Neerlandica extra Muros. Jaargang 1967

[p. 1]

[Neerlandica extra Muros - november 1967]

Nabeschouwing over het derde colloquium
(rubriek I)

Zonder zich aan overdreven optimisme te willen bezondigen, is de Werkcommissie van oordeel dat het Derde Colloquium van Hoogleraren en Lectoren in de Nederlandistiek aan buitenlandse Universiteiten, dat met steun van de Gemengde Commissie ter uitvoering van het Nederlands-Belgisch Cultureel Verdrag, van 5 t/m 8 september 1967 in ‘Het Oude Hof’ te 's-Gravenhage heeft plaats gevonden, zowel kwantitatief als kwalitatief als een succes mag worden beschouwd. De opzet van het geheel, die, in tegenstelling tot die der beide voorgaande colloquia, vooral een informatief karakter droeg, heeft, naar wij menen, voldaan, ja wij geloven in deze zelfs een sleutel te hebben ontdekt die ook op de deur van toekomstige colloquia zal passen. Deze opzet bracht voor het eerst mee de splitsing van de bijeenkomsten in werkvergaderingen en wetenschappelijke vergaderingen. De bedoeling van deze wijziging was dat in de eerste groep de discussies over de belangen van de nederlandistiek in het buitenland en van haar beoefenaars, en in de tweede groep de wetenschappelijke voordrachten van de specialisten op hun gebied van het nederlandistisch ‘apparaat’ beter tot hun recht zouden komen.

Dit naar onze mening verbeterd inzicht in het intrinsieke doel onzer colloquia zou evenwel op zich zelf natuurlijk nog niet in staat geweest zijn het beoogde resultaat te bereiken, indien de in het nieuwe kader gehouden voordrachten niet het hoge wetenschappelijke en informatieve peil bereikt hadden zoals dit in werkelijkheid het geval is geweest. De Werkcommissie is de sprekers voor het intensieve werk dat zij van hun lezingen hebben gemaakt, dan ook bijzonder dankbaar. Aan hen is voor een zeer groot deel het welslagen van het Derde Colloquium te danken.

Het programma. Aan de buitenlandse docenten die niet aan het Colloquium konden deelnemen, is het programma ervan na afloop toegezonden. Voor de vele lezers van dit blad die het programma evenwel niet gezien hebben, stippen wij hier nog eens kort enkele hoofdpunten aan:

De opening van het Derde Colloquium geschiedde op dinsdag 5 september 1967 om 14.30 uur namens de Minister van Onderwijs en Wetenschappen door de Secretaris-Generaal van zijn Ministerie Mr. H.J. Scholvinck. De Belgische Minister van de Nederlandse Cultuur was hierbij vertegenwoordigd door zijn Kabinetschef Mr. J. Fleerackers.

[p. 2]

Direct hierna werden in een aangrenzende zaal niet minder dan drie tentoonstellingen geopend, 1e de nieuwe (2de) serie van de ‘Reizende Tentoonstelling’ die de Middelnederlandse cultuur in beeld bracht en ingeleid werd door Prof. Dr. R.K.J.E. Antonissen (Grahamstad), 2e de z.g. ‘Centrale Verzameling’ van de Werkcommissie, die de in ons bezit zijnde publikaties van buitenlandse nederlandisten bevat, en 3e een door de Fa. Martinus Nijhoff verzorgde expositie van vakliteratuur op het gebied van de nederlandistiek.

In het geheel stonden er vijf werkvergaderingen op het programma, waarvan de beide eerste gewijd waren aan de bespreking van de klassieke thema's die op de vorige colloquia over vier vergaderingen verdeeld waren, n.l. de problematiek van het academisch Nederlands onderwijs in den vreemde, de status van docenten en studenten, enz.

Op de tweede werkvergadering deed Prof. Dr. G.J. Resink (Djakarta) bovendien een belangrijke mededeling over de Indonesische plannen inzake het Nederlands onderwijs in Indonesië, waaraan voor studenten in verschillende vakken grote behoefte blijkt te bestaan.

In de derde werkvergadering behandelde Prof. Dr. W. Lagerwey (Grand Rapids) de didactiek van het Nederlands onderwijs aan buitenlanders, in de vierde leidde Dr. G.D. Jonker (V.U. te Amsterdam) het gebruik van het talenpracticum (met een demonstratie) in, terwijl de laatste werkvergadering voor het vaststellen van de resoluties gereserveerd was.

In de beide wetenschappelijke vergaderingen en op de slotzitting, die op vrijdag 8 september om 15.00 uur plaats had, kwamen telkens twee sprekers aan het woord. Op de eerste van deze bijeenkomsten sprak Prof. Dr. K. Heeroma (Groningen) over ‘Het taalhistorisch apparaat’ en Dr. M.C. van den Toorn (Utrecht) over ‘De stand van de moderne Nederlandse taalwetenschap’, in de tweede had Prof. Dr. R.K.J.E. Antonissen (Grahamstad) tot thema: ‘De Middelnederlandse letterkunde: literaire kunst of “voer” voor filologen?’ en Dr. F. de Tollenaere (U.N.T.) ‘De stand van de Nederlandse lexicografie’¹⁾. Voor de slotzitting, waaraan evenals aan de openingszitting ook gasten-niet-filologen deelnamen, waren onderwerpen gekozen die van meer algemeen belang konden worden geacht: Prof. Dr. G. Stuiveling (Amsterdam) hield er een lezing over: ‘De Nederlandse literatuurgeschiedenis, stand en misstand’, waarna Prof. Dr. J.J.M. Timmers (Maastricht) de rij sloot met een referaat over: ‘De stand van de Nederlandse en Vlaamse cultuurgeschiedenis: resultaten, tekorten, desiderata’.

Achter deze droge opsomming gaat een uiterst boeiende, maar soms toch ook wel wat inspanning vergende inhoud schuil. Daarom waren er tussen deze pièces de résistance allerlei lichter verteerbare entrefilets ingelast. Zo bij voorbeeld de vertoningen van literaire films als Karel van de Woestijnes ‘De boer die sterft’, Guido Gezelles ‘Kerkhofblommen’, en Prof. Gomperts' Multatulifilm; voorts een door de Minister van O. en W. aangeboden diner in het gebouw van de Tweede Kamer en ontvangsten door Zijne Excellentie in het feestelijk verlichte Mauritshuis en door het gemeentebestuur van 's-Gravenhage in het Gemeentemuseum. Helaas kon de door Albert Vogel aangeboden Couperus-avond niet doorgaan. In zijn plaats droog Nel Oosthout het stuk van de jonge dramaturg Otto Dijk ‘De bekentenis’ voor. En dan ten slotte waren er de excursies op woensdagmiddag 6 september en zaterdag 9 september, geschikt om de colloquianten volledige ontspanning te brengen: de eerste voerde ons naar het Nationale Park ‘De Hoge Veluwe’ en het Rijksmuseum Kröller-Müller, waarna in de Commanderije ‘De Kloosterhoeve’, een door Herman van Woerden in 1288 gebouwde boerderij te Harmelen, werd gedineerd en een door de harpiste en zangeres Lea de Boer opgeluisterde ‘schrijversneut’ in een uitnemende sfeer, ondanks de afwezigheid van de verwachte schrijvers op één na, tot middernacht voortduurde. De laatstgenoemde full-time ‘uitstap’ bood gelegenheid in het fraaie Hilversumse Raadhuis de reeds genoemde Multatuli-film te bewonderen. Na te Muiden te zijn ingescheept werd vervolgens bij stralend weer een boottocht over het IJsselmeer ondernomen die te Monnikendam eindigde; waarvandaan de tocht per bus naar Zaandam werd voortgezet. Daar wachtten de deelnemers in de Taverne ‘De Walvis’ ‘schemerkelkjes’ en slotdiner. En wij nemen dat ieder bij het nu spoedig volgend nachtelijk afscheid in Den Haag dankbaar en voldaan was voor de rijke en verkwikkende dagen die achter ons lagen.

1) Naar wij vernemen zullen de voordrachten van Dr. van den Toorn, Prof. Antonissen en Dr. de Tollenaere opgenomen worden in het door Prof. Schmitt uitgegeven ‘Zeitschrift für Mundartforschung’.

[p. 3]

Deelname. Wat het kwantitatieve succes aangaat, moet worden meegedeeld, dat 74 docenten en oud-docenten Nederlands buitengaats, binnenlandse hoogleraren en sprekers, (tijdens het Eerste Colloquium (1961) bedroeg dit getal: 17, tijdens het Tweede (1964): 48) 16 echtgenoten en voorts een aantal autoriteiten, ambtenaren van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen, chefs van de afdelingen Culturele zaken van Nederland, Culturele Attachés van België en Zuid-Afrika in de naburige landen, vertegenwoordigers van Culturele instellingen en tijdschriften enz. het Derde Colloquium als gasten hebben bijgewoond.

Verdere balans. Maken wij nog verder de balans op van ons driejaarlijkse festijn, dan is naast de genoemde o.i. juiste opzet en het hoge niveau van de voordrachten, te noemen de aandachtige en vriendschappelijke sfeer die het samenzijn van de vele collega's kenmerkte. Er zijn naast de openbare manifestaties vele onderlinge gesprekken gevoerd die voor de betrokkenen van misschien niet minder belang zijn geweest dan deze eerste. Hiertoe boden met name de excursies en ontvangsten gelegenheid en wij moeten hier met dankbaarheid de hulp gedenken die het Bureau Congressen, Cursussen en Studiereizen, dat Z.E. de Minister van O. en W. reeds maanden tevoren ter beschikking van de Werkcommissie gesteld had, ons heeft verleend. Het hoofd van dit bureau, de Heer C.A. Chorus en zijn staf hebben naast de op uitnemende wijze geleide genoemde excursies en ontvangsten ook de overnachtingen van de docenten geregeld, hetgeen voor de Werkcommissie een grote verlichting van haar zware taak betekende.

Niet slechts juichtonen. Toch moge men uit het bovenstaande niet opmaken, dat de Werkcommissie over het Derde Colloquium slechts juichtonen wil laten horen. Nee, zowel Drs. Thomassen als Dr. Jalink hebben stukken opgesteld, waarin zij fouten in de organisatie van onze samenkomst aanwijzen. Deze zijn, zoals vanzelf spreekt, voor intern gebruik en dus niet voor publikatie bedoeld. Bovendien moge als een zeker excuus voor tekortkomingen worden aangevoerd, dat met de voorbereidingen van het Colloquium samenvielen een aantal activiteiten die men in rubriek VII vermeld vindt. Een zwak punt in het geheel vormde o.a. de betrekkelijk geringe belangstelling van de publiciteitsmedia, vooral van de pers. Hier meent de Werkcommissie de hand niet in eigen boezem te hoeven steken. Zowel de Nederlandse als de Vlaamse couranten waren tijdig op de hoogte gebracht en na afloop was er in ‘De Nieuwspoort’ een persconferentie belegd. Wel verschenen er volgens onze gegevens in de Nederlandse bladen 15 berichten over het colloquium. Doch de meeste waren bijzonder mager uitgevallen, terwijl de persconferentie slechts door een tiental journalisten werd bezocht. Uit de Vlaamse dagbladen ontvingen wij 4 knipsels, al waren deze aanmerkelijk uitvoeriger en gingen zij met meer warmte op de zaak in. Wij hopen dat de vak- en culturele bladen zich meer geïnteresseerd zullen tonen. Met ‘Neerlandia’ en ‘Zuid Afrika’ is dit reeds gebleken, zie het septembernummer resp. oktobernummer van deze bladen.

Ook ‘Ons Erfdeel’ zal zeker niet tekort schieten. Door de B.R.T. werd aandacht aan het colloquium besteed, terwijl de Heer J. van Herpen van de A.V.R O. in de opkamer van ‘De Kloosterhoeve’ bij Harmelen de professoren Lagerwey en Toku en voorzitter en secretaris van de Werkcommissie een door de radio uitgezonden vraaggesprek afnam.

Van enkele zijden wordt ons verweten dat het programma van het colloquium overbelast zou zijn geweest. De Werkcommissie, hoezeer bereid kritiek op haar beleid in deze te aanvaarden, kan het hiermee toch niet geheel eens zijn. Men moet bedenken dat de meeste docenten van ver weg, sommige van zeer ver weg overgekomen waren. In deze vier ‘kostbare’ dagen in de meest letterlijke zin van het woord moest hun dus zoveel mogelijk geboden worden. M. a.w. het programma moest op de vitaalsten en krachtigsten worden afgestemd. Dit sluit echter in, dat het elke deelnemer, wie het op een gegeven ogenblik te veel werd, vrij stond een of meer manifestaties over te slaan. Zo spijbelde de secretaris van de Werkcommissie tijdens het bezoek aan het Museum Meermanno Westreenianum om 's avonds fit te zijn bij de ontvangst door het gemeentebestuur van 's-Gravenhage en de voordracht van Nel Oosthout. Later hoorde hij dat de tentoonstelling aldaar enige Duitse hoogleraren zó geboeid had, dat zij

[p. 4]

b.v. de fraai uitgevoerde twee-delige catalogi van dit museum voor hun instituut hadden aangekocht. Welnu, hij kan met de hand op het hart verklaren dat geen nijd zijn hart beslopen en hij zich daarentegen zeer verheugd heeft, dat deze manifestatie, die hij niet had kunnen bijwonen, bij anderen zo in de smaak gevallen was.

Vragenlijsten. Een nieuw element bij het Derde Colloquium vormden de zes vragenlijsten en andere stukken die aan de deelnemers tijdens de samenkomst werden uitgereikt en na afloop aan de docenten-niet-deelnemers zijn toegezonden. Zij betroffen:

1e.	het door Collega Dr. J. de Rooy voorgestelde rouleersysteem van Nederlandse en/ of Vlaamse couranten;
2e.	een eventueel gratis abonnement op wetenschappelijke tijdschriften op het gebied van de nederlandistiek;
3e.	het tijdelijk in bruikleen ontvangen van films over de Nederlandse literatuur;
4e.	het tijdelijk in bruikleen ontvangen van de ‘Reizende Tentoonstelling’ betreffende de Nederlandse letterkunde Serie I: ‘De Nieuwe Gids’ en ‘Van Nu en Straks’ Serie II: ‘De Middelnederlandse Cultuur’;
5e.	de eventuele aansluiting bij de I.A.U.P.L. (International Association of University Professors and Lecturers, Secretariaat-Generaal: Prof. Dr. A. Hacquaert, Rozier 6, Gent);
6e.	intekening op de door de Werkcommissie voorgenomen uitgave van de door de auteur zelf samengestelde bloemlezing uit Prof. Dr. Adriaan J. Barnouws ‘Monthly Letters’.

De Werkcommissie verzoekt alle docenten (zowel deelnemers als niet deelnemers), die dit nog niet mochten hebben gedaan, haar deze vragenlijsten zo spoedig mogelijk ingevuld te willen terugzenden.

Resoluties. De door een Commissie voorbereide en op de laatste werkvergadering aangenomen twaalf resoluties van het Derde Colloquium luiden als volgt:

1.	Er blijft dringende behoefte bestaan aan didactisch materiaal. De Nederlandisten in het buitenland zien het als hun taak zich bezig te houden met de samenstelling van dit materiaal. Het Colloquium geeft de Belgische en Nederlandse Regeringen in overweging voor dit doel opdrachten te verstrekken en voor de uitgave hiervan subsidie te verlenen.
2.	Met verwijzing naar de 3e resolutie van het Tweede Colloquium te Brussel, in 1964, spreekt het Colloquium als zijn mening uit, dat een oplossing van het vraagstuk van het bibliografisch apparaat zou kunnen worden gevonden door het bibliografisch materiaal, aanwezig in het Institut für Niederländische Philologie der Universiteit te Keulen op eenvoudige en goedkope wijze te vermenigvuldigen en ter beschikking te stellen van vakgenoten. Het Colloquium dringt er bij de Belgische en Nederlandse Regeringen op aan, de uitvoering van dit plan mogelijk te maken door personeel en financiën ter beschikking te stellen.
3.	Het Colloquium constateert dat de Nederlandse literatuur nog steeds zeer weinig bekendheid geniet in het buitenland. Teneinde hierin verbetering te brengen is het gewenst: a) het vertalen van Nederlands werk te bevorderen; b) de reeds bestaande vertalingen zoveel mogelijk te publiceren (met name op het gebied van de Nederlandse dramatiek); c) het lezend publiek in het buitenland met de Nederlandse literaire produktie in kennis, te brengen. Het Colloquium is dankbaar voor het werk dat de Stichting tot bevordering van het vertalen van Nederlands letterkundig werk op dit gebied verricht en dringt er bij de Belgische en Nederlandse Regeringen op aan deze en soortgelijke activiteiten zoveel mogelijk te ondersteunen. De buitenlandse nederlandisten zijn bereid hieraan alle medewerking te verlenen.
4.	Samenwerking tussen de commissies die voorstellen doen tot hervorming van de spelling van het Nederlands en het Afrikaans is zeer gewenst. Wederzijdse vertegenwoordiging in adviserende hoedanigheid wordt aanbevolen.

[p. 5]

5.	Het is te verwachten dat door de uitbreiding van het onderwijs in de nederlandistiek aan buitenlandse universiteiten de behoefte aan beurzen voor een korter of langer studieverblijf in België of Nederland zal groeien, met name beurzen voor het bijwonen van zomercursussen. Het Colloquium acht het gewenst dat het aantal voor dit doel beschikbaar te stellen studiebeurzen gelijke tred houdt met die groeiende behoefte.
6.	Aangezien de toekomst van de nederlandistiek in het buitenland in belangrijke mate afhankelijk is van de vorming van toekomstige buitenlandse docenten in de nederlandistiek, dringt het Colloquium er op aan promotiebeurzen beschikbaar te stellen voor begaafde buitenlandse nederlandisten, daar de duur van de huidige op basis van bilaterale verdragen verstrekte beurzen te kort is, terwijl de studieperiode uitsluitend in Nederland of België doorgebracht moet worden.
7.	Het Colloquium dringt er bij de Belgische en Nederlandse Regeringen op aan om aan de regeringen van ontwikkelingslanden waar daaraan behoefte bestaat, mensen en middelen ter beschikking te stellen voor de beoefening van de nederlandistiek, waarbij prioriteit ware te geven aan die ontwikkelingslanden voor wier volken de kennis van de Nederlandse taal en beschaving van dienst kan zijn voor de kennis van de eigen, nationale cultuur en geschiedenis of voor de kennis van de cultuur en geschiedenis van naburige ontwikkelingslanden.
8.	Het Colloquium verwijst voor wat betreft de status van docenten in de nederlandistiek aan buitenlandse universiteiten naar de resoluties zoals die reeds geformuleerd zijn tijdens de colloquia van 1961 en 1964 en voor wat het Duitse taalgebied betreft al in 1954 on laatstelijk in 1966. Met genoegen heeft het Colloquium kennis genomen van de tot nu toe van regeringswege ontplooide activiteiten t.a.v. de sociale status van deze docenten. Het Colloquium ziet met verlangen uit naar de resultaten van deze activiteiten en dringt met kracht aan op spoed in de behandeling van deze kwestie. Het Colloquium is van mening dat de zorg voor de sociale situatie van de docenten in de nederlandistiek in het buitenland onverbrekelijk deel moet uitmaken van de zorg voor de nederlandistiek in het buitenland als geheel. Het Colloquium is voorts van mening dat de docenten in de nederlandistiek in het buitenland als groep alleen te vergelijken zijn met buitenlandse collega's die hun taal en cultuur als docent in andere landen vertegenwoordigen, verwijst in dit verband naar de regelingen die reeds in andere landen bestaan en dringt er op aan dit vraagstuk in Europees verband te bezien. Het Colloquium draagt de Workcommissie op de nodige documentatie hierover te verzamelen en de nodige stappen te doen.
9.	Het Colloquium neemt met belangstelling en dankbaarheid kennis van de suggestie van de Zuidafrikaanse collega's om een volgend Colloquium eventueel in Zuid Afrika te organiseren. Het draagt de Werkcommissie op de mogelijkheden hiertoe te onderzoeken.
10.	Het Colloquium draagt de Werkcommissie op een plan te ontwikkelen voor de oprichting van een International Association for Netherlandic Studies, welke organisatie de taak van de Werkcommissie zou kunnen opvangen en zich o.a. zou kunnen bezighouden met de uitgave van een Yearbook for Netherlandic Studies.
11.	Het Colloquium spreekt zijn bijzondere dank uit aan de Belgische en Nederlandse Regeringen voor de steun die het Derde Colloquium heeft mogelijk gemaakt.
12.	Het Colloquium spreekt zijn dank uit voor de door de Werkcommissie verrichte arbeid en draagt de commissie op haar werkzaamheden, waaronder de voorbereiding van een volgend colloquium, voort te zotten, rekening houdend met hetgeen op de huidige bijeenkomst is besproken en machtigt de commissie zelf daarvoor de nodige organisatorische maatregelen te treffen.

De afwikkeling van het Derde Colloquium. Tot deze afwikkeling behoorde natuurlijk in de eerste plaats de toezending van dankbrieven aan de autoriteiten en instanties, die de Werkcommissie in staat gesteld hadden het Derde Colloquium bijeen te roepen, c.q. ertoe hadden bijgedragen het welslagen ervan te verzekeren. Aan de eersten deden wij

[p. 6]

eveneens fotocopieën van dankbetuigingen toekomen, die een aantal deelnemers aan de Werkcommissie hadden toegestuurd. Aan de autoriteiten, cultuurattachés van Nederland, België en Zuid-Afrika, voorts aan vele vak-, dag-, week- en maandbladen werden de resoluties van het Derde Colloquium toegestuurd.

Dezelfde gedragslijn werd gevolgd t.o.v. de langverwachte en begin september l.l. verschenen documentaire uitgave ‘De Nederlandistiek in het Buitenland’ (243 blz.; vroeger door ons ‘Liber Memorialis’ genoemd), die wij vanwege de drukkosten die de in 1964 verleende subsidie verre te bovengaan, niet gratis aan onze collega's ter beschikking kunnen stellen, doch waarvoor wij hen verzoeken f. 25,- te willen doen overschrijven op girorekening 592010 t.n.v. NUFFIC, Molenstraat 27 te 's-Gravenhage met de vermelding: ten behoeve van de Werkcommissie, voor 1 exemplaar van ‘De Nederlandistiek in het Buitenland’.

En dan, lest best, is er natuurlijk de financiële afrekening met de Nederlandse en Belgische ministeries.

Colloquium op, laat je rijden. Op de zondagochtend na het Colloquium vernamen wij van de Heer Sanders, Berkstraat 24, Den Haag, hoofdportier van Het Oude Hof (tel. Den Haag 330148), dat tijdens de Colloquiumdagen zijn wagen van het merk Simca (nummerplaat DP-04-54) op het parkeerplein van ‘Het Oude Hof’ door een groenblauwe wagen was aangereden en ernstig beschadigd, zoals wij zelf hebben kunnen vaststellen. Mocht een van de deelnemers aan het Colloquium hiervan iets afweten, dan verzoeken wij hem vriendelijk zich met ons of rechtstreeks met de Heer Sanders in verbinding te willen stellen.