'n korte brief van Groo'va. Naar van Groo'moe..... En dàn Oom! As et goeie mens dàt wist! Nee, zij mòcht-t-er niks van schrijve, 't zou dan loope as et liep. Toch es vrage straks an Oom! En nou weg!..... Et muntje nog.....
- Wat kijk jìj weinig kermisachtig! zei Meneer, terwijl hij haar het geld voortelde, twee rijksdaalders en vijf guldens.
Ze stond naast zijn hoogen lessenaar, waar ze daag'lijks kwam te staan, 's morgens bij het koffie-brengen. Maar het was er nu zoo anders, met den Zondag, niemand verder, leegt'-en-stilte overal. Toen ze binnen was gekomen en Meneer weer had zien zitten, netjes op zijn zondagsch nu maar zoo ijverig toch bezig in de groote cijfersboeken, was, als wachtte't bij de deur, over haar 't gevoel gevallen dat ze toch niet kón verkroppen al die
| |
| |
narigheid hier thuis. Moedig was ze van boven gegaan, net; vast van zins om nu niet meer aan 'r zenuwen toe te geven, zich heen te zetten over al de droeve dingen van dezen dag. Maar ze kreeg zóó'n meelij met hem.....
- Heb je niet veel schik gehad?
Ze knikte nee'. Keek hem niet aan. Wat kon de kermis nu toch schelen!
- Jullie ben toch uit gegaan?
- .... Oom was dronke, zei ze aarz'lend.
- Oom?!..... Hij kan zoo weinig hebbe!
Was dat zoo? daar was ze blij om.
- Weet u 't zeker?
- Wat?
- Van Oom.
- Dat ie weinig hebbe kan? Och jee ja kind. Posetief hoor!
Meneer làchte! Zij..... ze kon niet. Toch viel haar een pak van 't hart! Oom hàd gister' veel gedronke. Goeie hemel, al die glaze! Maar as nou z'n vriend toch zei.....
- Wier' ie lastig? vroeg Meneer.
- Lastig?..... Och.....
- Nou, hij kàn soms lastig weze..... Was ie niet heel aardig voor je?
- Hij? Jawel. Maar Gerrit Holkers.....
Ze wist niet of ze 't zeggen zou. Ze schaamde zich zoo over wat er was gebeurd, ze zou ommers ook liever heelemáál niet meer over de kermis hebben gesproken, maar ze had zoo'n behóefte om het te zeggen, om vertrouwelijk te doen tegenover Meneer.....
- Holkers? Da's 'n zure jonge.
- 'n Geméénert.
- Zoo? dat ook?..... Och jee!..... Dus geen pret gehad?
- Pret? Nee niks!
- Wij moste-n-is same kermishoue'!..... Zou je wille.....
Zij voelde den lessenaar wankelen. Ze hoorde heel goed hoe Meneer het meende, niks as 'n grapje, uit goejigheid, omdat ze
| |
| |
zoo'n nare avent gehad had; en toch kreeg z'opeens 'n angst, of z'en droom vervuld zag worden: Hij, Hij was et, gister'avent, in de tent, die mooie jonge, die daar met 'n meisje zat!...... Got!.... Meneer mocht toch niks merke....
- J....j....a! stotterde ze, met gedwongen lachje, zooveel mógelijk als-vroolijk.
Gauw 'et geld nu, en dan weg!
- Wat hei'j de kinders blij gemaak', hoorde ze zijn vriendelijke stem.
- Blij?..... Mit niks!
- Nou ja, ze krijg 'et toch.
- Ik vin' 't zoo aardig van je, Geertje - streelde weer die lieve stem - da'j zoo lief ben voor me kinders. Trúúsje heb-ie opgepast..... as 'n moeder.
Even dorst zij op te zien. In die mooie oogen zien. Hij, zoo goèd, zoo'n beste vàder, en zóó vriendelijk voor háár.....
- 't Snoesje! zei ze.
Truus, 'n engel!
Nam meteen et geld van tafel.
Toen, op eens, hìeld hij haar hand.
Klemde die, zacht, in de zijne.
- 'k Wou da' jij de moeder was.....
- O, Meneer!
De gulden viel.
Maar zij holde weg, het huis uit.
(Wordt vervolgd.)
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd